سماجت غرب در گسترش ناتو در شرق اروپا
 تصمیم پوتین در به رسمیت شناختن استقلال جمهوری‌های خودخوانده «دونتسک» و «لوهانسک» از اوکراین در شرایطی است که از روز جمعه که ارتش اوکراین و دولت‌های خودخوانده در مناطق شرق این کشور بعد از متهم کردن یکدیگر به تنش‌زایی، به گلوله‌باران مواضع یکدیگر و نقض آتش‌بس پرداختند. بامداد یکشنبه نیز رسانه‌ها گزارش دادند که در مرکز منطقه خودمختار «دونتسک» واقع در شرق اوکراین، چندین صدای انفجار مهیب به گوش رسیده است. بااین‌حال تصمیم جدید پوتین در سطح نظام بین‌الملل واکنش‌های بسیار زیادی را به همراه داشته است؛ البته، این اقدام روس‌ها را می‌توان در پاسخ به سماجت غرب برای گسترش ناتو به مرزهای روسیه دانست. پوتین با این حرکتش با قاطعیت، ناتو را متوجه خطوط قرمزی کرد که کاخ کرملین نسبت به منافع خود در شرق اروپا دارد. تجربه پرونده‌های سابق مانند اوستیا، آبخازیا، شبه‌جزیره کریمه، گرجستان به پوتین فهمانده است که روسیه اگر در مواضع خود جدی و ثابت‌قدم باشد، غربی‌ها را به عقب‌نشینی وامی‌دارد و غربی‌ها زود از مواضع‌ خصمانه خود کوتاه می‌آیند و تسلیم بازی پوتین می‌شوند و قطب‌بندی‌های موجود مثل تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه روسیه دیگر رنگی ندارد.
 از سویی دیگر، دست روسیه بر جریان گاز اروپا قرار گرفته و می‌تواند هر لحظه با شل و سفت‌کردن جریان گاز، اروپایی‌ها را با چالش مواجه کند. اروپایی‌ها هم این شرایط را می‌دانند و دست از پا خطا نخواهند کرد؛ البته نباید فراموش کرد که بازنده این حرکت بیشتر از دولت غربگرای اوکراین، جو بایدن است که از تحولات اوکراین برایش نمدی ساخته نشد هیچ، بلکه از امروز باید پاسخگوی فشار جمهوری‌خواهان از یک‌سو و پاسخگوی جامعه‌ آمریکا بابت افزایش حامل‌های انرژی مانند بنزین باشد.
 اهمیت ژئوپلیتیکی دونباس
 تصمیم رییس‌جمهور روسیه برای به رسمیت شناختن مناطقی از شرق اوکراین که در سال۲۰۱۴ اعلام استقلال کرده بودند، نشان از اهمیت فرهنگی و ژئوپلیتیکی آن‌ها برای مسکو دارد. وقتی دوشنبه‌شب، ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در جلسه
 شورای امنیت ملی این کشور، چشم‌انداز توافق مینسک را که ضامن دوام آتش‌بس در شرق اوکراین است، تیره‌وتار توصیف کرد، به ریشه‌دار بودن تنش‌های مرتبط با جمهوری‌های خودخوانده «دونباس» و «لوهانسک» اشاره کرد که از ۲۰۱۴ به این‌سو، همزمان با اعلام استقلال آن‌ها وجود داشته و اکنون به اوج خود رسیده است.رییس‌جمهور روسیه که پیشتر رفتار کی‌یف را با روس‌گراهای شرق اوکراین مصداق نسل‌کشی عنوان کرده بود، پیش از آنکه در تماس تلفنی با سران فرانسه و آلمان، تصمیم خود را مبنی بر به‌رسمیت شناختن این دو جمهوری خودخوانده ابلاغ کند، تاکید کرد که در هشت‌سال گذشته از زمان اعلام استقلال این دو جمهوری، هرچه که در توان داشته برای فرونشاندن بحران میان آن‌ها و دولت اوکراین انجام داده است. اکنون، قصد داریم برای فهم بهتر خود از آنچه در جریان است، مروری بر تاریخچه استقلال این دو جمهوری و تاثیر تصمیم پوتین بر سرنوشت آن‌ها داشته باشیم.از مدت‌ها پیش، دولت مسکو به این باور رسید که تهدیدهای موجود در دریای سیاه طی سال‌های اخیر از شکل درون‌منطقه‌ای خارج شده و می‌تواند راه ناتو را برای تنگ‌تر کردن حلقه محاصره روسیه باز کند. این دریا، 6کشور هم‌کرانه با آن، یعنی کشورهای روسیه، رومانی، بلغارستان، اوکراین، گرجستان و ترکیه را از طریق دریای مدیترانه به اقیانوس اطلس پیوند می‌دهد. از میان این 6کشور، سه مورد (رومانی، بلغارستان و ترکیه) عضو ناتو هستند و دو کشور دیگر هم (گرجستان و اوکراین) امیدوارند که به پیمان آتلانتیک شمالی ملحق شوند.

