یکصدایی در دولت روحانی و تصمیمات در جمعهای بسته نهتنها مسیر را هموار نکرد، بلکه بر پیچیدگیهای کار افزود. در دولت رئیسی با توجه به مسوولیت شمخانی در این خصوص، نگاهی اجماعی به این پرونده به وجود آمد و زمینهساز اتفاقات جدیدی شد. هرچند رییسجمهور با توجه به اینکه ریاست شورای عالی امنیت ملی را برعهده داشت، در این موضوع کمترین نقشآفرینی را داشته تاجاییکه در ششمین گفتوگوی تلویزیونی خود با مردم و تنها اندکی پیش از آغاز مذاکرات دوحه، هیچ اشارهای به این موضوع نمیکند.
نقشآفرینی متفاوت شورای عالی امنیت ملی و بهره بردن از دیدگاههای دیگر در این نهاد باعث شد تا مسیر بهتری را تجربه کنیم که میتواند در مسائل دیگر نیز الگو قرار بگیرد. در همین راستا و پس از دیدار از پیش اعلامنشده جوزپ بورل با شمخانی در تهران نورنیوز رسانه منتسب به این نهاد در مطلبی مینویسد که پرونده مذاکرات رفع تحریمها همواره با مدیریت شورای عالی امنیت ملی به پیش رفته و ملاقات اعلامنشده و نسبتا طولانی جوزپ بورل با دریابان شمخانی، مسوول نهاد امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران میتواند حاوی پیامهای متفاوتی باشد.
تاکید سالیوان بر انتفاع آمریکا از بازگشت به برجام
ازسرگیری مذاکرات در دوحه و گفتوگوی غیرمستقیم با آمریکا شاید نتیجه و همان پیامی است که از دیدار شمخانی-بورل ساطع میشود و مسیر جدیدی را در مناقشات هستهای ریلگذاری میکند. در دیگر سو نیز جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید که مذاکرات را پیگیری میکند و حالا رابرت مالی را به دوحه قطر برای مذاکره غیرمستقیم با ایران اعزام کرده است، روز دوشنبه به خبرنگاران گفت: «در ارتباط با ایران، مدت زمانی طولانی است که دیدگاه ایالاتمتحده صریح بوده و آن این است که از عدم دستیابی ایران به سلاح هستهای اطمینان حاصل شود و فکر میکنیم یک توافق دیپلماتیک بهترین راه آن است. فکر میکنیم بازگشت متقابل به برجام، در راستای منافع ایالاتمتحده و شرکایمان است و یک توافق روی میز، پیش روی ایران است و به ایران بستگی دارد که بخواهد آن را بپذیرد یا نه.»
با این تغییرات و اعلام اخباری درخصوص ادامه مذاکرات در دوحه، روز گذشته حمیدرضا دهقانی، سفیر کشورمان در قطر با انتشار عکسی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی از ورود علی باقری، رییس هیات مذاکرهکننده کشورمان به این کشور خبر داد و گفت: ورود جناب آقای باقری و هیات محترم مذاکرهکننده کشورمان را به دوحه خوشامد میگویم و بدون هرگونه پیشداوری و ابراز بدبینی یا خوش بینی غیرواقعی، برای آنها در انجام ماموریت مهم خود در تامین منافع ملت بزرگ ایران آرزوی موفقیت دارم.
ساعاتی پس از این خبر، سفیر ایران در قطر در توییتی از دیدار علی باقریکنی، مذاکرهکننده ارشد کشور با احمدحسن الحمادی، دبیرکل وزارت امورخارجه قطر و محمد الخلیفی، معاون منطقهای خبر داد. وی نوشت: در دیدار جناب آقای باقری با آقای احمدحسن الحمادی، دبیرکل وزارت خارجه قطر و آقای محمد الخلیفی، معاون منطقهای، موضوع مذاکرات پیش رو در دوحه و راههای موفقیت آن مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
نقشآفرینی متفاوت قطر
وزارت خارجه قطر نیز روز گذشته از ازسرگیری مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و ایالاتمتحده آمریکا در دوحه ابراز خرسندی کرد. در این بیانیه آمده است: ما امیدواریم که مذاکرات دوحه به نتایج مثبتی برسد تا در اثر آن امنیت و ثبات منطقه تقویت شود. وزارت خارجه قطر تاکید کرده که برای ایجاد فضای مناسب جهت موفقیت مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا، تلاش خواهد کرد.
