خبرگزاری مهر - گروه هنر- زهرا منصوری: سهم بنیاد سینمایی فارابی از چهلمین جشنواره فیلم فجر ۶ فیلم است که می‌توان پررنگ‌ترین حضور این نهاد در طول چند سال اخیر دانست، فیلم‌هایی که گرچه برخی از آنها به پربحث‌ترین و پرانتقادترین آثار این دوره از جشنواره تبدیل شده‌اند اما مدیران فعلی و سابق فارابی آثاری قابل دفاع توصیف می‌کنند که می‌توانند مخاطب داشته باشند.
آنچه در چند روز گذشته یکی از چالش‌برانگیزترین بحث‌های جشنواره چهلم به شمار می‌رود میزان سرمایه‌گذاری نهادهای دولتی در برخی از فیلم‌هاست تا آنجا که صاحبان فیلم‌ها در نشست‌های خبری حاضر به ارائه اطلاعاتی دقیق از این موضوع نشدند.
در حاشیه برگزاری جشنواره فیلم فجر با مهدی جوادی مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی به گفتگو نشستیم که مشروح این گفتگو را در زیر می‌خوانید:
* امسال بنیاد سینمایی فارابی با دست پر در جشنواره فیلم فجر حاضر است. به‌عنوان یک گزارش اولیه می‌توانید مشخصاً فهرستی از هزینه‌کرد بنیاد فارابی در فیلم‌هایی که در جشنواره امسال دارد، ارائه کنید؟
امسال یکی از سال‌هایی بود که دست فارابی واقعاً در جشنواره فیلم فجر پر بود و این هم مرهون زحمات دوستان من در بنیاد سینمایی فارابی است. جا دارد همین‌جا از مدیریت سابق بنیاد فارابی هم قدردانی کنم. مدیریت مانند یک دوی امدادی می‌ماند. زحماتی که دوستان قبل کشیده‌اند را به ما تحویل داده‌اند و ما هم به آیندگان تحویل خواهیم داد. آنچه امسال در جشنواره شاهد هستیم هم مرهون زحمات دوستان ما در سال گذشته است که امسال شاهد ثمرات آن زحمات هستیم. فارابی در جشنواره چهلم فیلم فجر چندین اثر داشت. یکی فیلم «لایه‌های دروغ» بود که مشارکت فارابی در این فیلم به اندازه ۲۰ درصد و از جنس سرمایه‌گذاری در یک ژانر جدید بود. این پروژه تولید مشترک و کارگردان‌اولی هم محسوب می‌شد و به همین دلایل دوستان ما در مدیریت سابق بنیاد فارابی به این جمع‌بندی رسیدند که در این فیلم سرمایه‌گذاری کنند. رقم این سرمایه‌گذاری هم چیزی نزدیک به یک میلیارد تومان بوده است. در فیلم «بدون قرار قبلی» فارابی سهم ۸۰ درصدی داشت. این فیلم جزو فیلم‌های خوب جشنواره امسال بود که بهروز شعیبی آن را کارگردانی کرده بود و اولین تجربه تهیه‌کنندگی محمود بابایی هم محسوب می‌شد. ۲۰ درصد سرمایه‌گذاری دیگر این فیلم را مؤسسه «تصویر شهر» از طرف شهرداری متقبل شده بود. رقم بودجه فارابی برای این فیلم هم چیزی قریب به ۷ میلیارد تومان بوده است. دیگر فیلم ما «دسته دختران» در ژانر دفاع مقدس بود که یک اثر بیگ‌پروداکشن محسوب می‌شد که کارگردانی آن را خانم قیدی برعهده داشتند. در آن فیلم بنیاد فارابی نزدیک به ۱۱ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرد. سهم فارابی در این پروژه ۶۰ درصد بود و ۴۰ درصد دیگر آن را سازمان سینمایی سوره حوزه هنری برعهده داشت. فیلم «نگهبان شب» سیدرضا میرکریمی دیگر فیلم بنیاد فارابی بود که ما ۵۰ درصد در تولید آن مشارکت داشتیم و رقم آن حدود چهار و نیم میلیارد تومان بوده است. فیلم «شادروان» به کارگردانی حسین نمازی در ژانر اجتماعی هم دیگر فیلم ما بود که مشارکت ۳۰ درصدی در سرمایه‌گذاری آن داشتیم. نزدیک به ۲ میلیارد تومان برای تولید این فیلم بودجه گذاشتیم. فیلم دیگر ما هم «بی رو» بود که در آن هم مشارکت ۳۰ درصدی داشتیم که رقم آن هم چیزی در حدود ۲ میلیارد تومان بوده است.