 از سوی دیگر، اشراف دریای سیاه به تمامیت ارضی روسیه به این معناست که بخش وسیعی از قسمت اروپایی این کشور در تیررس موشک‌های میان‌برد آمریکا قرار دارد که در رومانی مستقر شده است. اگرچه الحاق کریمه به روسیه که در سال۲۰۱۴ محقق شد، قدرت بازدارندگی مسکو در دریای سیاه را افزایش داده اما واقعیت این است که کوچک‌ترین غفلت می‌تواند به تغییر موازنه قوا به نفع بلوک غرب تمام شود و به همین دلیل، به رسمیت شناختن استقلال دونتسک و لوهانسک برای تکمیل برتری موقعیت جغرافیایی روسیه مهم بود.
 
نشست ویژه شورای امنیت
 واکنش سازمان ملل و برگزاری نشست فوق‌العاده شورای امنیت را می‌توان مهم‌ترین واکنش بین‌المللی نسبت‌به بحران اوکراین و تصمیم اخیر ولادیمیر پوتین ارزیابی کرد. در سطح ابتدایی، سازمان ملل نیز که معمولا نقشی خنثی و بی‌فایده را در بحران‌های مختلف در سراسر جهان ایفا می‌کند، گفت: «ما به‌طور کامل از تمامیت ارضی اوکراین حمایت می‌کنیم». «آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل گفت: «ما خواستار حل‌وفصل مسالمت‌آمیز مناقشه در شرق اوکراین بر اساس توافقات مینسک هستیم. تصمیم روسیه نقض تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین است و با منشور سازمان ملل متحد مغایرت دارد».در سطحی دیگر، در نشست فوق‌العاده شورای امنیت دیروز سه‌شنبه «لیندا توماس گرینفیلد»، سفیر ایالات‌متحده در سازمان ملل ضمن اعلام حمایت خود از برگزاری نشست فوق‌العاده شورای امنیت گفت: شورای امنیت باید از روسیه بخواهد که به حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین که یکی از کشورهای عضو سازمان ملل است، احترام بگذارد.
نماینده اوکراین در شورای امنیت نیز به نوبه خود گفت که آن‌ها خواستار برگزاری این نشست اضطراری برای جلب توجه‌ها به تصمیم «غیرقانونی» رییس‌جمهور روسیه شدند. وی افزود که مرزهای اوکراین بدون توجه به اقدامات اعلام‌شده از سوی روسیه بدون تغییر بوده و خواهد ماند. نماینده اوکراین در سازمان ملل در این نشست، روسیه را ویروسی توصیف کرد که جنگ و آشوب را برای هشت‌سال اشاعه داده است. او گفت: «سازمان ملل با ویروسی که از کرملین سرایت کرده، بیمار است و مساله این است. ما دیگر از هیچ‌کسی نمی‌ترسیم و به کسی بدهکار نیستیم و دیگر به کسی چیزی نخواهیم داد.»
 
تهدید فرانسه به عواقب ناگوار
 نماینده دائم فرانسه در سازمان ملل هم طی سخنرانی خود روسیه را تهدید کرد که در صورت عدم بازنگری در تصمیم به رسمیت شناختن جمهوری‌های دونتسک و لوهانسک، عواقب ناگواری در انتظارش است. وی همبستگی کشورش با اوکراین را اعلام کرد و گفت: ما از روسیه می‌خواهیم که تصمیم خود را لغو کند. این اقدام عواقبی در اروپا خواهد داشت، ما قادریم تحریم‌هایی را اعمال کنیم اما به جست‌وجوی راه‌حل دیپلماتیک ادامه خواهیم داد.
 
