خطوط قرمز ایران در وین چیست؟
مجموعه اخبار چند روز اخیر نشان می‌دهد که مذاکرات وین به احیای برجام نزدیک شده و ممکن است ظرف چند روز آینده وزرای خارجه به اتریش رفته تا بیانیه جمع‌بندی را قرائت کنند و توافق هسته‌ای را احیا کنند. به گزارش «صبح‌نو» به نظر می‌رسد با وجود اعلام نزدیکی توافق از جانب طرف‌های مذاکره، جدال بر سر خط‌قرمزها همچنان ادامه دارد و همان‌گونه که امیرعبداللهیان گفت بدون دستیابی به خواسته‌ای اصلی ایران، توافق عملی نخواهد شد. اما این خواسته‌ها و خط قرمزها چیست و در وین چگونه درباره آن‌ها مذاکره می‌شود؟بزرگ‌ترین مساله برای ایران، تضمین رفع تحریم‌هاست که پس از اجرایی شدن برجام مشخص شد که مذاکره‌کنندگان دولت قبل در این بخش به‌اندازه کافی سخت‌گیری نکردند و طرف مقابل به‌راحتی توانست از برجام خارج شود و حتی در زمان حضور در توافق هم به بسیاری از تعهدات خود عمل نکرد. در مذاکرات احیای برجام اما تهران به‌شدت مساله تضمین‌ها را موردتوجه قرار داده و ازاین‌جهت، این خط‌قرمز ایران ازسوی مذاکره‌کنندگان برای آوردن در متن و سپس اعلام تضمین پیگیری می‌شود. درواقع از نظر تهران، تحریم باید فراتر از کاغذ در عمل لغو شود و صرف جنبه سیاسی برای تهران کافی نیست. اقدام اجرایی و انتفاع اقتصادی در لغو تحریم از اولویت‌ها و البته خط‌قرمزهای ایران در احیای برجام است.موضوع بعدی که برای ایران اهمیت فراوانی دارد، مساله تحقیق و توسعه است که با توجه به پیشرفت‌های ایران در دو سال گذشته به‌عنوان یکی از اولویت‌های ایران موردتوجه قرار
گرفته است. در کنار این موضوع، مختومه شدن پرونده ادعایی علیه ایران در ابعاد نظامی هم از خواسته های اصلی ایران و به قولی از خط‌قرمزهای تهران است.
پس از احیای برجام باید درباره سه محل ادعایی آژانس پرونده مختومه شود و عملا وضعیت به سال2015 مانند «پی‌ام‌دی» بازگردد.یکی دیگر از خواسته‌های ایران بیرون آمدن افراد، نهادها و شرکت‌ها از فهرست تحریم است که به‌عنوان خط‌قرمز ایران مخصوصا در موضوع FTO موردتوجه قرار گرفته است.جدال بر سر این چند موضوع به‌عنوان خط‌قرمزهای طرف ایرانی تا ساعات پایانی به نظر ادامه خواهد داشت. درنهایت اما پس از امضای این توافق، مساله قانون مجلس هم وجود دارد که عملا در طول سال گذشته دست بالا به ایران داد و اکنون می‌تواند خود به‌عنوان تضمین و «کانیسم ماشه ایرانی» موردتوجه قرار گیرد.
عکس یادگاری زودهنگام
تبریکات زودهنگام اروپایی‌ها و انتشار عکس‌های یادگاری ازسوی برخی هیات‌های اروپایی به معنای اتمام مذاکرات نیست؛ موضوعی که در روزهای اخیر باعث شد تا برخی کار را تمام‌شده تلقی کنند، درصورتی‌که هنوز توافقی امضا نشده است؛ هرچند فضای مثبتی در وین حاکم باشد. مذاکرات هنوز نهایی نشده و همچنان بر سر موضوعاتی با آمریکا توافق حاصل نشده است.
اگرچه در آخرین مرحله از تفاهم‌ها میان طرف‌های مذاکراتی، دو طرف بر سر حل‌وفصل موضوعات پادمانی باقی‌مانده و موردبحث توافق کردند و در این چارچوب توافق شده است رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز برای دیدار با مقامات کشورمان به ایران بیاید اما این به معنای پایان کار نیست.
