خبر ترسناک اما قابل پيش‌بيني بود؛ آخرين تصاوير اداره کل ملي هوانوردي و فضايي ايالات متحده، ناسا، نشان می‌دهند که توده‌ای از گاز متان به طول تقريبي 5 کيلومتر جنوب تهران را دربرگرفته است. اين ابر گازي متان، زاييده دپوی انبارکردن زباله‌ها در جنوب پايتخت تهران است.
ناسا سال‌هاست سرمايه گذاري زيادي براي شناخت منابع اصلي آلودگی‌های زيست محيطي و گرمايش زمين کرده است و بارها اعلام کرده است که گاز متان و دي اکسيد کربن بزرگترين عوامل آلودگی‌های زيست محيطي هستند. EMIT، يک طيف سنج تصويربرداري و يا همان چشم قوي متعلق به ناساست که از ايستگاه فضايی بين‌المللی از کره خاکی ما عکس برداری می‌کند.
کار اصلي «اميت» تشخيص گازهاي گلخانه‌ای از جمله گاز متان و دي اکسيد کربن است. «اميت» با نقشه برداری از زمين براي شناسايی ترکيب‌های معدنی و غباری برخاسته از بيابان‌ها و نقاط کانوني تشکيل شده است.
اين داده‌ها دانش ما را درباره اثرات گرد و غبار موجود در هوا بر آب و هوا ارتقاي زيادي داده است. متان يکي از خطرناک‌ترین گازهای گلخانه‌ای است. ناسا در اين گزارش 50 ابرغول پيکر گاز متان را شناسايي کرده است. ناسا اين «ابرهاي ساطع کننده متان» را در چند قاره از جمله در آسيای مرکزی، خاورميانه و جنوب غربی ايالات متحده شناسايي کرده است.
بيل نلسون، مدير ناسا با انتشار يک بيانيه می‌گوید که «مهار انتشار گاز متان، کليد اصلي محدود کردن گرمايش جهانی است. اين پيشرفت شگفت‌انگيز نه تنها به محققان کمک مي‌کند که نشت متان را بهتر شناسايی کنند، بلکه اطلاعاتی درباره چگونگي رسيدگي سريع به اين موضوع را به آنها ارائه می‌کند.» به گفته پژوهشگران ناسا، ابرهاي ساطع کننده متان در هر ساعت حدود 50400 کيلوگرم گاز متان را وارد هوا می‌کنند. «اميت» همچنين در کشور ترکمنستان يکی از بزرگترين ابرگازهای متاني را شناسايي کرده است. برخي از اين توده‌ها تا 32 کيلومتر طول دارند.
واکنش شهرداری
عزيزي، مديرعامل سازمان مديريت پسماند تهران در خصوص انتشار اين گزارش ناسا اعلام کرد: اين موضوع صرفاً در حد يک گزارش خبري منتشر شده و پرسش ما از دانشکده محيط زيست دانشگاه تهران و محيط زيست تهران با اين پاسخ مواجه شد که هنوز به صورت مکتوب از دستگاه‌هاي بالادستي در اين خصوص چيزی منتشر نشده و اين مسئله تنها در حد يک خبر است که نياز به بررسی دارد. ما اقدامي که در کهريزک موجب توليد گاز متان شود انجام نداده‌ايم. البته بحث پسماند تر در مجموعه آرادکوه وجود دارد که هوادهي براي آن انجام مي‌شود؛ اما اقدامی که گاز متان در اين مجموعه توليد کند ما نداشته‌ايم.
مديرعامل سازمان مديريت پسماند تهران ادامه داد: محل‌هاي مختلفي در کهريزک وجود دارد که می‌تواند در اين مسئله عامل باشد. البته اگر اصل موضوع تأیید شود ولي هنوز گزارشي در اين خصوص به صورت مکتوب نداشته‌ايم. همچنين حسين حيدريان، معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهرداري تهران مي‌گويد: «در مرکز آراد کوه 60 سال است که زباله‌ها پردازش و دفن مي‌شود و اگر به ايجاد ابر متان بود در اين مدت نيز بايد اين ابر ديده می‌شد. در گذشته ما در آراد کوه دفن مطلق داشتيم که از دهه 80 ميزان دفن مطلق کاهش داشته و در حال حاضر بيشتر زباله‌هایی که به آراد کوه می‌رسد پردازش می‌شود و بخش آلي زباله نيز را به صورت هوازي تبديل به CO2 مي‌کنيم و توليد متان به اندازه‌ای نيست که ابري ايجاد کند. اگر متان به تراکم 15 درصد برسد منفجر می‌شود و به همين دليل تراکم اين گاز هميشه زير 5 درصد است که ابري در اين ميزان تراکم ايجاد نمی‌شود.»
