صاحب‌خبر - مدتی است لبنان و اسراییل به‌طور رسمی در وضعیت جنگی قرار دارند، مذاکرات غیرمستقیمی را برای حل‌وفصل اختلافات مرزی برقرار کرده‌اند. اختلافاتی که به‌احتمال‌زیاد، میلیون‌ها دلار پول و سرمایه را تهدید می‌کند. ماجرا مربوط به میدان‌ها گازی است. اکتشاف ذخایر گاز در دریای مدیترانه و سواحل نزدیک به اراضی اشغالی، لبنان و فلسطین باعث اهمیت استراتژیک این منطقه و تلاش برای رفع اختلافات برای آغاز حفاری و استخراج گاز از این منطقه شده است. دراین‌باره سازمان زمین‌شناسی ایالات‌متحده در سال ۲۰۱۰ تخمین زده که حوضه «لوانتین» (دریای شام) می‌تواند ۱.۷ میلیارد بشکه نفت قابل استحصال و ۱۲۲ تریلیون فوت مکعب گاز را در خود جای دهد. برای مقایسه، ذخایر گاز این حوضه برابر با ۷ درصد از کل ذخایر روسیه است. میزان گاز موجود در اعماق دریای مدیترانه قادر است پاسخگوی مصرف گاز کل اتحادیه اروپا برای ۷۶ سال باشد. برخی از پژوهشگران، این پهنه را به دلیل ظرفیت استخراج عظیم گاز ارزان‌قیمت، بهشتی برای کاوشگران انرژی می‌دانند. بیش از یک دهه قبل اعلام شد که بخش‌های شرقی دریای مدیترانه دارای منابع گازی به نسبت بزرگی هستند. در پی این گزارش‌ها اعلام شد که از دو سال قبل اسرائیل تلاش‌های اکتشافی خود را در این منطقه آغاز کرده است. پس‌ازآن بود که تنش مرزی میان لبنان و رژیم صهیونیستی بر سر مالکیت دو میدان گازی «قانا» و «کاریش» بالا گرفت و ایالات‌متحده به بهانه میانجیگری مذاکرات غیرمستقیم بین دو طرف وارد عمل شد تا بتواند موانع بر سر اکتشاف و استفاده از انرژی در شرق دریای مدیترانه را رفع کند. پیشینه بحران کجاست؟ ریشه‌های بحران میدان کاریش به سال ۲۰۱۱ بازمی‌گردد، زمانی که لبنان مختصات مرزهای دریایی جنوبی خود را به سازمان ملل سپرد. در سال ۲۰۱۲، «فردریک هوف»، میانجی آمریکایی، پیشنهاد تقسیم منطقه مورد مناقشه و اعطای ۴۹۰ کیلومترمربع به لبنان و ۳۷۰ کیلومترمربع به رژیم صهیونیستی را داد اما لبنان آن را رد کرد. در اکتبر ۲۰۲۰، مذاکرات فنی غیرمستقیم بین دو طرف آغاز شد و لبنان در طول این مذاکرات خواسته‌های خود را برای ترسیم مرزهای دریایی طبق خط ۲۹ که از میدان کاریش می‌گذرد، اصلاح کرد. قرار بود مذاکرات بر اساس نقشه‌ای که لبنان در سال ۲۰۱۱ به سازمان ملل ارسال کرده بود، منتهی شود. نقشه‌ای که منطقه دریایی لبنان را ۸۶۰ کیلومترمربع تخمین زده است. اما لبنان بعداً اعلام کرد که نقشه فوق‌الذکر بر اساس برآوردهای اشتباه ترسیم‌شده و خواستار الحاق ۱۴۳۰ کیلومترمربع اضافی که شامل بخش‌هایی از میدان کاریش است، شد. به عبارتی، منطقه مورد مناقشه ازنظر بیروت ۲ هزار و ۲۹۰ کیلومترمربع است که توسط رژیم صهیونیستی رد و منجر به تعلیق مذاکرات شد. در نوامبر ۲۰۲۰، رژیم صهیونیستی مخالفت خود با موضع لبنان را اعلام و تأکید کرد که خارج از محدوده مشخص‌شده در سال ۲۰۱۱، مذاکره