با سقوط شهر تاریخی پالمیرا در سوریه، شبهنظامیان داعش دومین موفقیت خود در عراق و سوریه طی یک هفته اخیر را جشن گرفتند. به گفته سازمان ملل یکسوم از جمعیت 200 هزار نفری این شهر تاریخی که در فهرست یونسکو قرار دارد با ورود تروریستهای داعش از شهر گریختند و بینظمی و اغتشاش در بین ارتش سوریه نیز مزید بر علت شد تا داعش راحتتر از آنچه تصور میشد این شهر استراتژیک را تصرف کند. پنج روز پیش از آن هم داعش در عراق از ناتوانی ارتش عراق استفاده کرد و موفق شد شهر رمادی را تصرف کند تا نزدیکتر از همیشه به بغداد باشد. این تحولات زنگ خطر را در پایتختهای منطقه از بیروت تا بغداد و حتی آنسوتر تا ریاض به صدا در آورد. گروهی که در ابتدای سال 2015 با عقبنشینی از کوبانی و تکریت و از دست دادن بیست هزار کیلومترمربع از مناطق تحت تصرف خود در عراق به نظر میرسید رو به زوال قرار دارد، در هفتههای اخیر تقریبا تمام نبردها در مناطق بهشدت محافظت شده در عراق و سوریه را با پیروزی پشتسر گذاشته است. پالمیرا جدا از اینکه به دلیل گذشته غنی و بناهای تاریخی خود شهری مهم به شمار میآمد، به دلیل وجود میدانهای گازی در شمال این شهر نیز تحت محافظت ارتش سوریه و شبهنظامیان وفادار به بشار اسد قرار داشت. این تاسیسات گازی برای تامین انرژی و برق در داخل سوریه بسیار حیاتی بهشمار میآیند. شهر رمادی عراق هم که مانند پالمیرا در کمتر از چهار روز سقوط کرد، مرکز الانبار متشنجترین استان عراق است که رهبران قبایل سنی پرنفوذ آن برای مقابله با داعش با دولت مرکزی عراق همپیمان شده بودند. اما عملیات داعش در رمادی و پالمیرا سادهتر از آنچه تصور میشد پیش رفت و مقاومتی جدی از سوی ارتشهای عراق و سوریه صورت نگرفت.
در سوی دیگر انفعال ائتلاف بینالمللی به رهبری آمریکا در دفاع از این دوشهر نیز یکی از مهمترین عوامل سقوط آنها بود. ماههاست که استراتژی آمریکا در عراق و سوریه با انتقاد کارشناسان و تحلیلگران نظامی روبهرو شده است؛ اما اوباما همچنان اصرار بر درستی رویکرد خود در برابر داعش دارد. تقریبا ده ماه از آغاز عملیات هوایی ائتلاف بینالمللی به رهبری آمریکا علیه مواضع داعش در عراق و سوریه میگذرد. حاصل دو هزار و 200 عملیات هوایی در عراق که آمریکا، بریتانیا و تعدادی دیگر از متحدین غربی واشنگتن بیشترین سهم را در آن داشتند و هزار و 400 عملیات محدودتر در سوریه که علاوهبر آمریکا، عربستان و چند متحد عرب دیگر نقش پررنگی در آن داشتند تنها منجر به عقبنشینی داعش از کوبانی و تکریت بود، اما بلافاصله پیشرویهای تروریستهای داعش در دیگر نقاط سوریه و عراق از سر گرفته شد؛ در حالی که اکنون ادعا میشود نیمی از خاک سوریه و بخش زیادی از خاک عراق در کنترل داعش قرار دارد. «استراتژی غلط و نصفه و نیمه» توصیفی است که از رویکرد دولت اوباما در قبال داعش در سوریه و عراق میشود. تا همین اواخر دیدگاه غالب در واشنگتن، لندن و پایتختهای اعراب هم پیمان غرب این بود که تروریستهای داعش به دلیل مشکلات حاد برای تامین نقدینگی و کاهش تجهیزات نظامی دچار افول شدهاند. اما تحولات روزهای اخیر بهخصوص سقوط رمادی، دولت اوباما را به فکر بازنگری در استراتژی خود انداخته است تا بهخصوص در عراق بتواند یاری بیشتری به ارتش ناتوان این کشور برساند و در سوریه نیز حمایت جدیتر و علنیتری از آنچه «مخالفان میانهروی بشار اسد» نامیده میشود در مقابل داعش صورت گیرد. شاید رابرت گیتس که زمانی وزیر دفاع دولت اوباما بود بهتر از دیگران بتواند این ضعف استراتژی واشنگتن در قبال داعش را تحلیل کند. او میگوید: «ما در اصل هیچ استراتژیای در قبال داعش نداریم و در این ارتباط همه چیز را روزبهروز پیش میبریم. برای مثال تصمیم فوری برای تجهیز ارتش عراق به موشکهای ضدتانک یکی از راهحلهای کوتاهمدت در نبرد با داعش است؛ اما آیا به چیزی فراتر از اینگونه موارد هم فکر شده است؟ از ماه سپتامبر تاکنون دست به عملیات هوایی علیه مواضع داعش زدهایم اما هیچ خبری از حمایتهای سیاسی و نظامی جدیتر از آنچه تاکنون انجام شده و نتیجه نداده، نیست.» این نبود استراتژی مشخص را در عمل نیز میتوان مشاهده کرد. بهعنوان مثال در هفتههای اخیر اعلام شد که آمریکا در اردن کار آموزش تعدادی از شورشیان گزینش شده در سوریه را برای مقابله با داعش آغاز کرده است اما همه چیز در واقعیت خیلی کند پیش میرود و پیشرفتی جدی حاصل نشده است.
پالمیرا در سوریه و رمادی در عراق سقوط کرد
پیشروی داعش، سردر گمی آمریکا
صاحبخبر -