مسعود عالیخانی، سرپرست معاونت محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست روز یکشنبه اعلام کرد در نامه‌ای به مدیرعامل شرکت پتروشیمی امیرآباد مازندران، دستور توقف اجرای پروژه پتروشیمی میانکاله را اعلام کرده و صدور مجوز را منوط به انجام مطالعات تکمیلی و تأیید سازمان حفاظت محیط‌زیست کرد. اما شواهد امر نشان می‌دهد که متولیان امر تا زمان نگارش این گزارش توجهی به نامه سازمان حفاظت محیط‌زیست و درخواست این نهاد نظارتی نشان نداده اند.
حر منصوری، عضو تشکل‌مردمی «دیده‌بان میانکاله» ارسال عکس‌های آخرین وضعیت کارگاه احداث پتروشیمی میانکاله می‌گوید: تا ظهر دیروز حدود ۶۰ پرسنل فنی و کارگر در محوطه کارگاهی پالایشگاه میانکاله مشغول کار بودند و فعالیت احداث پتروشیمی متوقف نشده است. فعالیت‌های روز گذشته در بخش فنس‌کشی، کندن زمین و کندن بوته‌های مرتعی و کاشت اکالیپتوس بود.
به‌گفته علی سلاجقه، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، گاهی برخی نمایندگان مجلس برای حوزه انتخابیه خود با اصرار به‌دنبال کلنگ‌زنی پروژه‌هایی هستند که ارزیابی محیط‌زیستی ندارد. کلنگ‌زنی احداث پتروشیمی میانکاله که توسط وزیر کشور انجام شد نیز اگرچه از نظر سازمان حفاظت محیط‌زیست اعتبار ندارد ولی برای کارفرمای پروژه بخشی از «پیشرفت پروژه» است و براساس آن می‌تواند گزارش متفاوت از وضعیت پروژه ارائه کند.
کدام اشتغال؟
رضا حاجی‌پور، رئیس مجمع نمایندگان استان مازندران دردفاع از احداث پتروشیمی میانکاله به خبرگزاری فارس، گفته است که سرمایه‌گذار قرار است نزدیک به ۸۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری انجام دهد که به جای مانع‌تراشی برای او باید فرش قرمز برایش پهن شود.غلامرضا شریعتی، نماینده بهشهر در مجلس نیز با اشاره به اینکه پتروشیمی میانکاله باعث کاهش نرخ بیکاری در شرق استان مازندران می‌شود در دفاع از این پروژه که گفته می‌شود ظرفیت تولید 400هزار تن در سال دارد گفته است: «این پروژه اشتغال مستقیم ۴ هزار نفر و به‌کارگیری ۳۰ هزار نفر به‌صورت غیرمستقیم را به همراه دارد.»
این ادعا درحالی مطرح می‌شود که 70هزار نفر در صنعت پتروشیمی ایران مشغول به کار هستند و به‌گفته کارشناسان، اشتغال‌زایی مستقیم یک مجتمع پتروشیمی بزرگ حدود ۵۰۰ نفر است. بررسی‌های همشهری مشخص کرده است که پتروشیمی جم با بیش از 55میلیون تن تولید سالانه، تنها 3900پرسنل دارد. حتی نگاهی به آمار صنعت ایالات متحده آمریکا نیز نشان می‌دهد که تا سال 2022بیش از 10هزار و 200نفر در صنعت پتروشیمی آمریکا فعالیت داشتند.
مجوزی که سال 99و در ماه‌های پایانی دولت دوازدهم برای احداث زیرساخت پتروشیمی در منطقه امیرآباد میانکاله صادر شد، به‌منظور تبدیل گاز طبیعی به پروپیلن با ظرفیت 400هزار تن در سال است. دولت پیشین همچنین مجوز ایجاد خطوط انتقال محصول نهایی را نیز صادر کرده است.