نخواهد کرد. رژیم صهیونیستی ادعا دارد کاریش میدان گازی است که در ۸۰ کیلومتری غرب شهر حیفا قرار دارد و به همین دلیل بخشی از منطقه اقتصادی انحصاری این رژیم است و ارتباطی با آب‌های مورد مناقشه با لبنان ندارد. در مقابل لبنان اعتقاد دارد ترسیم خط مرزی موردنظر تل‌آویو به‌گونه‌ای صورت گرفته که حقوق بیروت را نادیده می‌گیرد. نزدیک به دو سال پس از کشف میدان «تانین» در سال ۲۰۱۱، رژیم صهیونیستی از کشف میدان گاز طبیعی کاریش در سال ۲۰۱۳ در آب‌های سرزمینی مدیترانه و آغاز استخراج گاز در این میدان توسط شرکت نفت آمریکایی «نوبل انرژی» خبرداد. در ۲۱ مارس ۲۰۱۳، این شرکت، حفاری را در منطقه «کاریش -۱» با عمق کلی ۴ هزار و ۸۱۲ متر آغاز کرد، به‌طوری‌که این حفاری در زیردریا ۷۷ روز طول کشید. در نوامبر ۲۰۱۴، میدان کاریش به مدت ۳۰ سال به شرکت نوبل انرژی باقابلیت تمدید اختیاری ۲۰ سال دیگر اجاره داده شد. سپس در سال ۲۰۱۶، شرکت نفت و گاز یونانی «انرجیان» مستقر در لندن با پرداخت ۱۵۰ میلیون دلار توانست میدان‌ها کاریش و تانین را تصاحب کند. پس از گذشت تنها ۴ ماه، این شرکت موافقت رژیم صهیونیستی را برای واگذاری قراردادهای اجاره کاریش و تانین به شرکت صهیونیستی «انرژی اسرائیل» دریافت کرد. در دسامبر ۲۰۱۶، شرکت انرژی اسرائیل موافقت تل‌آویو را برای طرح توسعه میدان‌های کاریش و تانین دریافت کرد که هزینه‌های توسعه آن تنها برای میدان کاریش ۱.۷ میلیارد دلار برآورد شد. در آگوست ۲۰۱۷، طرحی برای توسعه این میدان به‌طور رسمی توسط وزارت انرژی رژیم صهیونیستی ارائه شد. در این طرح کشتی‌ها می‌توانند در فاصله ۹۰ کیلومتری مرز رژیم صهیونیستی پهلوگیری کرده و گاز این دو میدان را صادرات کنند. زمانی که شرکت اکتشاف نفت و گاز «انرژین»، مستقر در لندن برای آغاز توسعه کاریش از طرف اسرائیل وارد شد، لبنان استدلال کرد که تا زمانی که مذاکرات برای تعیین مرزهای دریایی به پایان نرسد، توسعه این میدان باید متوقف شود. لبنان که با اقتصادی معیوب و دولتی چندپاره دست‌وپنجه نرم می‌کند، نیاز بسیاری به منابع جدید درآمد حاصل از اکتشاف نفت و گاز دارد. اما موانع و چالش‌های مختلفی پیرامون موضوع حفاری نفت و گاز در آب‌های سرزمینی لبنان وجود دارد که شاید مهم‌ترین آن‌ها پنج مورد زیر باشد: نخست: عدم توافق ارکان نظام حاکم درباره تقسیم منافع و سهم حاصل از فروش نفت و گاز دوم: اختلاف ارکان حکومت درباره بلوک‌هایی که باید حفاری آن‌ها شروع شود برخی خواستار شروع حفاری بلوک‌های جنوبی مملو از منابع نفت و گاز هستند و برخی برای پرهیز از درگیری با اسرائیل خواستار آغاز حفاری در بلوک‌های شمالی هستند سوم: فشار آمریکا بر شرکت‌های حفاری غربی برای عدم شروع فعالیت در لبنان قبل از حل‌وفصل اختلاف ترسیم مرزهای دریایی با اسرائیل. چهارم: ارتکاب اشتباه از سوی نظام حاکم در خصوص تعیین خط شماره