انتقال مذاکرات از وین به دوحه اگرچه با انتقادهایی نیز همراه شده است اما درمجموع نقشآفرینی قطر در این مقطع با توجه به همسویی نسبی با ایران در سالهای اخیر میتواند مثمرثمر باشد. هجمه به این کشور دوست به بهانههای واهی غیرکارشناسی در این شرایط خطیر نهتنها چیزی در سبد ایران قرار نمیدهد، بلکه وضعیت را پیچیدهتر میکند.
نعیمی: با انتقال مذاکرات به دوحه، کشورهای منطقه دیگر کارشکنی نمی کنند
در این زمینه با مصیب نعیمی، کارشناس مسائل منطقه به گفتوگو نشستیم. وی در گفتوگو با «صبحنو» اظهار داشت: درخصوص مذاکرات هستهای ابتدا کشور عمان مطرح بود و حالا قطر با توجه به ارتباطات خوبی که با آمریکاییها دارند در این زمینه خود را کاندیدا کرده است.
وی افزود: سفر اخیر امیر قطر به ایران و پیشنهاداتی که در تهران داد و همچنین پیامی که از تهران منتقل کرد، پیشزمینه گفتوگوهای هستهای در دوحه شد. عمان هم در این زمینه فعال بود اما نتوانست موافقت ایران را در این زمینه بگیرد.
این کارشناس مسائل منطقه با بیان اینکه قطریها میگویند که با انتقال مذاکرات به منطقه چند مساله حل شده و یکی از آنها این است که کشورهای منطقه در فرایند مذاکرات هستهای کارشکنی نخواهند کرد و این نوع توافق را میپذیرند.
نعیمی ادامه داد: از طرف دیگر مهم است که میانجیگری برای دو طرف مقبول باشد و قطر توانست این موقعیت را به دست آورد. باید دید در این موضوع به چه نتیجهای میرسیم.
قطر خود را مدیون ایران میداند
وی با بیان اینکه برخی نگاه منفی به قطر دارند بهویژه در مباحث گازی، گفت: میدانهای گازی مشترک است کسی جلوی ما را نگرفته است؛ هرچقدر بخواهیم میتوانیم برداریم و مذاکراتی نیز در این مورد بوده است و قطریها حقوق ایران را تقریبا پذیرفتهاند.
این کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: مسائل دیگری مانند وجود پایگاه آمریکایی در قطر نیز مطرح است که باید پذیرفت این کشور کوچک است و این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد. کشورهای کوچک شرایط خاص خود را دارند. نباید مثل ما رفتار کنند.
نعیمی تاکید کرد: ایران در زمانی که مرزهای قطر بسته شد اولین کشوری بود که هم مرز هوایی و هم مرز دریایی را برای قطر باز کرد و آنها در این زمینه خود را مدیون ایران می دانند و این را اعلام هم کردند. وی گفت: از سوی دیگر، قطر درحال برگزاری جام جهانی فوتبال است و روابط با همه کشورها برایش مهم است. به همین دلیل تنشها با همه کشورها و بهویژه عربستان را کاهش داد و با هم دیدار کردند و سفرهایی را داشتند. با بحرین نیز این کار را انجام دادند. قطریها برای موفقیت در جامجهانی تلاش میکنند و با هیچ کشوری اعلام مخالفت و دشمنی نمیکنند.
نعیمی تاکید کرد: قطر اگرچه در همه زمینهها با تهران همسو نبوده اما ابراز دشمنی هم با ایران نکرده است. این موضوع در زمانهای مختلف روابط بین دو کشور کم و زیاد بوده است.
در گفتوگوی «صبحنو» با مصیب نعیمی، ابعاد نشست ایران و آمریکا در دوحه بررسی شد
اهمیت انتقال مذاکره به منطقه
مذاکره غیرمستقیم در قطر و خروج مذاکرات هستهای از بنبست، اگرچه با کنار گذاشتن 1+4 و همنشینی با آمریکا همراه شده است اما این به معنای رسیدن به نقطه مشترک نیست و مذاکرات باید مسیر متفاوت خود را طی کند تا در صورت نزدیکی دیدگاهها، منجر به توافقی برای احیای برجام شود؛ البته از دیدگاهی دیگر تغییر تیم مذاکرهکننده ایران و انتقال پرونده مذاکرات از وزارت خارجه به شورای عالی امنیت ملی نیز مسالهای تاثیرگذار بود.
صاحبخبر -
∎