به گزارش جهان صنعت نیوز:  با وجود اهمیت و جایگاه شاخص گورستان ملامچه این گورستان پس از یک فصل کاوش در دهه ۱۳۹۰ به حال خود رها شده است. آن‌طور که سرپرست کاوش‌های باستانی ملامچه به «جهان‌صنعت» گفته میزان حفاری‌های غیرمجاز و سرقت در این گورستان تاریخی به حدی بوده که می‌شد یک موزه را با اشیای تاریخی سرقت‌شده پر کرد؛ آنچه که شاید فاجعه جیرفت را به نوعی در ذهن تداعی می‌کند.

سرقت ۲۵۰ گور تاریخی در ملامچه

دکتر عبدالرضا مهاجری‌نژاد سرپرست کاوش‌های باستانی ملامچه که جدیدا بازدیدی از این گورستان داشته میزان حفاری‌های غیرمجاز صورت‌گرفته را فاجعه‌بار عنوان کرده و خبر از حفاری غیرمجاز در ۲۵۰گور تاریخی می‌دهد.

وی در تشریح وضعیتی که در زمان بازدید از گورستان ملامچه دیده به «جهان‌صنعت» گفت: صحنه‌ای که من در ملامچه دیدم دقیقا مشابه آن چیزی بود که در جیرفت اتفاق افتاد. یعنی حفاری‌های غیرمجاز متعددی در ملامچه اتفاق افتاده است. نکته جالب این است که این محوطه با خود روستای قافلانتو ۲۰۰ متر فاصله دارد. توجه داشته باشید که این گورستان قبلا کاوش شده و تحت حفاظت بوده است. از همه مهم‌تر پایگاه پژوهشی نیز در همان نزدیکی است.

این باستان‌شناس با مطرح کردن سوالاتی در خصوص علل وقوع این فاجعه ادامه داد: سوال من این است که آیا آنجا یگان حفاظت ندارد؟ آیا غیر از این است که یگان حفاظت، ضابط قضایی است؟ پس این حفاری‌های غیرمجاز چگونه انجام می‌شود؟ حتی در روز روشن برخی به این اقدامات دست می‌زنند. جالب اینجا است که می‌گویند متهمین را به دادگاه معرفی کرده‌ایم اما دادگاه آنها را آزاد کرد. این در حالی است که ۸ ماه قبل دادستان کل کشور یک نامه‌ای به تمام دادستان‌های کشور ارسال کرده است مبنی بر اینکه مساله میراث فرهنگی اولویت دارد و باید به مسائل آن بدون اغماض رسیدگی شود. به نظرم وزارت میراث فرهنگی باید مکانیسمی برای مسائل قضایی پیرامون میراث فرهنگی در نظر گرفته و ایجاد کند.

دکتر مهاجری‌نژاد ادامه داد: با وجود این دستور می‌بینیم که یگان حفاظت و پاسگاه می‌آیند و حفاران قاچاق را گرفته و به دادگاه می‌برند اما اینها بعد از یک هفته یا حتی یک روز آزاد می‌شوند. به نظرم این سیستم ناکارآمد است. می‌بینیم که  گورستان را باز کرده‌اند و به اندازه اشیای یک موزه از آن غارت کرده‌اند. من این موضوع را به صورت مستند عرض می‌کنم. چه کسی باید پاسخگوی این موضوع باشد؟ به نظرم وزیر میراث فرهنگی باید یک راهکار و مکانیسمی در نظر بگیرد که این اتفاقات نیفتد.

وی خاطرنشان ساخت: متاسفانه خیلی از گورستان‌ها کاوش شده‌اند و شاید در حال حاضر یک گورستان (تاریخی) سالم در کشور وجود ندارد. چه کسی باید پاسخگوی این موضوع باشد؟ چه کسی در خصوص اشیایی که به غارت و یغما می‌رود جواب می‌دهد؟ ۳هزار نیروی یگان حفاظت جذب شده‌اند اما باز هم شاهد آن هستیم که این اتفاقات می‌افتد.

سرپرست کاوش‌های باستانی ملامچه با اشاره به گذشت ۵سال از کاوش‌های فصل اول گورستان ملامچه به «جهان صنعت» گفت: تمام کارهای کاوش به اتمام رسیده و گزارش و مقاله علمی تهیه و به پژوهشگاه ارسال شده است. حتی پیشنهاداتی به اداره میراث فرهنگی استان کردستان داده شده است. حفاظت اما وظیفه استان و یگان حفاظت میراث فرهنگی استان و مدیر کل استان است. علاوه براین در آنجا پایگاه پژوهشی وجود دارد چرا یک سال است که آنجا مدیر پایگاه پژوهشی ندارد؟ نیروی یگان حفاظت نیز آنجا مستقر است و فاصله تا روستا نیز ۲۰۰متر است. در چنین شرایطی چگونه ۲۵۰ گور توسط حفاران غیرمجاز باز شده است؟

دکتر مهاجری‌نژاد افزود: با گذشت ۵سال از کاوش فصل اول مشخص نیست چرا به کمیته برنامه‌ریزی استان مراجعه نشده تا درخواست بودجه شود. توجه داشته باشید که در زمان شکل‌گیری حفاری غیرمجاز شرایط اضطراری است و باید رسیدگی شود. به نظرم مسوولیت وضعیت فعلی با مسوولان عالی‌رتبه حوزه میراث فرهنگی کشور است.