پیشنهاد دیپلماتیک چین
 سفیر چین در سازمان ملل هم به نوبه خود از همه طرف‌های درگیر در بحران اوکراین خواست تا خویشتن‌دار باشند و از هرگونه اقدامی که ممکن است باعث افزایش تنش شود اجتناب کنند. سفیر چین در این نشست در سخنانی کوتاه گفت که پکن از هر تلاشی برای حل دیپلماتیک بحران استقبال و تشویق می‌کند.در مقابل ادعاها و اظهارات شدیداللحن کشورهای عضو شورای امنیت، واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه تاکید کرد: مواضع بین‌المللی حاکی از آن است که گمان می‌کنند به رسمیت شناختن دونتسک و لوهانسک ازسوی روسیه اقدامی «غافلگیرانه» است اما این درست نیست. جمهوری‌های لوهانسک و دونتسک در سال‌۲۰۱۵ استقلال خود را اعلام کردند و ما آن‌ها را تنها امروز به رسمیت شناختیم.
 
واکنش دولت آمریکا
 علاوه بر اظهارات نماینده آمریکا در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد، دولتمردان این کشور مواضعی انتقادی و شدیداللحن را در قبال تصمیم جدید پوتین اتخاذ کردند. در واقع، چند ساعت پس از آنکه رییس‌جمهور روسیه حکمی را صادر کرد و در آن دو منطقه جدایی‌طلب دونتسک و لوهانسک در اوکراین را به‌عنوان مناطق مستقل به رسمیت شناخت، رییس‌جمهوری آمریکا دستور اجرایی را امضا کرد که براساس آن سرمایه‌گذاری‌، تجارت و کمک‌مالی جدید آمریکا به این مناطق ممنوع شد.
به گزارش پایگاه خبری هیل، این دستور اجرایی جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا پس از سخنرانی طولانی ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه در خصوص این تصمیمش در مورد مناطق دونستک و لوهانسک واقع در منطقه‌ای تحت عنوان دونباس صادر شد. این دستور اجرایی همچنین به بایدن قدرت اعمال تحریم علیه هر شخصی را که در جمهوری‌های خودخوانده لوهانسک و دونتسک فعالیت داشته باشد، می‌دهد.علاوه بر سیاست‌مداران آمریکایی، روزنامه «واشنگتن‌پست» طی یادداشتی 
مدعی شد: «به رسمیت شناختن رسمی استقلال دو منطقه اوکراین از سوی مسکو، بهانه احتمالی برای جنگ است». شبکه «فاکس‌نیوز» هم گزارش داد: «پنتاگون انتظار دارد پوتین امشب به‌سمت اوکراین و به سمت مناطقی که استقلال آن‌ها را به رسمیت شناخته، پیشروی کند».
 
دونباس، تحت‌الحمایه مسکو
 از دیروز که پوتین تصمیم خود را اعلام کرد، جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا عزم خود را برای تحریم این دو منطقه جزم کرده است. به این ترتیب، سرمایه‌گذاری، تجارت و مراوده مالی با این مناطق ممنوع می‌شود و قطعا واشنگتن از شهروندان غیرآمریکایی هم انتظار دارد که محدودیت‌های اعمال‌شده را رعایت کنند. از نظر اوکراین، آمریکا و متحدانش، اقدام پوتین نامشروع است و به این ترتیب دونتسک و لوهانسک همچنان در تقسیم‌بندی مرزی اوکراین اما به عنوان دو استان متمرد گنجانده می‌شوند. اما اعزام صلح‌بانان روسیه به این منطقه، به معنای آن است که آن‌ها از این پس تحت‌الحمایه مسکو هستند و هرگونه اقدام نظامی اوکراین علیه آن‌ها، با واکنش متقابل نیروهای روس مواجه خواهد شد.
 
