صاحب‌خبر -
وام‌های مختلفی در بانک‌ها ارائه می‌شود اما سود و اقساط بالای این وام‌ها موجب شده که بازار سیاه وام‌های کم سود با شرایط بهتر نیز شکل بگیرد. یکی از وام‌هایی که خرید و فروش آن رونق گرفته، وام ازدواج است. برخی از مشمولان وام ازدواج، آن را ۳۰ تا ۶۰ میلیون تومان می‌فروشند. اخیرا فروش وام ازدواج در کانال‌ها و سایت‌ها از سوی برخی جوانان رونق گرفته است. وامی که ۳۰ تا ۶۰ میلیون تومان خرید و فروش می‌شود. یک معامله دو سر برد برای خریدار و فروشنده. اما آیا طرح‌های تشویقی ازدواج و فرزندآوری به افزایش ازدواج کودکان می‌انجامد؟
بنا بر گزارش خبر‌آنلاین، اگر به بانک‌ها مراجعه کنید لیستی از وام‌های مختلف پیش رویتان می‌گذراند. شرایطی که برخی می‌گویند با آن بیشتر زیر بار بدهی می‌روند. سودهای چند ده درصدی تا داشتن چند ضامن و اقساط سنگین از جمله گلایه‌های متقاضیان این وام‌ها هستند.
پرداخت اقساط وام یک نگرانی برای بسیاری از وام‌گیرندگان است، در همین جال تاخیر در پرداخت اقساط نیز خود جریمه دیگری در راه دارد. روندی نفس‌گیر آن هم در شرایط اقتصادی فعلی که شاید تنها گزینه برای باز کردن گره‌های اقتصادی زندگی برخی از مردم باشد.
وام ازدواج سال ۱۴۰۱ به ۱۲۰ میلیون تومان رسید. کارمزد این وام چهار درصد و بازپرداخت آن ۱۰ ساله است. ضمن اینکه اقساط یک میلیون تومانی وام ازدواج نیز امتیاز دیگری برای مشمولان است.
در ادامه قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مبلغ وام ازدواج برای مردان زیر ۲۵ سال و زنان زیر ۲۳ سال، ۳۰ میلیون بیشتر می‌شود. یعنی ۱۵۰ میلیون تومان.
همه این شرایط دست به دست هم می‌دهند تا بازار سیاه برای خرید و فروش وام‌های کم سود مانند وام ازدواج نیز شکل بگیرد. اما شرایط خرید وام ازدواج چگونه است؟
فروش وام ازدواج ۳۰ تا ۶۰ میلیون تومان
یکی از فروشندگان وام ازدواج می‌گوید: «وام ازدواج ۱۲۰ میلیون تومان است و آن را ۴۴ میلیون تومان می‌فروشم. یک سفته هم می‌گیرم برای ضمانت پرداخت اقساط.» او می‌گوید: «به محضرخانه می‌رویم و سندی تنظیم می‌کنیم که وام را فروخته‌ایم و اقساط آن را خریدار می‌پردازد.» یکی دیگر از فروشندگان، این وام را ۳۳ میلیون تومان به فروش گذاشته است. فروشنده دیگری هم می‌گوید دو وام ازدواج دارد به مبلغ ۲۷۰ میلیون تومان که آنها را ۶۰ میلیون تومان می‌فروشد.
۱۰ میلیون؛ دستمزد واسطه خرید و فروش وام
برخی بدون واسطه وام ازدواج خود را برای فروش گذاشته‌اند و برخی در کانال‌ها و صفحات شبکه‌های اجتماعی دست به کار شده‌اند. پیدا کردن خریدار و فروشنده در این کانال‌ها البته کار راحت‌تری است اما خریدار باید هزینه این معامله را به واسطه فروش پرداخت کند.
دستمزد ادمین هر کدام از این کانال و صفحات خرید و فروش وام ازدواج متفاوت است. یکی از این واسطه‌ها می‌گوید: «برای معرفی خریدار و فروشنده وام ازدواج ۱۰ میلیون تومان فقط از خریدار می‌گیرم.»
