فیض آبادی، رئیس انجمن میکروب‌شناسی: در حال تباه کردن آنتی‌بیوتیک‌ها با مصرف بی رویه آنها هستیم
یاسر مختاری
مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران بیشتر از استاندارهای جهانی بوده و همین موضوع موجب شده است تا زنگ مقاومت میکروبی و در نتیجه افزایش عفونت‌های بیمارستانی به صدا در آید.
از سال 1928 که الکساندر فلمینگ پنیسیلین را کشف کرد حدود 106 سال می‌گذرد و از آن زمان تا امروز میلیون‌ها نفر توسط آنتی‌بیوتیک‌ها از مرگ رهایی یافته‌اند.تنها 22 سال کافی بود تا این کشف بزرگ بشری آرام آرام اثر خود را در برابر عفونت‌ها جدید کاهش دهد و میکروب‌ها بتوانند در برابر آن مقاومت کنند. در سال 1950 اولین مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها ثبت شد. بنابراین نسل‌های جدیدی از این داروها تولید شد که هریک قوی‌تر از نسل‌های قبلی بودند و اثر بخشی لازم را داشتند، اما میکروب‌ها نیز راه خود را پیدا می‌کردند و هر از گاهی مقاومت‌هایی از آنها ثبت و گزارش می‌شد.
مقاومت میکروبی از جمله مشکلاتی است که طی دو دهه اخیر روبه افزایش گذاشته است. این موضوع به دلیل موتاسیون‌های میکروب رخ می‌دهد که موجب می‌شود این دارو نتواند اثر لازم را بر میکروب( باکتری، ویروس) بگذارد. از مهم‌ترین عوامل این نوع مقاومت دارویی، مصرف خودسرانه یا بیش از حد آنتی بیوتیک‌ها است.
عفونت‌ها با ریشه میکروبی، بخش عظیمی از بیماری‌هایی که بشر با آن دست و پنجه نرم می کند را سبب می‌شوند. همه‌گیری این عفونت‌ها از یک سو و تجویز بی‌رویه و مصرف سرخود آنتی بیوتیک و داروها از سوی دیگر، طی گذر زمان منجر به سازگاری میکروب‌ها و ظهور مقاومت های آنتی بیوتیکی شده است.
امروزه مقاومت‌های آنتی بیوتیکی و دارویی درمان عفونت‌ها را با مشکل جدی مواجه کرده است. بر اساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا سالانه2 میلیون نفر در این کشور به عفونت باکتری‌های مقاوم مبتلا شده که از این میان سالانه 23 هزار مورد آن به مرگ منتهی می‌شود.
این موضوع در حالی است که به گفته برخی از کارشناسان در ایران نیز میزان مصرف آنتی‌بیوتیک بسیار بالا بوده و همین موضوع زنگ‌های خطر را به صدا در آورده است.
سالانه بیش از 8.2 میلیون مورد جدید از عفونت توسط میکروب‌های مقاوم به باکتری در دنیا رخ می‌دهد و در نتیجه آن بیش از 35 هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند، بر این اساس مقاومت آنتی بیوتیک‌ها یکی از بزرگترین تهدیدات بهداشت عمومی محسوب می‌شود.
سازمان جهانی بهداشت هشدار داده که مقاومت آنتی بیوتیک‌ها رو به افزایش بوده و ایران دومین کشور پرمصرف آنتی‌بیوتیک در جهان است. در سال 94 هم اعلام شد که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران 16 برابر استانداردهای جهانی است و همین موضوع موجب نگرانی در رابطه با برخی از بیماری‌ها مانند سل شد.
به گزارش سپید و به نقل از ایرنا، براساس شاخص اعلام شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، به صورت میانگین 30 درصد نسخ حاوی آنتی بیوتیک هستند بنابر‌گزارش‌های بدست آمده از کمیته‌های نظارت بر تجویز و مصرف منطقی دارو در ایران، در بازه زمانی سال‌های 1390 تا 1398، میزان نسخ حاوی آنتی بیوتیک کاهش داشته است به نحوی که از میانگین کشوری 45 درصد در سال 1390، به میانگین زیر 40درصد در سال 1398 کاهش یافت .
با این حال طی دو سال گذشته که پاندمی کرونا تمامی جهان را در بر گرفت مصرف برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها همچون آزیترومایسین به صورت تجویزی یا خودسرانه در ایران افزایش پیدا کرد. امری که نگرانی در رابطه با بی‌اثر شدن این آنتی‌بیوتیک قوی را در برابر عفونت‌های مختلف به وجود آورده است. علاوه بر این، بالا بودن میزان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران، زنگ خطر افزایش مرگ‌های بیمارستانی را نیز افزایش داده است.
افزایش مرگ‌های بیمارستانی
محمدمهدی فیض آبادی، در نشست خبری کنگره بین‌المللی میکروب شناسی عنوان کرد وگفت: «مصرف بی‌رویه و غیراصولی آنتی بیوتیک‌ها، فرایند مقاوم شدن میکروب‌ها را سرعت می‌بخشد. مقاوم شدن میکروب‌ها باعث می‌شود مصرف آنتی بیوتیک‌ها بی‌اثر شود.»
