دکتر صلاح‌الدین هرسنی *

دور نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه در روز یکشنبه 24 آوریل برگزار شد و طبق نتایج این انتخابات امانوئل ماکرون توانست با کسب 58 درصد آرا رقیب خود مارین لوپن رهبر حزب اجماع ملی را شکست دهد و برای یک دوره پنج‌ساله دیگر برای کسب کرسی ریاست‌جمهوری به الیزه راه یابد. این پیروزی برای رییس‌جمهور جوانی چون ماکرون یک فتح بزرگ است، چراکه به غیر از ژاک شیراک هیچ رییس‌جمهوری نتوانسته در جمهوری پنجم فرانسه در دو دوره پنج ساله عهده‌دار امر ریاست‌جمهوری در فرانسه شود. در واقع در این پیروزی چشمگیر ماکرون هم توانست صدارت خود را در الیزه تکرار کند و هم اینکه بر صدارت تک‌دوره‌ای روسای جمهوری چون نیکلاس سارکوزی و فرانسوا اولاند پایان دهد. با این همه، ماکرون را باید وارث مشکلاتی دانست که لاجرم همین مشکلات برای آینده صدارت و ماموریت‌های وی در الیزه چالش ایجاد می‌کنند. در واقع می‌توان گفت ماکرون در این صدارت دوباره مسیر آسانی نخواهد داشت. در این ارتباط، اتحاد مردم فرانسه و همچنین خیز معنادار و فزاینده حزب «اجماع ملی» به رهبری خانم مارین لوپن، اتحاد در حوزه یورو، اقتصاد، کرونا، بحران اجتماعی، بحران اوکراین در زمره مشکلاتی هستند که می‌توانند بر سر ماموریت‌های جدید ماکرون در الیزه چالش ایجاد کنند.

بنا بر مجموعه‌ای از قراین و شواهد به نظر می‌رسد که اولین چالش ماکرون همان ایجاد اتحاد برای جامعه سیاسی و اجتماعی فرانسه باشد. در این ارتباط، اگرچه ماکرون اعلام کرده است که با پیروزی مجددش رییس‌جمهوری همه مردم فرانسه است، اما کمی واقع‌بینی نشان می‌دهد که چنین نگرشی تا حدودی ساده‌نگری است، چراکه به غیر از احزاب چپ افراطی به رهبری ژان لوک ملانشون سایر احزاب مانند سوسیالیست‌ها، چپ زیست‌محیطی و چپ فمنیسمی و از همه مهم‌تر احزاب راست افراطی که دو رقیب جدی مانند مارین لوپن و اریک زمور را در بطن خود دارند، موافقتی با ادامه جایگاه و نقش‌یابی ماکرون در الیزه ندارند. به ویژه آنکه وضعیت حزب لوپن در حال حاضر و مشخصا بعد از انتخابات 2002 که به شکست ژان ماری لوپن انجامیده به وضعیت مطلوبی رسیده است و در حال حاضر توانست 42 درصد از آرای انتخاباتی را نصیب خود کند. بنابراین می‌توان گفت که دوره دوم صدارت ماکرون در الیزه زیر یک دوقطبی لیبرال و حزب راست‌افراطی در نوسان است و ماکرون برای موازنه مسیر دشواری پیش‌رو دارد. طرفه آنکه حزب لوپن یعنی اجماع ملی اعلام کرده است که به تعهدش به فرانسه و فرانسوی‌ها ادامه خواهد داد و با توجه به شرایط ایده‌آل این حزب و اقبال نیمی از جامعه فرانسه تلاش خواهد کرد که انتخابات پارلمانی فرانسه در ماه آینده را از چنگ حزب حاکم در آورد.