یک به‌جای خط شماره 29 در ترسیم مرزهای دریایی لبنان با قبرس. پنجم: شاید جدی‌ترین چالش عزم اسرائیل برای شروع تولید نفت و گاز از میدان کاریش است که بیش از یک‌سوم آن در منطقه انحصاری اقتصادی لبنان قرار دارد. لازم به ذکر است که دبیر کل حزب‌الله در این راستا قبلاً هشدار داده بود از سوی دیگر، با تداوم جنگ اوکراین و بحران انرژی در اروپا و افزایش شدید بهای گاز، غرب تلاش دارد با سپردن میدان‌های گازی مدیترانه به رژیم صهیونیستی، منبع هرچند کوچک اما مطمئنی را برای تأمین نیازهای کشورهای اروپایی دست‌وپا کند که درنهایت خطوط گاز از اعماق منطقه اقتصادی مورد نزاع می‌تواند گاز را به قبرس، یونان و ایتالیا و خاک اروپا برساند. تعیین مرز به هر دو طرف اجازه می‌دهد تا از منابع مدیترانه بدون موانع قانونی و دور از احتمال درگیری نظامی بهره‌برداری کنند. مرز اقتصادی دریایی پیشنهادی ایالات‌متحده میدان کاریش را در محدوده اسراییل و بخش بزرگی از میدان قانا را در مالکیت لبنان قرار می‌دهد ولی حزب‌الله لبنان با مخالفت با طرح آمریکا تهدید کرده که اگر اسرائیل به عملیات استخراج ادامه دهد، اقدام نظامی خواهد کرد. اما مقام‌های اسرائیلی همواره گفته‌اند که تهدیدهای حزب‌الله مانع کاری آن‌ها نخواهد شد چراکه مالکیت بر این میدان را قطعی می‌دانند. فرایند استخراج گاز از سوی اسرائیل که قرار بود از اوایل ماه سپتامبر سال جاری میلادی آغاز شود، تا ماه اکتبر به دلایل آنچه مشکلات فنی عنوان‌شده، به تأخیر افتاده است. لبنان در نامه اخیر خود به سازمان ملل درباره مذاکرات ترسیم مرزهای مشترک با اسرائیل، خواستار تعیین خط 29 به‌جای خط 23 (به وسعت 360 کیلومترمربع) شد و بدین ترتیب منطقه مورد مناقشه میان دو طرف به 1430 کیلومترمربع افزایش یافت. پایگاه خبری میدل ایست آی در این رابطه می‌نویسد: «از سال 2006 میلادی تا به امروز، ریسک و خطرِ وقوع جنگ میان لبنان و رژیم اسرائیل تا این حد بالا نبوده است. از زمانی که "سید حسن نصرالله" تهدید کرده با اقدامات نامشروع رژیم اسرائیل در استخراج غیرقانونیِ گاز طبیعی از میدان‌ها گازی شرقِ دریای مدیترانه و تضییع حق ملت لبنان در این رابطه، به‌شدت برخورد خواهد شد و در این مسیر از نیروی نظامی و ابزار زور نیز استفاده می‌شود، در روزهای اخیر اخبار مختلفی مبنی بر احضار نیروهای فعال در خارج از لبنانِ گروه حزب‌الله از سوی رهبران ارشد آن و البته برگزاری برخی مانورهای نظامی و مرتبط با آزمایشِ تجهیزات ارتباطی این گروه منتشر و مطرح‌شده است. در روزهای اخیر همچنین در یک مورد، نیروهای نظامی حزب‌الله بدون اسلحه و صرفاً بالباس نظامی اقدام به راهپیمایی در جوار مرزهای مشترکِ لبنان با رژیم اسرائیل کرده‌اند. رایزنی‌های آشکار و پنهانِ زیادی انجام‌شده تا شاید جلوی جنگی قریب‌الوقوع که دامنه و ابعاد آن می‌تواند بسیار گسترده باشد گرفته شود.∎​