کمبود اعتبارات مانع تکمیل کاوش

برای آنکه مساله و مشکل امروز گورستان ملامچه به سرانجام برسد لازم است که کاوش این محوطه تاریخی به اتمام برسد. در سال‌های اخیر اما به دلیل کمبود اعتبارات عملا امکان کاوش‌های بیشتر در این گورستان تاریخی سقز وجود نداشته است.

صلاح نصراللهی -رییس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سقز- با اشاره به سابقه کاوش‌های صورت‌گرفته در ملامچه به «جهان صنعت» گفت: سابقه شناسایی و بررسی ملامچه به سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ برمی‌گردد. در سال ۱۳۹۱ بنا به تشخیص اداره کل و معاونت میراث فرهنگی و پژوهشکده میراث فرهنگی مجوز کاوش برای آن گرفتند و کاوش محدودی در آنجا صورت گرفت که متاسفانه به خاطر محدودیت‌ها و نبود اعتبارات  متوقف شد.

وی افزود: وزارت میراث فرهنگی که قبلا سازمان بود همواره اعتبارات محدودی در اختیار داشته و بر همین اساس به نظر من به عنوان یک فارغ‌التحصیل باستان‌شناسی که کارهای میدانی در این حوزه انجام داده‌ام، کلا کاوش باتوجه به این میزان اعتباراتی که وجود دارد و اهمیت پایینی که به حوزه میراث فرهنگی داده می‌شود کار اشتباهی است. به خصوص کاوش گورستانی که وسعت بالایی دارد. توجه داشته باشید که برای کاوش ادامه‌دار در این گورستان تاریخی بودجه میلیاردی مورد نیاز است.

رییس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سقز ضمن اشاره به شدت گرفتن کاوش‌های غیرمجاز پس از کاوش ابراز داشت: آغاز حفاری‌های غیرمجاز از سال ۱۳۹۲ و پس از کاوش بوده است. به هر دلیل به این مساله توجه چندانی نمی‌شد که یک دلیل آن بحث ضعف قوانین در حوزه میراث فرهنگی است. در واقع جرایم درنظر گرفته شده برای حفاری غیرمجاز بازدارندگی لازم را ندارد. با این وجود از سال ۱۳۹۸ که مسوولیت میراث فرهنگی سقز را بر عهده گرفته‌ام واقعا به صورت جهادی از خودمان مایه گذاشتیم و می‌توانم بگویم هفته‌ای بوده که ما هر هفت شب را با حضور نیروهای انتظامی و سپاه گشت‌زنی می‌کردیم.

نصرالهی ادامه داد: می‌توانم بگویم از سال ۱۳۹۸ حفاری‌های غیرمجاز محدود شده است و شاید برای مثال سالی یک یا دو مورد حفاری انجام شود که به محض آنکه به ما اطلاع داده‌اند برخورد کرده‌ایم و چندین مورد دستگیری، کشف اشیا و ارجاع به مراجع قضایی صورت گرفته است.

رییس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سقز در پاسخ به این پرسش که چه راهکاری برای این مشکل وجود دارد به «جهان صنعت» گفت: راهکار این موضوع این است که وزارتخانه برای حل این مشکل اعتبار اختصاص دهد چون اعتبارات استانی در حدی نیست که بتوانیم در این محوطه نجات‌بخشی انجام دهیم. وی در خاتمه خاطرنشان ساخت: «باید بگویم که کاوش‌های اولیه صورت‌گرفته کاملا اشتباه بوده است و شاید اشتباهات صورت‌گرفته در زمینه اعطای مجوز کاوش (در آن زمان) از سوی اداره کل،  پژوهشکده و وزارتخانه همه دست در دست هم  داده که متاسفانه این اثر تخریب شود. در واقع از این جهت این موضوع را مطرح می‌کنم که انجام کاوش موجب شد که کارگرهای محلی که آنجا کار می‌کردند با منطقه آشنا شوند.»

با توجه به شرایط امروز گورستان ملامچه می‌توان این‌طور گفت که اگر وزارت میراث فرهنگی قصد دارد چیزی از این گورستان برای آیندگان ایران به یادگار بماند، باید اقدامی عاجل برای کاوش اصولی و حفظ و احیای آن انجام دهد.