حملات مداوم ارتش اوکراین به دو منطقه دونتسک و لوهانسک سرانجام ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را متقاعد کرد همان سناریویی را که در سال ۲۰۰۸ در مورد آبخازیا و اوستیای جنوبی پیاده کرده بود، در این منطقه هم پیاده کند. پوتین دو شنبه شب با صادر کردن دو حکم جداگانه لوهانسک و دونتسک را به رسمیت شناخت و گفت که مجبور شده تصمیم‌های سختی را در مورد شرق اوکراین بگیرد. دیمیتری مدودوف، معاون رئیس شورای امنیت روسیه گفته که «پس از به رسمیت شناختن استقلال دو جمهوری اوستیای جنوبی و آبخازیا در سال ۲۰۰۸، ناتو و امریکا از این رویداد درس عبرت نگرفتند و به نزدیک کردن زیرساختار‌های نظامی خود به مرز‌های روسیه ادامه دادند.» اولین ثمره تصاعد بحران در اوکراین، تعلیق نورد استریم بود که صدراعظم آلمان آن را دیروز اعلام کرد.
منطقه دونباس متشکل از دو ناحیه دونتسک و لوهانسک به سمت همان سناریویی گام برمی‌دارد که آبخازیا و اوستیای جنوبی در سال ۲۰۰۸ با آن مواجه شدند. نبرد میان استقلال‌طلبان اوستیای جنوبی و آبخازیا با دولت گرجستان که از سال ۱۹۸۹ میلادی آغاز شده بود، در سال ۲۰۰۸ میلادی شدت گرفت و نهایتاً ارتش روسیه را مجبور کرد که در ۸ اوت ۲۰۰۸، در یک نبرد با ارتش گرجستان، این دو جمهوری را تحت کنترل بگیرد. این دو جمهوری از آن زمان به این طرف، خودمختار هستند. تداوم حملات ارتش اوکراین به روس‌تباران دو منطقه لوهانسک و دونتسک که خواستار خودمختاری این دو منطقه هستند، سرانجام ولادیمیر پوتین را متقاعد کرد که دو شنبه شب در دو حکم جداگانه، خودمختاری این دو منطقه را به رسمیت بشناسد. پوتین در نطق خود به نکاتی اشاره کرد که نشان می‌دهد در صورت ادامه بحران، روسیه فقط به به‌رسمیت شناختن این دو ناحیه بسنده نخواهد کرد. پوتین با اشاره به حملات ارتش اوکراین به این دو ناحیه گفت که «وضعیت در منطقه دونباس به مرحله بحرانی و حادی رسیده است.» او گفت که «اوکراین مدرن کاملاً به وسیله روسیه ایجاد شده است. اوکراین بخشی جدایی‌ناپذیر از تاریخ ما است. منطقه دونباس از تحت حاکمیت روسیه خارج شد و به مناطق تحت حاکمیتی اوکراین منتقل شده بود. ما مجبوریم تصمیم‌های سختی درباره شرق اوکراین بگیریم.» پوتین اضافه کرد: «اوکراین توانایی دستیابی به یک کشور باثبات را ندارد و بنابراین مجبور است به کشور‌های خارجی مانند امریکا تکیه کند.» رئیس‌جمهور روسیه گفت: «اوکراین هیچ وقت سنت حاکمیت حقیقی نداشت. اوکراین از روسیه گاز طبیعی سرقت کرده و از مسئله انرژی برای اخاذی از روسیه استفاده کرده است.» پوتین در ادامه نطق تلویزیونی خود گفت: «ویروس ملی‌گرایی و فساد، اوکراین را تضعیف کرده است و اوکراینی‌ها باید بهفمند که کشورشان تحت استعمار قرار گرفته است. اوکراین تحت سیطره امریکا قرار گرفته و به کشوری غیرمستقل تبدیل شده است.»پوتین گفت: «اطلاعاتی در دست داریم که امریکا به دنبال ایجاد پایگاه‌های نظامی در اوکراین است و این تهدیدی علیه ما به شمار می‌آید. در سند‌های رسمی امریکا، از روسیه با نام دشمن یاد می‌شود.» او اشاره‌ای هم به بحث هسته‌ای شدن اوکراین و خطر آن برای روسیه کرد و گفت که اوکراین دارای زیرساخت‌هایی از دوران شوروی سابق بوده که به کمک آن می‌تواند به کشوری هسته‌ای تبدیل شود.» پوتین هشدار داد: «اگر اوکراین بتواند سلاح‌های کشتار جمعی بسازد، این موضوع می‌تواند تأثیر بزرگی بر تمام اروپا بگذارد. ما نمی‌توانیم به این تهدید واکنش نشان ندهیم. دستیابی به سلاح اتمی تهدیدی دیگر علیه کشور ما است.» وی افزود که «زمان به رسمیت شناختن استقلال دو منطقه دونتسک و لوهانسک فرارسیده» و بعد هم با امضای دو سند، استقلال این دو منطقه را در دونباس به رسمیت شناخت. پوتین با لئونید پاسچنیک و دنیس پوشیلین، رهبران این دو جمهوری مردمی، توافقنامه‌ای را در خصوص دوستی، همکاری و کمک متقابل امضا کرد. دیمیتری مدودوف با اشاره به خودمختاری آبخازیا و اوستیای جنوبی در سال ۲۰۰۸ که در دوره ریاست جمهوری او اتفاق افتاد، از مواضع پوتین در قبال تحولات اوکراین دفاع کرد و گفت که شناسایی استقلال دونتسک و لوهانسک، تنها راه بود. مدودوف گفت که «ناتو و امریکا از این رویداد درس عبرت نگرفته و همچنان به نزدیک کردن زیرساختار‌های نظامی خود به مرز‌های روسیه ادامه دادند.» به گفته مدودوف، غربی‌ها همچنان در حال نزدیک کردن ساختار‌های نظامی خود به مرز‌های روسیه بوده و دایره اعضای بالقوه پیمان آتلانتیک شمالی را گسترش داده‌اند. مدودوف همچنین تأکید کرد که غرب به اوکراین کمک کرد در توافقات مینسک کارشکنی کند تا دست ملی‌گرایان افراطی در دولت ضعیف به ریاست ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور فعلی کشور باز باشد. وی ادامه داد: «جنگ ارتش اوکراین علیه دونتسک و لوهانسک بدون قاعده بود. مردم در معرض خطرات جدی مداوم بودند. آن‌ها خانه‌های‌شان را گلوله‌باران کرده، آن‌ها را مجبور کردند در ترس ابدی زندگی کنند و از ترس بمب در زیرزمین‌ها پنهان شوند.»
