شفقنا- امیرمومنان در خطبه‏ ۸۷ نهج البلاغه می فرمایند: «و  اَرَیْتُکُمْ کَرائِمَ الاْخْلاقِ مِنْ نَفْسى؛ من از جانب خود بزرگواری و اخلاق را به شما نشان دادم» یعنی امیرمومنان علی (ع) در امتداد سیره‏ پیامبر اکرم بیانگر تمامیت اخلاق است، اگر ما امیرمومنان را به عنوان الگوی زیست مسلمانی قرار دهیم و سیره آن حضرت را دنبال کنیم در واقع غدیر را دنبال کرده ایم و اگر به اخلاق علی(ع) عمل کنیم در حقیقت به غدیر عمل کرده ایم و اگر این نوع از اخلاق در زندگی فردی و اجتماعی ما محقق شد، در حقیقت زیست مسلمانی محقق شده است.

اگر پس از پیامبر(ص) سه بستر اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به گونه ای بود که امیرمومنان کنار زده نمی شد، اگر امیرمومنان علی(ع) مسیری را که پیامبر ترسیم و تا اندازه زیادی آن را همواره کرده بود، ادامه می داد بسیاری از اتفاق ها رخ نمی داد. حضرت زهرا(س) در بیانی می فرمایند: «اگر  امیرمومنان این مسیر را ادامه داده بود، شما را به نرمی، بدون سختی، فشار، نزاع و درگیری حرکت می‏داد و به سرچشمه می‏رسانید». مسیری که علی(ع) می خواست بعد از پیامبر ادامه دهد در آموزه های علی(ع) نشان داده شده است و  ما امروز باید به سیره علی(ع) که سیره‏ قرآنی و نبوی است و  راه و رسمی معنوی، اخلاقی، انسانی، عقلانی و رساننده به مقاصد بعثت است، برگردیم، آن را تبیین و وارد عرصه های مختلف فردی، اجتماعی، سیاسی، مدیریتی، حکومتی و اقتصادی زندگی کنیم.

دکتر سید محمدمهدی جعفری، نویسنده، مترجم، پژوهشگر متون دینی و شارح نهج البلاغه، در گفت وگو با شفقنا درباره فلسفه معرفی امام علی(ع) در غدیر به عنوان جانشین پیامبر(ص) بیان کرد: غدیر و جانشینی رسول خدا(ص) به مساله نبوت و رسالت رسول الله(ص) برمی گردد، نبوت و رسالتی که پایه نبوت همه انبیاء بوده است.

رسالت پیامبران به جز حضرت محمد(ص) محلی و موقت بوده است به این معنا که هر یک از پیامبران برای دوره و امت خود رسالت داشتند به همین دلیل باید بعد از این پیغمبران، پیامبری می آمد و برای مردم تعالیم و شریعت تازه می آورد که حضرت محمد(ص) آوردنده این تعالیم و شریعت و خاتم النبیین هستند.

شارح نهج البلاغه ادامه داد: پیامبر(ص) خاتم النبیین بودند و پس از ایشان دیگر پیامبری که از سوی خداوند ماموریت داشته باشد و وحی دریافت کند و به مردم برساند، نخواهد آمد لذا باید بعد از حضرت محمد(ص) این رسالت باقی می ماند. این رسالت به شکل قرآن باقی مانده است، از این جهت از همان آغاز، قرآن به وسیله کسانی حفظ و نوشته شد که حافظان و کاتبان قرآن بودند و بعد هم به وسیله رسول خدا(ص) با دقت منظم و مرتب و در دو جلد تدوین شد.

وی گفت: اما قرآن صامت، یعنی خاموش و بی زبان است و هر کسی می تواند بنا به میل، مصلحت و منافع خود سخنگو و ناطق این قرآن باشد، از این جهت رسول خدا(ص) کسی را به عنوان جانشینی معرفی کرد که شایستگی ادامه رسالت، تببین و اجرای آن را داشته باشد به عبارت دیگر بعد از پیامبر(ص) این رسالت که قرآن باشد باید به اجرا در بیاید و توضیح داده شود و تفسیر شود لذا پیامبر از میان اصحاب کسی را که از همه برای این کار شایسته تر بود، یعنی حضرت علی(ع) را انتخاب، مشخص و معین کردند و فرمودند که بعد از ایشان این رسالت را علی(ع) تبیین و اجرایی کند.

شارح نهج البلاغه با تأکید بر اینکه انتخاب حضرت علی(ع) معرفی والاترین شخصیت برای تداوم ارزش های بعثت بود، گفت: خلافت یک امر اجتماعی و انسانی است. پیامبر(ص) هرگز حکومتی به شکل سلطنت موروثی نداشت؛ بعثت برای این اتفاق افتاد که انسان و جامعه‏ اخلاقی شکل بگیرد، تأیید بر این اصل هم می تواند روایات «اننَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ» باشد، پیامبر(ص) نیز از همان ابتدا بر این محور حرکت کردند و مسلمانان را شیفته خود ساختند و سرانجام در غدیر اعلام کردند؛ «مَن کُنتُ مَولاه فَهذا عَلىٌّ مَولاه» هر کسی که من مولای او هستم، علی(ع) هم مولای اوست. مولا یعنی کسی که برای اجرای آن رسالت، ولایت و سرپرستی دارد، حال این شخص می تواند حکومت هم کند اگر مردم بخواهند چرا که حکومت متعلق به مردم است.

دکتر جعفری ادامه داد: خداوند کسی را به عنوان حاکم و خلیفه در میان مردم انتخاب نمی کند بلکه خداوند به افراد این صلاحیت را می دهد که برای قضاوت در میان مردم با عدالت عمل کنند، حال هر کسی که مردم انتخاب کنند، او حاکم و خلیفه می شود.

لذا به هیچ وجه پیامبر (ص) کسی را به عنوان خلیفه تعیین نکردند بلکه جانشین خود به عنوان ولی و امام را به همگان معرفی کردند.

دکتر جعفری بیان کرد: پیام غدیر از آغاز و برای امروز و فرداها این بوده و خواهد بود «تعیین شایسته ترین و باصلاحیت ترین شخص برای بر عهده گرفتن تبیین قرآن و به اجرا در آوردن احکام آن است» آن هم احکام اصولی وگرنه غدیر سرآغاز یک دوره ای بود که پیامبر دیگر حضور ندارند و پس از پیامبر، امام(ع) است که باید آن رسالت را ادامه دهد. از این جهت این امامت و ولایت همیشه باید زنده و جاری باشد و پیوسته این پیام را به همگان برساند.