استفنی القاق، نماینده انگلیس در نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین و مذاکره‌کننده ارشد این کشور در مذاکرات وین در صفحه توییترش درباره احتمال دست یافتن به توافقی در راستای احیای توافق هسته‌ای با استفاده از هشتگ EndgameViennaTalks به معنی پایان کار در مذاکرات وین، نوشت: حصول یک توافق در وین امکان‌پذیر است اما تضمین‌شده نیست. نباید پیش از بسته شدن پنجره دیپلماتیک، فرصت را از دست بدهیم. الان باید چند متر آخر را طی کنیم.میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین و مذاکره‌کننده ارشد هیات روسیه در مذاکرات وین نیز در روزهای اخیر در پیامی توییتری گفته بود: مذاکرات «تقریبا پایان یافته است.» انریکه مورا، هماهنگ‌کننده مذاکرات وین نیز در صفحه توییترش نوشت: ما در مراحل پایانی مذاکرات وین بر سر برجام قرار داریم. پرونده برخی مسائل همچنان باز است و موفقیت در چنین مذاکرات پیچیده‌ای هرگز تضمین‌شده نیست. در تیم هماهنگی تمام تلاش‌مان را انجام می‌دهیم اما هنوز به آن نقطه (توافق) نرسیده‌ایم.سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان نیز در توییتی درخصوص گفت‌وگوهای وین نوشت: گفت‌وگوهای وین همچنان ادامه دارد. اخبار خوب زودرس جایگزین توافق خوب نمی‌شود. هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید که توافق انجام‌شده است، تا زمانی که همه مسائل مهم باقی‌مانده حل‌وفصل شود. تلاش مضاعفی لازم است. اکنون همه بر گام‌های کلیدی نهایی متمرکز شده‌اند.
فشار بنت به گروسی پیش از سفر به تهران
با شرح آنچه رفت مذاکرات علی‌رغم ادعاهای ضدونقیض در جریان است و تا رسیدن به نقطه مطلوب و توافق خوب هنوز راه داریم و طرف غربی باید تصمیم سخت برای اجرای تعهداتش را بگیرد. در همین راستا، گروسی که وزن گزارش‌های سیاسی‌اش درباره ایران بیشتر از وزن گزارش‌های فنی‌اش است، قرار است امروز به تهران می‌آید. بررسی و رایزنی درباره برخی موضوعات مربوط به پادمان‌ها در ایران دستورکار اصلی گروسی است. در همین حال رسانه‌ها و مقامات صهیونیستی تلاش زیادی دارند تا همچنان امور آژانس را با برنامه‌های سیاسی خود علیه ایران مختل کنند.
در همین راستا، نفتالی بنت، نخست‌وزیر رژیم‌صهیونیستی پیش از سفر گروسی با ایران با او گفت‌وگو کرده است. نقش مخرب رژیم‌صهیونیستی چه در زمان امضای برجام و چه پس از آن بر کسی پوشیده نیست. در ادامه همین روند صفحه توییتر نخست‌وزیری رژیم‌صهیونیستی در پیامی نوشت: نخست‌وزیر نفتالی بنت پیش از سفر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، با او گفت‌وگو کرد.
صفحه توییتر نخست‌وزیری این رژیم در ادامه آورده است: بنت مواضع اسراییل در قبال مذاکرات هسته‌ای در وین و انتظارات اسراییل مبنی بر اینکه آژانس به‌عنوان یک نهاد ناظر حرفه‌ای و بی‌طرف عمل کند دوباره مورد تاکید قرار داد. در شرایطی شاهد این مواضع هستیم که رژیم‌صهیونیستی حتی حاضر نشد عضوی از NPT باشد و در خفا نیز کلاهک‌های هسته‌ای متعددی را تولید کرد که بعدها ازسوی یکی از دانشمندان اتمی‌اش برای جهانیان افشا شد. بااین‌حال این رژیم با مساعدت آمریکا در طول 20سال گذشته همواره تلاش کرده ماموریت‌های آژانس را با برنامه‌های سیاسی و توطئه‌آمیز خود علیه ایران مختل و با طرح ادعاهای مختلف، آژانس را از اجرای اصولی کارهایش دور کند.اگرچه هنوز درخصوص جزئیات سفر گروسی به تهران خبری منتشر نشده ولی انتظار می‌رود این سفر با ابتکار مدیرکل آژانس برای دستیابی به نقشه‌راه مشترک برای حل‌وفصل موضوعات پادمانی مطرح میان ایران و آژانس مرتبط باشد.
ضرورت اتخاذ تصمیم برای رسیدن به توافق
حضور گروسی در ایران نه‌تنها فرصتی برای رسیدن به توافق قلمداد می‌شود، بلکه فرصتی برای آژانس است تا با بی‌اعتنایی به فشارها و درخواست‌ها با رویکردی فنی و تخصصی در راستای حفظ اعتبار آژانس گام بردارد؛ ازاین‌رو جالینا پورتر، معاون سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا روز گذشته در یک کنفرانس خبری در پاسخ به این سوال که آخرین اطلاعات موجود از مذاکرات وین چیست و آیا توافقی انجام شده یا حصول آن در آینده نزدیک امکان‌پذیر است، گفت: پیشرفت چشمگیری انجام شده است اما برخی مسائل سخت هنوز حل‌نشده باقی مانده‌اند. با وجود سرعت پیشرفت هسته‌ای ایران، زمان کمی برای رسیدن به یک توافق باقی مانده است و امروز باز هم تاکید می‌کنم تا زمانی که راجع به همه‌چیز توافق نشود، درباره چیزی توافق نخواهد شد.