واکنش انتقادی کشورهای اروپایی
 علاوه‌بر آمریکا، کشورهای اروپایی نیز موضعی انتقادی نسبت به تصمیم پوتین در به رسمیت شناختن استقلال جمهوری‌های خودخوانده «دونتسک» و «لوهانسک» از اوکراین، اتخاذ کردند. اتحادیه اروپا، انگلیس، آلمان، ایتالیا، نروژ، هلند، لتونی، لهستان، استونی، بلژیک، فنلاند، ترکیه و ناتو به نکوهش و محکوم کردن این اقدام ازسوی مسکو پرداختند اما در این میان برخی کشورها هم مواضع حمایتی از تصمیم پوتین داشتند. چین، ژاپن، کره‌جنوبی ازجمله کشورهایی بودند که مسکو را به گفتمان و مذاکرات دیپلماتیک توصیه کردند.
 
حمایت کوبا و سوریه از اقدام پوتین
 برخلاف تمامی هشدارها و واکنش‌های شدیداللحن، برخی از کشورهای نزدیک به روسیه نیز در قبال تصمیم پوتین در به رسمیت شناختن استقلال جمهوری‌های لوهانسک و دونتسک اعمال حمایت کردند.
سوریه ازجمله کشورهایی است که آمادگی خود برای به رسمیت شناختن استقلال جمهوری‌های لوهانسک و دونتسک اعلام کرده است. نیکاراگوئه، انصارالله یمن و دولت چچن و کوبا هم از سیاست‌های پوتین در استقلال دونباس حمایت کردند.
 تحولات روزهای اخیر منطقه دونباس موجب شد تا با «حمید حکیم»، پژوهشگر مسائل اوراسیا به گفت‌وگو بپردازیم که در ادامه به آن می‌‌پردازیم:
 
تبعات به رسمیت شناختن و استقلال «دونتسک» و «لوهانسک»  برای روسیه چیست؟
 استفاده از گزینه زور هزینه‌های خاص خودش را دارد. طبیعی است در عرصه بین‌الملل آن کشور مورد هدف، هزینه‌فایده رویداد را بالا و پایین می‌کند. این رفتار را هم در روسیه شاهد بودیم. هر چند اقدام نظامی هزینه‌های خاص خودش را دارد اما روسیه توانست از ابزارهای دیگرش استفاده کند و مناطق جدایی‌طلب را با هزینه کمتر به دست آورد و به اهدافش برسد. روسیه به‌خوبی از این گزینه استفاده کرد. مشابه این اتفاق قبلا در گرجستان یا کریمه را شاهد بودیم و روسیه به نحو احسن از این ابزار استفاده کرد. رویداد روز گذشته در دونباس، یک تکه از پازلی است که مشابه آن را در مناطق پیرامونی دیگر روس‌ها دیدیم که البته برای آمریکا هم مهم است که مناطق پیرامونی شوروی سابق را همچنان 
به راهبردهای خودشان معطوف سازند. روسیه در این بازی، خوب، خردمندانه و هوشمندانه عمل کرد.به نظر می‌رسید که اوکراین در این رویداد، اشتباهات گذشته را تکرار می‌کرد اما در میانه راه کار خودش را اصلاح کرد و حتی درخواست ملاقات با مقامات روسیه در مونیخ را اعلام کرد. به نوعی خودش را از مباحث غربی دور ساخت اما دیر شده  بود. در این سوی دیگر، غربی‌ها بر آتش این بحران دمیدند. اما روسیه هوشمندانه جلو رفت و اوکراین هم سعی کرد در مسیری که به زعم خودش درست است گام بردارد.
 
اینکه روسیه در دونباس خردمندانه عمل کرده است این یعنی باخت آمریکا؟
 نه. خردمندانه عمل کردن روسیه به معنای باخت آمریکا نیست. اینگونه نیست. درست است که روسیه نفع بیشتری می‌برد اما آمریکا هم ضرر نکرد. آمریکا را باید جدای از اروپا دانست. منافعش بر اروپا اولویت دارد و می‌چربد. اما این اروپاست که در این رویداد متضرر شده است. یادمان باشد بازیگران قدرتمند
 با هم درگیر نمی‌شوند و اوکراین به این موضوع پی برد که این بیشتر جنگ روانی و لفظی است. اوکراین از موضوعات گذشته در گرجستان و کریمه درس گرفت و آن را دیگر تکرار نکرد. غرب (آمریکا) نشان داده که در محل تنزاع و تعارض منافع خود با روسیه، هیچ‌وقت وارد درگیری نظامی مستقیم نمی‌شود. هر دو طرف از ابزارهای دیگر استفاده کردند و می‌توان گفت؛ روسیه و آمریکا بیشترین نفع را از این بحران بردند.
 