او با اشاره به طول 5 کيلومتري ابر ديده شده نيز می‌گوید: «با توجه به اين که در منطقه جنوب تهران شاهد جريانات هوايي افقي و عمودي هستيم و وزش باد شديد غلظت گاز نداريم و پراکنده مي‌شوند . حيدريان معتقد است که چون اطلاعات ناسا براساس تصاوير ماهواره‌ای است ممکن است ابر مشاهده شده ابرمتان نباشد که اين موضوع بايد بررسي شود اما قطعاً مربوط به مجموعه آراد کوه نيست و فعالیت‌های اين مجموعه چنين ابري را ايجاد نکرده است.»
تکذیب شهرداری
اما محمد الموتی، دبیر شبکه‌های مردم نهاد محیط زیست کشور و متخصص حوزه پسماند در واکنش به گزارش ناسا درباره توده ۵ کیلومتری گاز متان در جنوب شهر تهران به عجیب بودن تکذیب موضوع از سوی شهرداری اشاره کرده و ایسنا می‌گوید: شهرداری گفته است که اگر قرار بود چنین پدیده‌ای وجود داشته باشد چرا پیش از این درباره این موضوع صحبت نشده است؟ این در حالیست که پاسخ به این سؤال بسیار ساده است. در تمام دنیا اعلام شده که سیستم طیف‌سنج جدیدی که راه‌اندازی و استفاده شده از یک تا دو ماهه گذشته شروع به کار کرده و مربوط به سال ۲۰۲۲ است. این قابلیت طبیعتاً حتی سال گذشته وجود نداشته است چه رسد به سال‌های قبل از آن. بدین جهت این ابزار، سیستم و فناوری جدید با تمرکز بر پیدا کردن نقاط داغ متان توانسته چنین کشفی را به جهانیان ارائه دهد.
وی افزود: متاسفانه آن چیزی که بدون این طیف سنج و چنین امکانی همواره در این سال‌ها گفته می‌شد، اکنون زمینه و مرجع علمی نیز پیدا کرده است.
دبیر شبکه‌های مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور درباره واکنش شهرداری‌ها خاطرنشان کرد: تکذیب این موضوع مسئله‌ای کارشناسی و فنی نیست. بهتر است به جای اینکه به‌طور مستقیم بروز این پدیده را تکذیب کنیم، با احتیاط تا زمان بررسی و مشاهده اسناد جدیدتر اظهارنظر کنیم.
وی افزود: بخشی از اطلاعات گزارش ناسا انحصاراً متعلق به این اداره کل است اما اگر بتوان با مراودات علمی و از طریق مراجع علمی داخلی یا منطقه‌ای درخواست کرد تا این اطلاعات در اختیارمان قرار گیرد به نتایج بهتر با بررسی جزئیات بیشتر می‌رسیم. ناسا تنها بخش اندکی را برای مطالعه در اختیار عموم قرار می‌دهد.
الموتی خاطرنشان کرد که اصل قضیه را نمی‌توان تکذیب کرد، چه بسا تأیید آن اکنون وزن بیشتری خواهد داشت.
او با اشاره به میزان دپوی زباله در ایران به‌ویژه تهران گفت: به دلیل نوع زندگی ما ایرانی‌ها، این میزان از دپوی زباله تر که درصدتر بودن‌شان بسیار بالا است قطعاً گاز متان تولید می‌کند.
وی درباره سایت آرادکوه در جنوب شهر تهران اظهارکرد: این سایت ۶۰ تا ۷۰ سال است که کار می‌کند و فناوری جمع‌آوری و سوزاندن این گاز را نیز ندارد. بدین جهت مسلماً این گاز خود را به شکل یک ستون ابر متانی به قطر ۵ کیلومتر نشان می‌دهد. به عبارتی این ستون رصد شده کاملاً ادعاهای قبلی کارشناسان این حوزه را ثابت می‌کند.
