به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران، دریاچه ارومیه به عنوان یکی از مهمترین و ارزشمندترین زیست بوم‌های آبی در شمال‌غرب کشور، قرار بود در قالب طرح‌های ستاد احیا و در مدت ۱۰ سال، به تراز اکولوژیک خود رسیده و جانی تازه کند؛ اما بعد از گذشت ۷ سال و اجرای طرح‌هایی متفاوت، تراز این زیستگاه ارزشمند پرندگان و جانوران، تازه به حدود یک هزار و ۲۷۰ متر و ۷۰ سانتیمتر رسیده است. همین امر نیز زنگ خطر بحرانی‌ترین روزهای این دریاچه ارزشمند را در تابستانی بسیار گرم و خشک به صدا درآورده است.
«حجت جباری»، معاون محیط طبیعی وتنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی و سرپرست مرکز مدیریت هماهنگی و ارزیابی احیای دریاچه ارومیه، در این خصوص می‌گوید: دریاچه ارومیه در شرایط نرمال دارای 5400 کیلومتر مربع مساحت، 32 میلیارد متر مکعب آب با شوری حدوداً 200 گرم در لیتر و سطح تراز 1277.1متر بالاتر از سطح آب‌های آزاد بوده است. در شرایط نرمال یعنی قبل از سال 1376 میزان آب ورودی به دریاچه به طور متوسط 5 میلیارد متر مکعب و میزان تبخیر نیز سالانه در حد 1000 میلیمتر سالانه بوده است.
سطح تراز دریاچه ارومیه در حال حاضر (19 تیرماه) به 1270.57 متر رسیده است. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای لندست سطح عرصه آبی دریاچه ارومیه در این سطح تراز برابر 2048 کیلومتر مربع است که نسبت به زمان مشابه در سال گذشته 1294 کیلومتر مربع کاهش یافته. حجم آب در وضعیت فعلی 48/2 میلیارد متر مکعب برآورد شده است که این حجم نیز نسبت به زمان مشابه در سال گذشته حدود 44/1 میلیارد متر مکعب و نسبت به تراز اکولوژیک در حدود 13 میلیارد متر مکعب کمتر است.
وی می‌افزاید: میزان افزایش سطح تراز دریاچه در سال آبی جاری تنها 25 سانتیمتر بوده و متأسفانه از 6 خرداد با گرم شدن هوا، در حدود 22 سانتیمتر آن تبخیر شده است و با توجه به ادامه ماه‌های گرم، مصرف عمده آب در حوزه کشاورزی و همچنین عدم بارندگی‌ها، سطح تراز دریاچه کاهشی خواهد بود و امیدی به افزایش سطح تراز دریاچه ارومیه نیست.
از سوی دیگر به دلیل افزایش میزان تبخیر که غالباً تا اواخر مهرماه ادامه خواهد یافت، به نظر می‌رسد با کاهش حداقل 50 سانتیمتر دیگر از سطح تراز دریاچه، سطح تراز دریاچه به کمتر از 1270.1 متر برسد که در این سطح تراز به احتمال بسیار زیاد بخش جنوبی دریاچه ارومیه به‌طور کامل خشک خواهد شد و عرصه آبی دریاچه به کمتر از 1000 کیلومتر مربع و حجم آب به کمتر از یک میلیارد متر مکعب خواهد رسید. پیامدهای چنین وضعیتی اتصال کامل جزایر به سواحل، خروج حیات وحش جزایر به بیرون از پارک ملی، ورود گونه‌های مهاجم به جزایر و ایجاد کانون‌های گرد وغبار نمکی در حاشیه دریاچه خواهد بود.
چرا دریاچه ارومیه خشک می‌شود؟
به گفته این مقام مسئول، نیاز آبی دریاچه ارومیه 3.4 میلیارد متر مکعب است که مقرر بود از منابع مختلف تأمین شود. به‌طور کلی در سال آبی جاری تنها 850 میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه شده است. از جمله مهمترین عوامل در عدم تأمین حقابه دریاچه ارومیه، کاهش بارندگی نسبت به دراز مدت، عدم انسداد سردهانه‌های برداشت آب از رودخانه‌های اصلی در فصول غیر کشاورزی، عدم اتمام و بهره‌برداری پروژه انتقال آب از سد کانی سیب، عدم اتمام و بهره‌برداری پروژه انتقال آب از سد سیلوه به دریاچه ارومیه و در نهایت عدم اتمام و بهره‌برداری پروژه‌های سیستم‌های تصفیه فاضلاب دو شهر تبریز و ارومیه را نام برد.
