اواخر اسفندماه سال گذشته بود که مراسم امضای پروتکل پیش‌نویس یادداشت الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای، پس از رایزنی با نمایندگان مجاز کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای و جمهوری اسلامی ایران در تاشکند برگزار شد. 
در این سند پیش‌نویس، تعهدات طرف ایرانی به‌منظور عضویت در سازمان همکاری شانگهای تصویب شد. امضای پروتکل، گامی عملی برای اجرای تصمیمی بود که در سال99 سران هشت کشور در نشست سازمان همکاری شانگهای مبنی‌بر آغاز روند پذیرش ایران به عضویت سازمان اتخاذ کردند. این سند حاکی از آمادگی ایران برای عضویت در سازمان و رعایت اهداف و اصول منشور سازمان همکاری شانگهای، معاهدات بین‌المللی و اسناد مصوب در سازمان برای کمک به توسعه دوستی و همکاری‌های متقابل سودمند با کشورهای عضو است. مرحله بعدی این روند، امضای تفاهم‌نامه تعهدات در حاشیه اجلاس آتی سازمان همکاری شانگهای در سمرقند و اجرای این تعهدات خواهد بود.
  
برنامه‌های رئیسی در سمرقند
 در این راستا، سید ابراهیم رئیسی به دعوت رسمی همتای ازبکستانی خود، چهارشنبه (۲۳شهریور ۱۴۰۰) و در رأس هیاتی بلندپایه از مقامات سیاسی و اقتصادی، به‌منظور دیدار رسمی دوجانبه و نیز شرکت در بیست‌ودومین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای، به شهر تاریخی سمرقند سفر می‌کند. رییس‌جمهور در این سفر پس از استقبال رسمی ازسوی رییس‌جمهور ازبکستان، ملاقاتی خصوصی با شوکت میرضیایف خواهد داشت و مقامات دو کشور در حضور رؤسای جمهور چند سند همکاری امضا خواهند کرد. 18 تا ۲۲سند همکاری‌های ایران و ازبکستان در زمینه‌های مختلف به‌ویژه در بخش‌های انرژی، گمرکی، تجاری و ترانزیت کالا آماده شده است که در سفر چند روز آینده رییس‌جمهور به این کشور امضا می‌شود. در بیست‌ودومین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای، عضویت رسمی کشورمان در این سازمان مشخص خواهد شد و ۴۰۰ تا ۵۰۰قراردادی که در یک سال گذشته در وزارت امورخارجه تنظیم شده است، تحویل داده می‌شود. سازمان شانگهای ظرفیت‌های عظیمی دارد؛ به‌ویژه از نظر منابع انرژی و مسیرهای راهبردی انتقال کالا در کشورهای عضو؛ وزن و سهم این سازمان از اقتصاد جهان بسیار بالاست. 
از مجموع ظرفیت‌های بالای این سازمان اقتصادی، دو شاخص اصلی شامل انرژی و مسیرهای انتقال کالا برای ایران از اولویت بالایی برخوردار هستند. ظرفیت دالان بین‌المللی شمال - جنوب و شرق به غرب ایران نیز از ظرفیت‌های بسیار مهم ایران است که بر ظرفیت‌های این سازمان می‌افزاید. اهمیت عضویت رسمی در شانگهای اگرچه در چند سال گذشته، حتی یک قطار چین از ایران به اروپا کالا منتقل نکرده است اما از زمان عضویت کشورمان در سازمان همکاری شانگهای یکی، دو قطار چین از دالان کشورمان به‌سمت اروپا گذر کرده که بسیار مهم است و می‌تواند نویدبخش روزهای بهتری برای اقتصاد کشور باشد.
بهره‌‌مندی از ذخایر انرژی از دیگر ظرفیت‌های ایران است که با عضویت در سازمان شانگهای، مشتریان خاص خودمان را برای صدور انرژی به کشورهای عضو مانند چین، هند، پاکستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان خواهیم داشت و اگر بر این بازار تمرکز داشته باشیم، می‌توانیم سهم بالایی از صادرات این محصول را داشته باشیم. در این راستا حتی می‌توانیم در یکی، دو سال آینده دیگر نفت خام صادر نکنیم و فقط محصولات نهایی و فرآوری‌شده را صادر کنیم که منافع فراوانی برای کشورمان خواهد داشت.
شهریورماه۱۴۰۰ در جریان نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای با موافقت همه اعضا، ایران نهمین عضو دائم این سازمان شد. این فرصت ویژه اقتصادی که با درخواست روسیه، پذیرش تاجیکستان به‌عنوان رییس دوره‌ای شانگهای و موافقت همه کشور‌های عضو رقم خورد، صفحه تازه‌ای از روابط راهبردی ایران با کشور‌های شرق را رقم زد تا در هیاهوی دشمنی‌های غرب با ملت ایران و تلاش برای انزوای کشورمان، این پیام به جهان صادر شود که جایگاه والا و نقش موثر ایران در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی قابل نادیده گرفته‌شدن نیست. وجوه گسترده و اثرگذار شانگهای در عرصه مناسبات بین‌المللی از یک‌سو و جایگاه ویژه و راهبردی ایران در نظام بین‌الملل به‌عنوان کشوری با ظرفیت‌های فراوان و حلقه وصل شرق به غرب از سوی دیگر، این رخداد بزرگ را به عاملی برای اضافه شدن ظرفیت‌های فراوان اقتصادی و ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران به سازمان شانگهای و بهره‌مندی کشورمان از منافع قابل‌توجه عضویت در این سازمان مبدل کرد. صرف‌نظر از دستاورد‌های اقتصادی عضویت ایران در شانگهای، این رخداد از نقطه‌نظر ایجاد موازنه راهبردی در حوزه تنظیم روابط با غرب نیز واجد دستاورد‌های قابل‌توجهی برای کشورمان است.
تحکیم سیاست آسیامحور عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای، در حوزه‌های اقتصادی و تجاری و هم سایر حوزه‌های مربوط به مناسبات مربوط به جمهوری اسلامی با نگاه «سیاست آسیامحور» و «همسایه‌محور» صورت گرفت که با این اتفاق شاهد تحولات مهمی در مسیر رشد و توسعه همکاری‌ها با اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای خواهیم بود. 
بر این اساس، عضویت دائم در سازمانی به ابعاد شانگهای که دو عضو آن یعنی چین و هند از قدرت‌های برتر اقتصادی دنیا، دو عضو آن یعنی چین و روسیه عضو دائم شورای امنیت و دارای حق وتو و چهار عضو آن یعنی چین، روسیه، هند و پاکستان از قدرت‌های اتمی هستند و با اختصاص ۳۵درصد خشکی زمین و ۴۲درصد جمعیت جهان، بیشترین تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی در جهان محسوب می‌شوند، طبعا جایگاه جهانی ایران را ارتقا خواهد داد. 
پیمان شانگهای در ابتدا بیشتر رویکرد و کارویژه‌ای امنیتی داشت اما سال‌هاست که با تمرکز بر حوزه اقتصادی عملا همه نگاه‌ها در سراسر دنیا را به‌ویژه در حوزه رشد سرانه اقتصادی به خود معطوف کرده و به مقومی برای بلوک قدرت جدید شکل‌گرفته در برابر نظام تک‌قطبی غرب تبدیل شده است. برهمین اساس، دولت نیز باید در راستای به‌دست‌آوردن حداقل سهم ۲.۵درصدی از تولید ناخالص شانگهای و به‌ویژه در احداث و بهره‌برداری از خط ریل چابهار به آسیای مرکزی که سهم ایران از این پیمان را تامین خواهد کرد، اهتمام ورزد.