این متخصص حوزه پسماند افزود: ضمن اینکه سازمان حفاظت محیط زیست نیز عملاً این موضوع را پذیرفته است. دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست برای ما به عنوان مرجع تخصصی این حوزه طبیعتاً تأیید این موضوع است این در حالیست که شهرداری‌ها این موضوع را قبول نمی‌کنند.
الموتی ضمن اشاره به اینکه سایت دفع زباله آرادکوه، خود یک مسئله اساسی است اما بروز چنین پدیده‌ای را تنها ناشی از آرادکوه ندانست و توضیح داد: سیستم جزیره‌های حرارتی، سیستم خاص گردش هوا در سطح و ارتفاع و تاسیسات موجود در جنوب تهران عمدتاً یکی از محصولات جانبی تولید گاز متان هستند. به عبارتی انبوه کشتارگاه‌ها و دامداری‌هایی که در جنوب تهران هستند در یک مساحت بسیار بزرگ‌تر از آنچه که ما از آرادکوه مدنظر داریم باعث به وجود آوردن این توده گاز شده‌اند.
او به دلایل متعدد مجتمع شدن توده گاز متان اشاره کرد و گفت: به علت گردش هوا، بادهای عبوری و ... گاز متان به شکل توده در جنوب شهر مجتمع شده است. این پدیده دو عامل اصلی دارد؛ اول تولید گاز از شیرابه‌ها و زباله‌تر که قابلیت سوزاندن به دلیل کهنه بودن تاسیسات در منطقه دفع زباله آرادکوه ندارند و دوم انبوه دامداری‌های جنوب شهر تهران در شهرستان‌های ورامین، شهر ری و ... باعث تجمع این گاز شده‌اند چراکه یکی از خروجی‌های اساسی از دامداری‌ها، گاز متان است.
وی خاطرنشان کرد: پیدا کردن مکانی که واقعاً بتوان سیستم لندفیل (محل دفن زباله) را در آن درست انجام داد تا نفوذ شیرابه به آبخوان‌ها صورت نگیرد، بسیار با محدودیت مواجه است. به عبارتی جانمایی آرادکوه شاید ۷۰ سال پیش صورت گرفته باشد اما تقریباً انتخابی بی‌نقص بوده چراکه کمترین ضربه را به آبخوان‌ها می‌زند اما قطعاً دیگر با این روش نمی‌تواند ادامه دهد. در نتیجه باید برای آرادکوه یک تصمیم اساسی بگیریم و این تصمیم تا زمانی که بوی فساد می‌آید، بسیار سخت است.
کار اصلي «اميت» تشخيص گازهاي گلخانه‌ای از جمله گاز متان و دي اکسيد کربن است. «اميت» با نقشه برداری از زمين براي شناسايی ترکيب‌های معدنی و غباری برخاسته از بيابان‌ها و نقاط کانوني تشکيل شده است.
اين داده‌ها دانش ما را درباره اثرات گرد و غبار موجود در هوا بر آب و هوا ارتقاي زيادي داده است. متان يکي از خطرناک‌ترین گازهای گلخانه‌ای است. ناسا در اين گزارش 50 ابرغول پيکر گاز متان را شناسايي کرده است. ناسا اين «ابرهاي ساطع کننده متان» را در چند قاره از جمله در آسيای مرکزی، خاورميانه و جنوب غربی ايالات متحده شناسايي کرده است.
بيل نلسون، مدير ناسا با انتشار يک بيانيه می‌گوید که «مهار انتشار گاز متان، کليد اصلي محدود کردن گرمايش جهانی است. اين پيشرفت شگفت‌انگيز نه تنها به محققان کمک مي‌کند که نشت متان را بهتر شناسايی کنند، بلکه اطلاعاتی درباره چگونگي رسيدگي سريع به اين موضوع را به آنها ارائه می‌کند.» به گفته پژوهشگران ناسا، ابرهاي ساطع کننده متان در هر ساعت حدود 50400 کيلوگرم گاز متان را وارد هوا می‌کنند. «اميت» همچنين در کشور ترکمنستان يکی از بزرگترين ابرگازهای متاني را شناسايي کرده است. برخي از اين توده‌ها تا 32 کيلومتر طول دارند.