* در همین صحبت‌ها هم اشاره کردید که این آثار محصول دوران مدیریت قبل از شماست. چقدر می‌توان آنها را مطابق سیاست‌های امروز شما در بنیاد فارابی دانست؟
ما از همه تولیدات‌مان در بنیاد سینمایی فارابی دفاع می‌کنیم. استنباط من این است که در فرآیند ورود به تولید هرکدام از این آثار، منطقی در تصمیم‌گیری‌ها وجود داشته، خیلی اوقات سرمایه‌گذاری در یک فیلم مانند سرمایه‌گذاری در یک استارت‌آپ است و همراه با درصدی ریسک است. خاطرم هست در همین سالن برج میلاد در سنوات گذشته کارهایی از کارگردانان و تهیه‌کنندگان بزرگ دیدیم که با عدم استقبال اهالی رسانه و منتقدان مواجه شدند. این نشان می‌دهد که در حوزه فیلم‌سازی خیلی نمی‌توان از روی کاغذ و براساس فیلمنامه به تصمیمات متقن رسید و خروجی را به‌صورت قطعی حدس زد. پشت هر یک از این تصمیمات منطقی بوده و برای هر یک جلسات و شوراهایی هم تشکیل شده است. گرچه شاید درباره برخی از فیلم‌ها نیاز به مراقبت بیشتر بود و در فرآیند تولید باید نظارت بیشتری صورت می‌گرفت. تا زمانی که تصمیم‌گیری‌های ما در سینما مبتنی‌بر فرآیندهای سنتی است و کماکان تولید مبتنی‌بر شوراهایی شکل می‌گیرد که در بخش‌های مختلف، فیلمنامه را می‌خوانند و برای آن برآورد بودجه می‌کنند و نظارت و کنترلی مانند آنچه در بخش صنعتی وجود دارد، اتفاق نمی‌افتد، خیلی درباره اینکه خروجی آثار چه می‌شوند، نمی‌توان از روز اول نظر قطعی داد. آنچه ما باید در بنیاد فارابی دقت بیشتری در آن داشته باشیم، این است که کمی فرآیندهای تصمیم‌سازی و کنترل پروژه‌ها را صنعتی و به روز کنیم. اینگونه حاشیه ریسک سرمایه‌گذاری در آثار مختلف را کاهش خواهیم داد.
* یعنی ۲ محصول بحث‌برانگیز امسال فارابی یعنی «بی رو» و «لایه‌های دروغ» محصول همین کم‌کاری در زمینه نظارت و کنترل پروژه‌ها بوده است؟
من چنین نکته‌ای نگفتم. عرض من این است که گاهی شما یک فعل را منتسب به افراد می‌کنید، گاهی آن را ماحصل فرآیندها و ساختارها می‌دانید. در همان ساختاری که اثر خوبی مثل «بدون قرار قبلی» تولید شده، اثری مانند «لایه‌های دروغ» هم تولید شده که شاید نیاز به مراقبت بیشتری داشته است.
شاید اگر این اثر به‌عنوان یکی از ۲۲ اثر منتخب وارد جشنواره نمی‌شد، می‌توانست جانمایی بهتری را میان منتقدان و اهالی سینما پیدا کند. بالاخره منتقدان و اهالی سینما در جشنواره، انتظار دارند که ۲۲ اثر منتخب کل سینمای کشور را ببینند. سطح توقعات در میزانسن دیگری تعریف شده است.
* اما با هر سطح توقعی این ۲ فیلم آثار قابل دفاعی نیستند!
بحث کم‌کاری نیست. بحث لزوم اصلاح ساختارهای تصمیم‌سازی و کنترل پروژه در صنعت سینماست. نه فقط در بنیاد فارابی که به نظرم سرمایه‌گذاران بخش خصوصی هم امروز این دغدغه را دارند. انبوهی از آثار سینمایی در مرحله فیلمنامه آثار خوبی هستند اما وقتی به مرحله تولید می‌رسند، با آثاری مواجه می‌شوید که چندان قابل دفاع نیستند.
شاید «لایه‌های دروغ» در حال حاضر تنها فیلم حاضر در جشنواره فجر است که قراردادهای اکران بین‌المللی آن آماده است و برای این حوزه اقدام کرده، حدس من این است که لااقل به اندازه سرمایه‌گذاری که فارابی در این فیلم داشته است، برای ما بازگشت مالی خواهد داشت * در مرحله تولید این فیلم‌ها شما مسئولیتی در فارابی نداشتید اما امروز مسئله اکران و عرضه این فیلم‌ها برعهده شماست. آقای ایل‌بیگی در گفتگو با خبرگزاری مهر تأکید کردند که این فیلم‌ها برای بازگشت سرمایه ساخته نشده‌اند و بیشتر نگاه فرهنگی در فرآیند تولید آنها لحاظ شده است. برای اکران این آثار آیا برنامه مشخصی دارید و آیا معتقدید با توجه به بودجه‌هایی که اشاره کردید برای تولید آنها صرف شده است، بازگشت سرمایه خواهند داشت؟
برای هر اثر فرهنگی حتماً عرضه و اکران مهم است. شما هیچ اثر فرهنگی را نمی‌سازید که دیده نشود. موضوع اکران فارغ از پیوست اقتصادی، بحث اقبال به یک اثر فرهنگی را هم شامل می‌شود. به همین دلیل اکران همه این فیلم‌ها برای ما مهم است. هر فیلمی که در فارابی تولید می‌کنیم حتماً پیوست‌های اقتصادی آن هم برای ما حائز اهمیت است. از سوی دیگر فکر می‌کنم علی‌رغم آنکه در برج میلاد و خانه جشنواره، نسبت به برخی آثار اقبال نشان داده نشده است، که قبلاً هم شاهد نمونه‌هایی از آن بوده‌ایم، برخی از آثار می‌توانند مسیر خود را برای بازگشت سرمایه پیدا کنند. به‌عنوان مثال شاید همین فیلم «لایه‌های دروغ» که به نظر من هم نیاز به اصلاح دارد. روزی که فیلم را دیدم، به نظرم کار نیاز به بازتدوین داشت تا کمی ارتقا پیدا کند. اما همین فیلم در حال حاضر تنها فیلم حاضر در جشنواره فجر است که قراردادهای اکران بین‌المللی آن آماده است و برای این حوزه اقدام کرده، حدس من این است که لااقل به اندازه سرمایه‌گذاری که فارابی در این فیلم داشته است، برای ما بازگشت مالی خواهد داشت.