این اتفاق چه تاثیری در بحران اوکراین دارد؟
تبعات این موضوع در منطقه نشان می‌دهد که در ابتدا اوکراین متضرر شد. این مناطق جدایی‌طلب هم‌مرز با روسیه هستند و بیشترین ضرر و عواقب منفی آن با اوکراین است؛ البته خود مقامات اوکراین بارها به این موضوع اذعان داشتند و بارها از غرب می‌خواستند که در امور این کشور اینگونه دخالت نکند.
 
تاثیر منطقه‌ای و بین‌المللی این رویداد چیست؟
 در سطح منطقه‌ای، هم روس‌ها نشان دادند که مناطق پیرامونی برای آن‌ها مهم است. مسکو در دهه اخیر این موضوع را نشان داد که با روی کار آمدن پوتین به سراغ اثبات و تجدید قدرت خود رفت. این رویداد دونباس، مانند رویداد گرجستان است که تکرار شد. تکرار این رویداد در دیگر مناطق پیرامونی روس‌ها ادامه خواهد یافت. شاید نظام تک‌قطبی از سوی روسیه یا چین به چالش کشیده می‌شود اما طرفین منافع پیرامونی خود را دنبال می‌کنند.روسیه درحال‌حاضر خیلی هوشمندانه یک اقدام نرم و خردمندانه در مناطق پیرامونی خودش انجام داد. قزاقستان قره‌باغ گرجستان این‌ها مصادیقی از اقداماتی هستند برای روسیه در مناطق پیرامونی که تکرار این حادثه هنوز هم در دیگر مناطق وجود دارد.در سطح بین‌الملل برنده این بازی تنها روسیه نیست و آمریکا هم متنفع شده است. این رویداد باعث خواهد شد تا بده‌وبستان روسیه و آمریکا بیشتر شود. ایفای نقش بیشتر روسیه باعث خواهد شد تا این بده و بستان‌های طرفین بیشتر شود، به تعبیری اثرات این رویداد را در مناطق دیگر مثل آسیا (خاورمیانه) یا آفریقا نیز مشاهده کرد. که شاهد حضور کمرنگ یا پررنگ تنش‌ها و رقابت طرفین با یکدیگر خواهیم بود.

معرفی منطقه دونباس
 دونتسک و لوهانسک که در سال ۲۰۱۴، همزمان با وقوع انقلاب نارنجی اوکراین و الحاق کریمه به روسیه، اعلام استقلال کردند، بخش‌هایی از منطقه دونباس هستند که تا پیش از شروع ناآرامی‌ها، پرتراکم‌ترین منطقه اوکراین پس از «کی‌یف» پایتخت این کشور بود. دونباس در واقع حوضه آبریز بخش شمالی رود دونتسک است که از طریق رود دن به دریای آزوف می‌ریزد.حدود ۵۷درصد از مردم دونتسک از نژاد اوکراینی و ۳۸درصد روس‌تبار و حدود پنج درصد از سایر نژادها هستند. ولی به لحاظ زبانی که در آن صحبت می‌شود، حدود ۷۵درصد مردم استان دونتسک به زبان روسی صحبت می‌کنند و تنها ۲۴درصد به زبان اوکراینی حرف می‌زنند. تا شب دوشنبه، هیچ کشوری استقلال این دو جمهوری را به رسمیت نمی‌شناخت. اما تنها ساعاتی بعد از اقدام پوتین، دونتسک و لوهانسک از سوی ونزوئلا، کوبا، سوریه، یمن و صربستان به رسمیت شناخته شدند. در ششم آوریل ۲۰۱۴ و پس از جدا شدن شبه‌جزیره کریمه از اوکراین، هواداران روسیه در سه استان لوهانسک، دونتسک و خارکوف اقدام به تصرف ساختمان‌های دولتی کرده و خواستار برگزاری همه‌پرسی در مورد پیوستن این استان‌ها به روسیه شدند که این امر با مخالفت مسکو مواجه شد. اما در نهایت، در همان سال، دونتسک و لوهانسک اعلام استقلال کردند.