فیض آبادی بیان کرد: «تجمع مقاومت‌های میکروبی در بیمارستان‌ها موجب پیدا شدن نمونه‌هایی از چند میکروب به نام میکروب‌های مقاوم به چند دارو می‌شود این شرایط باعث می‌شود بیمار که برای یک جراحی بستری شده است، در اثر عفونت‌های بیمارستانی فوت کند.»
رئیس انجمن میکروب شناسی ایران افزود: «آنتی بیوتیک‌ها باید به اندازه و درست مصرف شوند تا مقاومت میکروبی با آهنگ کندی پیش برود و امکان پیشگیری فراهم شود آزیترومایسین داروی بسیار با ارزشی است اما نباید در دسترس همگان قرار گیرد، زیرا باعث شکست درمان می‌شود.»
وی گفت: «آنتی بیوتیک‌ها جان میلیاردها انسان را نجات داده‌اند، با این حال به دلیل مصرف بی رویه و غیر اصولی، در حال تباه کردن آنها هستیم. مقاوم شدن میکروب‌ها به آنتی بیوتیک‌ها، مشکلات درمان را پیچیده‌تر می‌کند و مرگ‌های بیمارستانی را افزایش می‌دهد.»
افزایش مصرف آنتی‌بیوتیک به بالای 50 درصد
در همین حال محمد تقی بیگ‌محمدی رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در این نشست با بیان اینکه در بستری از میکروب‌ها زندگی می‌کنیم که در سلامت مردم نقش دارند، گفت: «هر چه جلوتر می‌رویم، مقابله با میکروب‌ها سخت‌تر می‌شود و باید روش‌های نوین در مقابله با میکروب‌ها را در پیش بگیریم که کار سنگینی است.»
بیگ محمدی تصریح کرد: «میزان مصرف آنتی بیوتیک‌ها در ایران به صورت بی رویه‌ای بوده و بسیار زیاد است به گونه‌ای که ۵۰ درصد بیماران در کشور آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند در واقع آنتی بیوتیک‌ها جزو داروهای بدون نسخه نیستند، اما به دلیل درخواست بیمار داروخانه‌ها بدون نسخه هم این داروها را عرضه می‌کنند.»
وی با بیان اینکه آنتی بیوتیک بدون ضرر نیست، اظهار کرد: «متاسفانه مصرف آنتی بیوتیک‌ها افزایش یافته است و این موضوع تبدیل به معضلی جهانی شده است، در دوران کرونا مصرف آزیترومایسین به شدت افزایش یافت که اکنون موثر بودن این دارو رد شده است.»
وی یادآور شد: «در بخش‌های ICU بیشتر شاهد عفونت‌های میکروبی ناشی از مصرف آنتی بیوتیک ها هستیم.»
آنتی‌بیوتیک‌ها در محیط زیست و منابع غذایی انسان
علاوه بر مصرف بی‌رویه و خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها از سوی بیماران، موضوعات دیگری نیز در سال‌های اخیر مطرح شد، از جمله مصرف آنتی‌بیوتیک در دام‌داری‌ها و مرغ‌داری‌ها یا تغذیه آنها از طریق مواد آلوده به آنتی‌بیوتیک یا عفونت‌های جدید که می‌تواند منابع غذایی انسان به خطر اندازد. چرا که عامل عفونی می‌تواند از حیوان به انسان منتقل شود.
سازمان ملل متحد هم در گزارشی که در سال 2019 منتشر کرد نسبت به آلودگی‌های ناشی داروها و آنتی‌بیوتیک‌ها هشدار داد و اعلام کرد: « کیفیت آب آشامیدنی از سال ۱۹۹۰ تا کنون در اکثر مناطق زمین بدتر شده که ناشی از ورود میکروب‌ها، مواد شیمیایی، فلزات سنگین یا آفت‌کش‌هاست. از هر سه نفر یک نفر هنوز دسترسی به آب آشامیدنی و سرویس بهداشتی مناسب ندارد. هر سال یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر بر اثر ابتلا به بیماری‌های قابل پیشگیری مانند اسهال و بیماری‌های انگلی می‌میرند.به دلیل استفاده از سموم مختلف در کشاورزی، آبزی پروری و ورود این سموم به فاضلاب‌ها، ورود انواع پسماندهای دارویی به این آب‌ها، مقاومت باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها به شدت بالا رفته است. اگر دانشمندان برای این مشکل راه حلی پیدا نکنند، باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند منجر به مرگ بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری‌های عفونی شوند. ضمن اینکه استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای مداوای انسان و استفاده از آن در کشاورزی تحت کنترل بیشتری قرار گیرد.»
در سال جاری نیز روزنامه گاردین هم گزارشی از نتایج مطالعه محققان سوئدی را منتشر کرد که در آن نسبت به حضور ترکیبات شیمیایی مختلف در کره زمین هشدار داده بود. به گفته این گروه از محققان کارشناسان آلودگی شیمیایی اکنون ثبات اکوسیستم‌های جهانی را که زندگی بشر به آن وابسته است، تهدید می‌کند. آنها تاکید کردند: «مواد پلاستیکی در کنار ۳۵۰ هزار ماده شیمیایی مصنوعی از جمله آفت‌کش‌ها، ترکیبات صنعتی و آنتی بیوتیک‌ها عامل نگرانی هستند.»
آینده خطرناک عفونت‌های مقاوم
صاحب‌خبر -
نظر شما