دولت بایدن که علی‌رغم وعده‌های بسیار کاری از پیش نبرده است، اگرچه نیاز به احیای برجام دارد اما این به معنای کوتاه آمدن ایران نیست، همان‌طور که در زمان ترامپ جمهوری اسلامی از مواضع خود کوتاه نیامد. در همین راستا، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در روزهای اخیر در حساب کاربری خود در توییتر، با اشاره به مذاکرات وین، نوشت: راهبرد «مقاومت فعال»، سیاست «فشار حداکثری» ترامپ را به اعتراف دولت فعلی آمریکا با شکست روبه‌رو کرد.
وی تاکید کرد: مذاکرات وین اگر به توافق خوب منتهی نشود به‌طورقطع در آینده نه‌چندان دور، دولت فعلی آمریکا نیز به دلیل عدم استفاده به‌موقع از فرصت دیپلماسی، احساس شکست خواهد کرد. با آنچه رفت به‌خوبی پیداست که اگر طرف غربی دست از زیاده‌خواهی بردارد، توافق در دسترس است.
پیام نماینده آمریکا به مذاکره‌کنندگان ایرانی درباره قاتلان حاج‌قاسم
محمود عباس‌زاده مشکینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای نیز درخصوص شرایط فعلی روز گذشته گفت که ما در مذاکرات چند مورد حل‌نشده داریم و هنوز تکلیف این مسائل مشخص نشده است که این موارد برای ما بسیار مهم هستند و باید تعیین‌تکلیف شود.
عباس‌زاده مشکینی تاکید کرد: توپ در میدان غربی‌هاست و اگر آنان به خواسته‌های ما توجه کنند، توافق همین امشب هم می‌تواند انجام شود. ما هنوز چند مورد اساسی داریم که باید شفاف شود و اکثرا درباره رفع تحریم‌هاست. اگر طرف غربی زیاده‌خواهی نکند و منصفانه برخورد کند، توافق شدنی است.
همچنین در جریان مذاکرات وین، تمام تلاش تیم مذاکره‌کننده ایران بر رفع تحریم‌ها و همچنین حفظ دستاوردهای هسته‌ای و حق تحقیق و توسعه و ... متمرکز شده است و به‌هیچ‌عنوان زیربار فشار طرف‌های مقابل برای بحث و گفت‌وگو در موضوعات غیرهسته‌ای قرار نگرفتند.
بااین‌حال طرف‌های غربی به‌خصوص آمریکایی‌ها در پیام‌های مکتوب و شفاهی که برای مسوولان ایران فرستادند همواره درخواست این را داشتند که حداقل اشاره‌ای به موضوعات منطقه و موشکی در متن نهایی توافق وجود داشته باشد و به تعبیری، توافق احیای برجام مسیر برجام‌های 2 و 3 و ... در موضوعات دیگر را هموار کند.
ایستادگی طرف ایرانی سبب شد آمریکایی‌ها از این درخواست‌های خود عقب‌نشینی کرده و حتی عباراتی در متن نهایی توافق که اشاراتی به مذاکرات منطقه و موشکی و ... در آینده داشت نیز حذف شد. پس از عقب‌نشینی آمریکایی‌ها از درخواست مذاکره با ایران در این موارد، آن‌ها نهایتا در پیامی که به‌صورت شفاهی ازسوی یکی از طرف‌های مذاکره‌کننده به تیم ایرانی فرستادند این بود که نگرانی‌هایی میان خانواده و اطرافیان اشخاصی وجود دارد که شما در لیست مسوولان و مرتبطان با ترور «قاسم سلیمانی» نام آن‌ها را ذکر کردید.
در این پیام با نام بردن از چند شخصیت اصلی ضدایرانی دولت قبل، طرف آمریکایی گفته است مثلا از ما خواسته‌اند که با شما صحبت کنیم تا از مجازات آن‌ها بگذرید. در این خصوص گفته‌اند همسر یکی از مسوولان ارشد دولت قبل آمریکا که نقش زیادی در زمینه‌سازی برای ترور حاج قاسم داشت با گریه از رابرت مالی، نماینده آمریکا در مذاکرات وین خواسته است که از مقامات ایران بخواهد او را ببخشند و مجازات نکنند. وی گفته ما در ماه‌های اخیر حتی می‌ترسیم از خانه بیرون برویم و همین‌جا حبس شده‌ایم.
حال با وضعیت موجود علی‌رغم فضاسازی‌های مقامات و رسانه‌های غربی همه‌چیز بستگی به تصمیم سیاسی آن‌ها دارد. در صورت رفتار منطقی ازسوی طرف غربی این در روزهای آینده می‌توانیم شاهد انجام یک توافق در وین باشیم.