بحث از اتحاد در حوزه یورو و تلاش برای قوام و تحکیم اتحادیه اروپا نمی‌تواند بدون چالش برای ماکرون باشد. در واقع هرگونه امید به قوام اتحادیه اروپا بعد از تکانه‌ای که از رهگذر جنبش موسوم به برگزیت بر این اتحادیه وارد شد، این گمانه را قوت داد که شاید قدرت‌گیری جریان‌های دست راستی در اروپا بخواهد چالشی برای اتحادیه اروپا ایجاد کند. به نظر می‌رسد که خطر همین جریان‌های دست راستی برای نظم واگرایی در این اتحادیه جدی است و ماکرون باید تلاش کند که با محور برلین نظم در حال واگرایی را به سمت همگرایی شیفت کند و تغییر دهد.

درباره اقتصاد باید گفت که در شرایط حاضر بحران‌های اقتصادی پاشنه ‌آشیل اغلب دولت‌های اروپایی شده است. به ویژه آنکه چنین اقتصادی تحت تاثیر کرونا و همچنین ساپ‌تایپ‌ها و سویه‌های در حال ظهور وضعیت بغرنجی را برای حیات اقتصادی کشور‌ها دامن زده است. در این ارتباط، به نظر می‌رسد که الگوی پیشنهادی ماکرون در سامان اقتصادی اقتصاد آدام اسمیتی و نظم لسه‌فر است. این رویکرد ماکرون مخالفانی به ویژه از سوی سوسیالیست‌ها و احزاب دست‌راستی دارد. به ویژه آنکه نظم لسه‌فر ماکرون موجب شکاف بیشتر فقر و غنی در جامعه فرانسه شده است. در سطحی دیگر، گرایش و تمایلی در علقه‌ها و اولویت‌های ماکرون وجود دارد که موجب رنجش اغلب جامعه مردم فرانسه شده است. در این ارتباط، ماکرون متهم است که نه رییس‌جمهور همه مردم فرانسه بلکه رییس‌جمهوری آن بخش از جامعه فرانسه است که می‌توان آنها را آریستو کرات و اغنیا نامید. بنابراین ماکرون باید بین دو قطبی اقتصادی تحت اقتصاد آدام اسمیتی یا همان نظم کاتالاکسی و اقتصاد کینزی موازنه ایجاد کند. بنابراین از آنجایی که نظم کاتالاکسی بر انگاره‌های اقتصادی ماکرون غالب و چیره است و ماکرون به طریق اولی به اقتصاد کینزی وقعی نمی‌نهد، لذا بعید به نظر می‌رسد که ماکرون بتواند برای ایجاد این موازنه به توفیقی دست یابد. لذا به نظر می‌رسد که تداوم رویکرد‌های اقتصادی ماکرون در الگوی اقتصاد لسه‌فر، آدام اسمیتی و نظم کاتالاکسی از چالش‌های دائم اقتصاد فرانسه در عصر ماکرون خواهد بود.

بحران‌های اجتماعی نظیر بحران جلیقه‌زرد‌ها بر سر مالیات سوخت و همچنین بحران‌های ادواری مانند رشد فزاینده بیکاری، تورم و گرانی و عدم به‌روز‌شدن به سبک زندگی فرانسوی در زمره آن دست از چالش‌هایی است که در کمین حیات سیاسی و اجتماعی فرانسه هستند و شخص ماکرون نه علت این بحران بلکه نشانه بارز آن است.

اما بحران اوکراین به عنوان مهم‌ترین متغیر چالش‌زا نه صرفا برای صدارت ماکرون بلکه با توجه به سرشت این بحران می‌تواند به بحران همه‌گیری برای اغلب کشور‌ها تبدیل شود. در واقع ماکرون در یک دوگانه انتخاب بر سر اوکراین و روسیه دچار تردید و تشتت و نوسان است. در این ارتباط پیام تبریک ولادیمیر پوتین به همراه پیام تبریک ولودیمیر زلنسکی بابت انتخاب مجدد ماکرون بر مشکل تشتت و تردید ماکرون در انتخاب روسیه و اوکراین می‌افزاید. به ویژه آنکه افکار عمومی به جهت اهمال ماکرون و سیاست انفعال او بابت کمک‌رسانی به اوکراین سخت ناراضی و عصبانی است.

* کارشناس مسائل بین‌الملل