رؤیای تحقق آمایش سرزمین
پتروشیمی از آن دسته صنایعی است که اسناد بالادستی مانند سند آمایش سرزمین، توسعه آن را به‌منظور کاهش اثرات جانبی و بهره‌وری بالا فقط در مرزهای آبی جنوب کشور پیش‌بینی کرده‌اند. اما به‌گفته مسئولان سازمان صنعت، معدن و تجارت از آنجا که استان‌های شمالی براساس مصوبات پیشین قابلیت راه‌اندازی صنایع بزرگ ندارند، جلساتی برگزار شده تا صنایع پتروشیمی که راندمان اقتصادی بالا دارند و قابلیت اجرا با رعایت نکات محیط‌زیستی در آنها بالاست در استان مازندران راه‌اندازی شوند.
حسینقلی قوانلو، رئیس اداره صمت مازندران گفته است که «صنایع استان‌های شمالی کوچک و متوسط هستند که بیشترشان را صنایع غذایی تشکیل می‌دهند و راندمان بالای مالی ندارند. اما پتروشیمی یک صنعت پرسود و اشتغال‌زاست. برهمین اساس برنامه‌ریزی شد تا مقدمات ساخت مجتمع پتروشیمی در مازندران انجام شود. نمایندگان مجلس هم با وزیر نفت وقت (بیژن زنگنه) در این زمینه به تفاهم رسیدند و آقای زنگنه نیز پیرو این تفاهم، درخواستی به رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست ارائه کرد.»
به‌گفته مسئولان وزارت صمت، پیمانکار پروژه وعده استفاده از فناوری‌های نوین به‌منظور جلوگیری از نشست آلاینده‌ها را داده است. اما به‌گفته منتقدین، تجربه نشان داده است بسیاری از موارد رعایت نمی‌شود. حمیدرضا میرزاده از فعالان حوزه محیط‌زیست به همشهری می‌گوید: تمامی واحدهای پتروشیمی در کشور درصدی آلایندگی دارند.
مسئله این است که فرایندهای فیلتراسیون، بالا بردن بهره‌وری، تبدیل مواد خطرناک به مواد مفید و غیرآلاینده، بی‌خطر کردن مواد، همگی هزینه‌بر و وابسته به صنایع های‌تک است. به‌دلیل تحریم‌ها هیچ تضمینی وجود ندارد که کشور تامین‌کننده این قطعات، محصولات خود را برای همیشه به ایران بفروشد. بنابراین چطور می‌توان باور کرد که پتروشیمی آلاینده نباشد.
به‌گفته حمیدرضا میرزاده یکی از نویسندگان کارزار «نه به پتروشیمی در میانکاله» چه لزومی دارد که راه رسیدن به ثروت از صنعتی بگذرد که برای این قسمت از طبیعت ما ریسک بالا دارد؟ در این صورت اسناد آمایش سرزمین چه می‌شود؟ آیا ریسک اقتصادی و محیط‌زیستی پتروشیمی در 3 استان شمالی دیده شده است؟ هزینه‌های بالقوه‌ای که انتشار آلاینده‌ها برای اقتصاد روستایی و کشاورزی و دامپروری در منطقه دارد سنجیده شده یا فقط به درآمد نگاه شده است؟
به جای پتروشیمی، چرا بر صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی و صادرات آن سرمایه‌گذاری نمی‌شود؟ این صنایع با وجود کوچک بودن، افراد بیشتری را شاغل می‌کند و درآمد آن مستقیم به جیب مردم محلی می‌رود.بنابراین راه توسعه فقط از صنعت پتروشیمی و نفت و گاز نمی‌گذرد. او به منویات مقام معظم رهبری در حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست اشاره می‌کند و می‌گوید: مقام معظم رهبری بارها در مورد تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی هشدار داده‌اند. اینکه 90هکتار از زمین‌های مرغوب کشاورزی و دامپروری تبدیل به صنعت شود، هیچ فرقی با تبدیل جنگل به ویلا ندارد.