به گزارش ایسنا، مدت‌ها است بر سر اخذ سلیقه‌ای تضامین و مدت انتظار بالای دریافت وام ازدواج میان متقاضیان و شعب بانکی کشمکش است. جدالی که نهایتا با تاکید رئیس‌کل بانک مرکزی در خصوص نحوه اخذ تضامین، شعب موظف به اخذ یک سفته از متقاضی یا یک ضامن معتبر شدند و نیز با مصوبه شورای عالی جوانان بانک مرکزی موظف شد حداکثر ظرف ۱۵ روز، متقاضیان را به شعب مربوطه ارجاع دهد.
با این وجود نمی‌توان گفت راه دریافت وام ازدواج با این تدابیر هموار شده است و طبق اعلام مسئولان همچنان گزارش‌هایی مبنی بر اینکه برخی شعب از متقاضیان دریافت وام ازدواج تا سه ضامن نیز طلب می‌کنند، وجود دارد.
مهدی متقی‌فر مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان معتقد است مهم ترین مساله در زمینه بازارهای خرید و فروش وام ازدواج، به بحث تضامین این وام باز می‌گردد.
می‌فروشند چون ضامن برای آن پیدا نمی‌کنند
وی با بیان اینکه گزارش‌هایی به ما رسیده است که در برخی استان‌ها بانکها تا سه ضامن نیز از متقاضیان وام ازدواج طلب کرده‌اند، به ایسنا گفته بود «اگر بانک‌ها در بحث گرفتن تضامین به صورت سلیقه‌ای عمل نکنند و طبق قانون فقط یک ضامن از متقاضیان طلب کنند، کسی حاضر نمی شود این وام را بفروشد. وام ازدواج ۱۲۰ میلیون تومانی قرض الحسنه ازدواج سود زیادی ندارد، بازپرداخت آن بالا و اقساط آن پایین است و کسی حاضر نمی شود آن را بفروشد. می فروشند چون ضامن برای آن پیدا نمی کنند.»
با این وجود این سوء استفاده‌ها ختم به خرید و فروش وام ازدواج نمی‌شود بلکه بعضا امکان ازدواج و طلاق صوری و حتی ازدواج اجباری برای دریافت این وام نیز وجود دارد و این در حالی است که معاون سابق امور جوانان وزارت ورزش و جوانان پیش از این به ایسنا گفته بود «نگرانی ما ازدواج اجباری به دلیل برخورداری از منافع مالی وام ازدواج است. اگر دستورالعمل درست و جامعی برای نظارت بر دریافت کنندگان وام وجود نداشته باشد، اعطای هرگونه تسهیلاتی که با نرخ پایین و منافع خوب برای دریافت کننده پرداخت شود امکان بروز هرگونه انحرافی نظیر خرید و فروش وام، ازدواج و طلاق صوری، ازدواج اجباری و... را ایجاد می‌کند.»
به نظر می‌رسد عدم نظارت دقیق و کافی بانک مرکزی بر شعب برای جلوگیری از تخطی و طلب تضامین سنگین و نیز نبود دستورالعملی جامع برای نظارت بر دریافت کنندگان این وام منجر به سوء استفاده‌های این چنینی شده است. نهایتا نیز منابع مالی که قرار بود در راستای تسهیل امر ازدواج جوانان تخصیص داده شود، با سوء استفاده‌های این چنینی به مقاصد دیگری جز ازدواج جوانان کشانده می‌شود.
سایت‌های خرید و فروش وام ازدواجی که فراوان‌اند
وام ازدواجی که تا همین اواخر بر سر اخذ سلیقه‌ای تضامین آن و مدت انتظار بالای دریافتش بین متقاضیان و شعب بانکی کشمکش بود و همچنان نیز مسیرش کاملا هموار نشده است، این روزها متناسب با رقم آن، ۳۵ تا 60 میلیون تومان به فروش می‌رسد و چیزی در حدود ۷۰ تا ۹۰ میلیون تومان دست عروس و دامادی که وامشان را می‌فروشند، می‌گیرد.