احتمال حمله روسیه به شرق اوکراین
ولودیمیر زلنسکی در واکنش به تصمیم پوتین، روسیه را به نابود کردن تلاش‌های صلح متهم و ارائه هرگونه امتیازات ارضی را رد کرد. او از طرف‌های غربی و ناتو درخواست کمک کرد و خواستار نشست اضطراری رهبران اوکراین، روسیه، آلمان و فرانسه شد. هنوز ورود روس‌ها به مناطق دونتسک و لوهانسک قطعی نشده، به خصوص که وزارت خارجه روسیه روز سه شنبه اعلام کرد که مسکو باید ابتدا معاهدات دوستی خود را با دو منطقه دونتسک و لوهانسک اوکراین تصویب کند تا پس از آن بتواند درباره موضوعاتی مانند مرز‌های دقیق این سرزمین‌ها بحث کند. با این حال، منابع می‌گویند که پوتین به ارتش روسیه دستور داده برای برقراری صلح، وارد مناطق دونتسک و لوهانسک شود؛ موضوعی که احتمال رویارویی روس‌ها با ارتش اوکراین را بیشتر خواهد کرد. در تحولی که نشان‌دهنده تصاعد بحران است وزارت خارجه امریکا تمامی کارکنان خود را در اوکراین به لهستان منتقل کرد. لندن به زلنسکی هشدار داده که روس‌ها ممکن است ظرف ساعات و روز‌های آتی به اوکراین حمله کنند. دکتر سیدرضا میرطاهر کارشناس مسائل اروپا می‌گوید که هرچند همه طرف‌های غربی تا الان روسیه را به خاطر تصمیم درباره به رسمیت شناختن دونتسک و لوهانسک محکوم کرده‌اند، ولی نکته مهم این است که وضعیت فعلی دستپخت وضعیتی است که رهبران اوکراین و طرف‌های غربی برای روسیه ایجاد کرده‌اند. به گفته میرطاهر، آن‌ها به اهمیتی که اوکراین برای روسیه دارد و اینکه «اوکراین دروازه روسیه است» توجهی ندارند و سیاست‌های تهاجمی غرب که رهبران اوکراین نیز در مسیر آن قرار گرفتند، روسیه را در این وضعیت قرار داد. میرطاهر احتمال حمله گسترده روسیه به این دو منطقه را منتفی نمی‌داند و می‌گوید که در صورت درگیری ارتش اوکراین با روس‌ها، ارتش روسیه همان سناریوی تهاجمی را دنبال خواهد کرد که در سال ۲۰۰۸ در مورد گرجستان اجرا نمود.
تعلیق نورد استریم، اولین دستاورد امریکا
در حالی که قرار است نشست شورای امنیت درباره اوکراین برگزار شود، تاکنون واکنش طرف‌های غربی به تصمیم روسیه چیزی بیش از لفاظی نبوده است. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفت امریکا معتقد است که روسیه در حال برنامه‌ریزی یک «حمله بسیار خشونت‌آمیز» علیه اوکراین است و همچنین مسکو به دنبال «نابود کردن» مردم اوکراین خواهد بود. بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس نیز شامگاه دو شنبه گفت به رسمیت شناختن استقلال دونتسک و لوهانسک توسط روسیه نقض تمامیت ارضی اوکراین است و «لیز تراس» وزیر امور خارجه انگلیس نیز مدعی شد: «آخرین اقدام روسیه نشان می‌دهد که مسکو راه رویارویی را به‌جای مسیر گفتگو انتخاب کرده است.» امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه هم ضمن محکوم کردن تصمیم روسیه برای به‌رسمیت شناختن استقلال مناطق دونتسک و لوهانسک، خواستار برگزاری نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل شد. همچنین «جوزف بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز اظهار داشت: «اتحادیه اروپا و متحدانش به تصمیمات پوتین به صورت متحد و محکم پاسخ خواهند داد. در عین حال، تحریم روسیه احتمالاً جدی‌ترین گزینه‌ای است که طرف‌های غربی در دستور کار دارند، در حالی که وزارت امور خارجه لتونی از اتحادیه اروپا خواسته فوراً تحریم‌هایی را علیه روسیه به دلیل به رسمیت شناختن جدایی‌طلبان اعمال کند، کاخ سفید گفت که جو بایدن با صدور فرمان اجرایی، امریکایی‌ها را از هرگونه معامله تجاری یا مالی با دونتسک و لوهانسک منع خواهد کرد.» بایدن همچنین در حکمی هرگونه سرمایه‌گذاری در این دو منطقه را ممنوع کرد. صدراعظم آلمان از تعلیق پروژه خط لوله نورداستریم ۲ به دنبال اقدامات روسیه در شرق اوکراین خبر داد، تا امریکا اولین میوه تصاعد بحران در اوکراین را بچشد.
منبع: روزنامه جوان