واکنش شهرداری
عزيزي، مديرعامل سازمان مديريت پسماند تهران در خصوص انتشار اين گزارش ناسا اعلام کرد: اين موضوع صرفاً در حد يک گزارش خبري منتشر شده و پرسش ما از دانشکده محيط زيست دانشگاه تهران و محيط زيست تهران با اين پاسخ مواجه شد که هنوز به صورت مکتوب از دستگاه‌هاي بالادستي در اين خصوص چيزی منتشر نشده و اين مسئله تنها در حد يک خبر است که نياز به بررسی دارد. ما اقدامي که در کهريزک موجب توليد گاز متان شود انجام نداده‌ايم. البته بحث پسماند تر در مجموعه آرادکوه وجود دارد که هوادهي براي آن انجام مي‌شود؛ اما اقدامی که گاز متان در اين مجموعه توليد کند ما نداشته‌ايم.
مديرعامل سازمان مديريت پسماند تهران ادامه داد: محل‌هاي مختلفي در کهريزک وجود دارد که می‌تواند در اين مسئله عامل باشد. البته اگر اصل موضوع تأیید شود ولي هنوز گزارشي در اين خصوص به صورت مکتوب نداشته‌ايم. همچنين حسين حيدريان، معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهرداري تهران مي‌گويد: «در مرکز آراد کوه 60 سال است که زباله‌ها پردازش و دفن مي‌شود و اگر به ايجاد ابر متان بود در اين مدت نيز بايد اين ابر ديده می‌شد. در گذشته ما در آراد کوه دفن مطلق داشتيم که از دهه 80 ميزان دفن مطلق کاهش داشته و در حال حاضر بيشتر زباله‌هایی که به آراد کوه می‌رسد پردازش می‌شود و بخش آلي زباله نيز را به صورت هوازي تبديل به CO2 مي‌کنيم و توليد متان به اندازه‌ای نيست که ابري ايجاد کند. اگر متان به تراکم 15 درصد برسد منفجر می‌شود و به همين دليل تراکم اين گاز هميشه زير 5 درصد است که ابري در اين ميزان تراکم ايجاد نمی‌شود.»
او با اشاره به طول 5 کيلومتري ابر ديده شده نيز می‌گوید: «با توجه به اين که در منطقه جنوب تهران شاهد جريانات هوايي افقي و عمودي هستيم و وزش باد شديد غلظت گاز نداريم و پراکنده مي‌شوند . حيدريان معتقد است که چون اطلاعات ناسا براساس تصاوير ماهواره‌ای است ممکن است ابر مشاهده شده ابرمتان نباشد که اين موضوع بايد بررسي شود اما قطعاً مربوط به مجموعه آراد کوه نيست و فعالیت‌های اين مجموعه چنين ابري را ايجاد نکرده است.»
تکذیب شهرداری
اما محمد الموتی، دبیر شبکه‌های مردم نهاد محیط زیست کشور و متخصص حوزه پسماند در واکنش به گزارش ناسا درباره توده ۵ کیلومتری گاز متان در جنوب شهر تهران به عجیب بودن تکذیب موضوع از سوی شهرداری اشاره کرده و ایسنا می‌گوید: شهرداری گفته است که اگر قرار بود چنین پدیده‌ای وجود داشته باشد چرا پیش از این درباره این موضوع صحبت نشده است؟ این در حالیست که پاسخ به این سؤال بسیار ساده است. در تمام دنیا اعلام شده که سیستم طیف‌سنج جدیدی که راه‌اندازی و استفاده شده از یک تا دو ماهه گذشته شروع به کار کرده و مربوط به سال ۲۰۲۲ است. این قابلیت طبیعتاً حتی سال گذشته وجود نداشته است چه رسد به سال‌های قبل از آن. بدین جهت این ابزار، سیستم و فناوری جدید با تمرکز بر پیدا کردن نقاط داغ متان توانسته چنین کشفی را به جهانیان ارائه دهد.
وی افزود: متاسفانه آن چیزی که بدون این طیف سنج و چنین امکانی همواره در این سال‌ها گفته می‌شد، اکنون زمینه و مرجع علمی نیز پیدا کرده است.