محمد مهدی تندگویان، معاون سابق امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در گفت و گو با ایسنا، با یادآوری اینکه در دوران معاونت خود در خصوص ضرورت وجود دستورالعملی برای نظارت بر دریافت کنندگان وام ازدواج چندین بار با مجلس مکاتباتی انجام شد، اظهار کرد: در زمان معاونت خود گزارش مفصلی را به کمیسیون بودجه و فرهنگی مجلس ارائه دادم. چند معضل در آن گزارش مطرح شده بود که یکی از آنها بحث خرید و فروش وام ازدواج بود. سایت‌های خرید و فروش وام ازدواج فراوان است و ما یک پرینتی از این سایت‌ها گرفته و گزارش آن را به مجلس دادیم. از سوی دیگر به شورای اجتماعی کشور نیز گزارشی درباره سایت‌هایی که وام ازدواج را خرید و فروش می‌کنند نیز ارائه دادیم.
وی با بیان این که آن زمان مبلغ وام ازدواج حدود ۷۰ میلیون تومان بود، تصریح کرد: بعد از دریافت وام ازدواج هیچ نوع نظارت یا دستورالعملی برای آن وجود ندارد و مشکل اصلی نیز همین نبود نظارت بر دریافت کننده وام است. باید در زمان دریافت وام سد را برای جوانان کم کنیم که به راحتی این وام را دریافت کنند اما موضوع نظارت پس از اخذ وام نیاز به دستورالعمل دارد تا جلوی این مدل از رانت‌ها گرفته شود. با این حال نه بانک مرکزی و نه مجلس به عنوان قانون گذار به این امر تاکیدی نکرده‌اند و از این رو نظارتی نیز انجام نمی‌شود.
تندگویان معتقد است از آنجاکه رقم وام ازدواج هر ساله افزایش قابل توجهی یافته، امکان سوء استفاده‌های این چنین نیز ایجاد شده است و از این رو نیازمند تدوین دستورالعملی برای نظارت بر دریافت کنندگان وام ازدواج هستیم.
آگهی خرید و فروش وام ازدواج در شبکه‌های اجتماعی
یکی دیگر از این واسطه‌ها هم می‌گوید: «هزینه معرفی فروشنده یک وام ازدواج ۱۵۰ میلیون تومانی، ۲ میلیون تومان است.» واسطه دیگری می‌گوید: «من فقط اجازه دسترسی به اطلاعات خریدار و فروشنده را دو طرف می‌دهم. برای این منظور ۲ ماه اشتراک کانال و دسترسی به اطلاعات تماس و توضیحات وام، ۵۹ هزار تومان است.»فروشندگان و متقاضیان این وام به یک شهر محدود نمی‌شوند. از شیراز و تهران گرفته تا زاهدان، تبریز، مشهد و سایر شهرها این وام خرید و فروش می‌شود.
در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت طرح‌های تشویقی برای افزایش ازدواج و فرزندآوری کم نیستند. از اهدای خودرو به مادران با قیمت کارخانه تا وام فرزندآوری. در طرح‌های جزئی‌تر هم بلیت سینما را برای خانواده‌های دارای سه فرزند نیم‌بها کردند!
اما یکی از نگرانی‌های مهم درباره این دست طرح‌ها از جمله افزایش مبلغ وام ازدواج، افزایش ازدواج میان دختران و پسران در سنین کم است.
سال گذشته محمدمهدی تندگویان، معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان درباره وضعیت ازدواج گفت که شیب ازدواج در ایران در ۱۷ سال گذشته نزولی بود و در سال گذشته (یعنی سال ۱۳۹۹) پنج درصد افزایش داشت. او گفت: «این نشان‌دهنده همکاری نهادها با هم و ناشی از فرهنگ‌سازی‌ها و ترویج بحث ساده‌سازی ازدواج بود.»اما مرکز آمار ایران درباره وضعیت ازدواج در سال ۹۹ چه می‌گوید؟ بر اساس گزارش وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران بهار ۱۴۰۰ که مرکز آمار منتشر کرد، ۲۰ پسر کمتر از ۱۵ سال و یک دختر کمتر از ۱۰ سال در سال ۱۳۹۹ ازدواج کرده‌اند.
∎​