جباری تصریح می‌کند: بر اساس بررسی‌هایی که انجام شده است در حوضه دریاچه ارومیه بیش از 106800 چاه مجاز و غیر مجاز وجود دارد که بیش از 50 درصد آنها غیر مجاز است. وجود بیش از حد چاه‌های غیر مجاز در نهایت تأثیر منفی بر آبگیری دریاچه می‌گذارد که از جمله آنها می‌توان کاهش سطح تراز آب‌های زیر زمینی، کاهش کمیت و کیفیت آب‌های زیرزمینی و فشار بیشتر بر برداشت آب‌های سطحی، عدم تغذیه دریاچه از منابع آب‌های زیرزمینی و تغذیه بیشتر آب‌های زیرزمینی از طریق منابع سطحی(رودخانه ها) و در نهایت کاهش آب‌های وارده به دریاچه ارومیه را نام برد.
افزایش بی‌رویه اراضی کشاورزی ادامه دارد
به گفته او، یک موضوع دیگر که بسیار جای تأمل دارد و باید علت‌های آن پیگیری و مشخص شود توسعه اراضی کشاورزی در طی سال‌های 94 تا 98 بوده است که با وجود فعالیت‌های ستاد احیا و همچنین وزارت جهاد کشاورزی متأسفانه توسعه اراضی کشاورزی بشدت ادامه دارد. در طی این مدت (5 سال) 47492 هکتار سطح اراضی کشاورزی آبی افزایش یافته است (با احتساب متوسط مصرف آب برای هر هکتار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه فارغ از نوع کشت انجام شده در حدود 9000 متر مکعب در سال) میزان افزایش مصرف برابر با 427 میلیون متر مکعب در سال بوده است. با توجه به بازدیدهایی که از حوضه آبریز انجام می‌گیرد همچنان توسعه اراضی کشاورزی به‌صورت بی‌رویه توسط مردم ادامه دارد که نیاز به اقدامات عاجل در این خصوص وجود دارد.
وی می‌گوید: سال‌های گذشته اقدامات بسیاری برای احیای دریاچه ارومیه انجام شده که مهمترین آنها تشکیل کارگروه ملی احیای دریاچه ارومیه و تصویب برنامه‌های لازم برای احیای این دریاچه بوده است. بخشی از اقدامات عبارتند از: پروژه انتقال آب از سد کانی سیب (623 میلیون متر مکعب به دریاچه)، پروژه انتقال آب از سد سیلوه به دریاچه ارومیه (95 میلیون متر مکعب) و پروژه‌های سیستم‌های تصفیه فاضلاب دو شهر تبریز و ارومیه (300 میلیون متر مکعب)، لایروبی مصب رودخانه‌ها، اتصال رودخانه زرینه به سیمینه جهت تسهیل در جریان آب به بدنه آبی، احداث سردهانه در انهار منشعب از رودخانه‌های حوضه آبریز، اجرای سامانه نوین آبیاری در بخشی از اراضی کشاورزی، اقدامات به‌زراعی، همکاری در تولید بذور مقاوم به شرایط کم آبی و تثبیت کانون‌های گردو غبار را نام برد.
این مقام مسئول ادامه می‌دهد: آنچه می‌تواند دریاچه را از بحران خارج کند تنها تأمین آب است که در سال آبی جاری از لحاظ آبرسانی اقدامی متصور نیست. در وضعیت فعلی تنها می‌توان تأکید کرد پروژه‌های باقیمانده که از درصد پیشرفت بسیار بالایی برخوردار هستند همانند پروژه انتقال آب از سد کانی سیب و سد سیلوه و همچنین پروژه احداث سیستم تصفیه فاضلاب شهرهای ارومیه و تبریز به اتمام و بهره‌برداری برسند.
همچنین وزارت جهاد کشاورزی از تغییر کاربری اراضی دیم به آبی ممانعت کند و وزارت نیرو مکلف به اجرای برنامه‌های تعریف شده باشد که از جمله آنها می‌توان عدم توسعه منابع آبی حوضه آبریز دریاچه ارومیه، انسداد دریچه‌های برداشت آب از رودخانه‌ها درفصول غیر کشاورزی و جلوگیری از توسعه چاه‌های غیر مجاز و موارد دیگر را نام برد.
مرکز منطقه ای مدیریت هماهنگی در 10 ماه گذشته وارد فاز عملیاتی نشد
به گفته جباری، در حال حاضر در سطح ملی، کارگروه ملی احیای دریاچه ارومیه به ریاست معاون اول ریاست جمهوری فعال است و با جدیت پیگیر ادامه برنامه‌های احیای دریاچه ارومیه است. اما در سطح منطقه‌ای مقرر بود مرکز مدیریت هماهنگی و ارزیابی احیای دریاچه ارومیه پیگیر اقدامات سایر دستگاه‌های اجرایی ذیربط در خصوص دریاچه ارومیه باشد که متأسفانه در طول 10 ماه گذشته که این مرکز مصوب شده است، هیچگونه امکانات و تجهیزات شامل محل استقرار، خودرو، نیروی انسانی و اعتبار تأمین نشده است و عملاً این مرکز وارد فاز عملیاتی و اجرایی نشده است. در حقیقت هیچگونه پایش و نظارتی بر عملکرد دستگاه‌های مسئول در حوزه دریاچه ارومیه در سطح منطقه‌ای انجام نمی‌شود.