دبیر شبکه‌های مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور درباره واکنش شهرداری‌ها خاطرنشان کرد: تکذیب این موضوع مسئله‌ای کارشناسی و فنی نیست. بهتر است به جای اینکه به‌طور مستقیم بروز این پدیده را تکذیب کنیم، با احتیاط تا زمان بررسی و مشاهده اسناد جدیدتر اظهارنظر کنیم.
وی افزود: بخشی از اطلاعات گزارش ناسا انحصاراً متعلق به این اداره کل است اما اگر بتوان با مراودات علمی و از طریق مراجع علمی داخلی یا منطقه‌ای درخواست کرد تا این اطلاعات در اختیارمان قرار گیرد به نتایج بهتر با بررسی جزئیات بیشتر می‌رسیم. ناسا تنها بخش اندکی را برای مطالعه در اختیار عموم قرار می‌دهد.
الموتی خاطرنشان کرد که اصل قضیه را نمی‌توان تکذیب کرد، چه بسا تأیید آن اکنون وزن بیشتری خواهد داشت.
او با اشاره به میزان دپوی زباله در ایران به‌ویژه تهران گفت: به دلیل نوع زندگی ما ایرانی‌ها، این میزان از دپوی زباله تر که درصدتر بودن‌شان بسیار بالا است قطعاً گاز متان تولید می‌کند.
وی درباره سایت آرادکوه در جنوب شهر تهران اظهارکرد: این سایت ۶۰ تا ۷۰ سال است که کار می‌کند و فناوری جمع‌آوری و سوزاندن این گاز را نیز ندارد. بدین جهت مسلماً این گاز خود را به شکل یک ستون ابر متانی به قطر ۵ کیلومتر نشان می‌دهد. به عبارتی این ستون رصد شده کاملاً ادعاهای قبلی کارشناسان این حوزه را ثابت می‌کند.
این متخصص حوزه پسماند افزود: ضمن اینکه سازمان حفاظت محیط زیست نیز عملاً این موضوع را پذیرفته است. دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست برای ما به عنوان مرجع تخصصی این حوزه طبیعتاً تأیید این موضوع است این در حالیست که شهرداری‌ها این موضوع را قبول نمی‌کنند.
الموتی ضمن اشاره به اینکه سایت دفع زباله آرادکوه، خود یک مسئله اساسی است اما بروز چنین پدیده‌ای را تنها ناشی از آرادکوه ندانست و توضیح داد: سیستم جزیره‌های حرارتی، سیستم خاص گردش هوا در سطح و ارتفاع و تاسیسات موجود در جنوب تهران عمدتاً یکی از محصولات جانبی تولید گاز متان هستند. به عبارتی انبوه کشتارگاه‌ها و دامداری‌هایی که در جنوب تهران هستند در یک مساحت بسیار بزرگ‌تر از آنچه که ما از آرادکوه مدنظر داریم باعث به وجود آوردن این توده گاز شده‌اند.
او به دلایل متعدد مجتمع شدن توده گاز متان اشاره کرد و گفت: به علت گردش هوا، بادهای عبوری و ... گاز متان به شکل توده در جنوب شهر مجتمع شده است. این پدیده دو عامل اصلی دارد؛ اول تولید گاز از شیرابه‌ها و زباله‌تر که قابلیت سوزاندن به دلیل کهنه بودن تاسیسات در منطقه دفع زباله آرادکوه ندارند و دوم انبوه دامداری‌های جنوب شهر تهران در شهرستان‌های ورامین، شهر ری و ... باعث تجمع این گاز شده‌اند چراکه یکی از خروجی‌های اساسی از دامداری‌ها، گاز متان است.
وی خاطرنشان کرد: پیدا کردن مکانی که واقعاً بتوان سیستم لندفیل (محل دفن زباله) را در آن درست انجام داد تا نفوذ شیرابه به آبخوان‌ها صورت نگیرد، بسیار با محدودیت مواجه است. به عبارتی جانمایی آرادکوه شاید ۷۰ سال پیش صورت گرفته باشد اما تقریباً انتخابی بی‌نقص بوده چراکه کمترین ضربه را به آبخوان‌ها می‌زند اما قطعاً دیگر با این روش نمی‌تواند ادامه دهد. در نتیجه باید برای آرادکوه یک تصمیم اساسی بگیریم و این تصمیم تا زمانی که بوی فساد می‌آید، بسیار سخت است.