درباره باقی فیلم‌ها هم شرایط به همین صورت است. شخصاً به برخی فیلم‌هایی که فارابی در جشنواره امسال داشته است خوش‌ّبین هستم. به هر حال همه این آثار فرزندان بنیاد فارابی هستند و تفاوتی در این زمینه ندارند فیلم «بی رو» هم مانند خیلی آثار دیگر باید مسیر خود را در عرصه اکران پیدا کند. این فیلم هم مانند خیلی فیلم‌های فوتبالی دیگر است. این ژانر، ژانر جذابی برای حوزه کودکان و نوجوانان است. جالب است بدانید یکی از بازخوردهایی که همین روزها از اکران فیلم‌های فارابی در جشنواره گرفته‌ایم، نشان‌دهنده استقبال مخاطبان کودک و نوجوان از فیلم «لایه‌های دروغ» به‌واسطه صحنه‌های اغراق‌شده آن است. اینکه کدام قشر بیشتر به یک فیلم اقبال نشان خواهند داد، از آن مسائلی است که در مسیر اکران خود را نشان می‌دهد. «بی رو» هم در دسته‌بندی کاری ما، جزو آثار کودک و نوجوان نبوده است اما اگر مورد استقبال کودکان و نوجوانان قرار بگیرد، باعث خوشحالی برای ماست چرا که فیلمی قهرمان‌پرور و امیدوارانه است. این فیلم بچه‌ها را به تلاش و نوعی سخت‌کوشی دعوت می‌کند و از این منظر اثر خوبی برای حوزه کودک و نوجوان می‌تواند باشد.
* وزیر ارشاد در صحبت‌هایی که داشته‌اند، تأکید ویژه‌ای بر تولید فیلم‌های دفاع‌مقدسی در سال آینده دارند، مأموریت فارابی در این حوزه چیست و آیا صحبتی در این زمینه داشته‌اید؟ به‌خصوص که آقای اسماعیلی در یکی از گفتگوهای خود مشخصاً روی رساندن ۵ فیلم به جشنواره آینده تأکید کرده بودند.
فارابی به‌عنوان یک نهاد ملی در حوزه سینما، یکی از وظایفش حمایت از تولید آثار استراتژیک و ملی است. بخشی از این آثار می‌تواند آثار مرتبط با دفاع مقدس باشد. بخشی از این آثار می‌تواند موضوعات ناظر به منافع ملی باشد. حتی موضوعاتی مانند محیط زیست، هم‌بستگی اجتماعی و نشاط اجتماعی موضوعاتی است که در بنیاد فارابی اولویت و موضوعیت دارد. فارابی واقعاً شأن تولیدکننده به معنای یک استودیوی تولید را ندارد، بلکه بیشتر تسهیل‌کننده فضای تولید است. طبیعتاً در زمینه فیلم‌های استراتژیک برنامه‌هایی را هم در دست داریم.
* کمی دیپلماتیک به سوالات پاسخ می‌دهید! این کلیات که مطرح شده است، مشخصاً می‌خواستیم به برنامه‌های‌تان اشاره کنید.
برنامه‌ها زمانی می‌تواند اعلام شود که جمع‌بندی نهایی درباره آنها صورت گرفته باشد. الان که با هم صحبت می‌کنیم در مرحله تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در این حوزه‌ها هستیم و به همین دلیل نمی‌توانم به‌صورت متقن و قطعی از پروژه‌ها نام ببرم. اجازه دهید در مرحله تصمیم‌گیری نهایی و عقد قرارداد حتماً درباره پروژه‌ها اطلاع‌رسانی خواهیم کرد. ضمن اینکه همان‌طور که آقای خزاعی در بازدید از بنیاد سینمایی فارابی اعلام کردند، ما در حال طرح‌ریزی برای ساختارها و فرآیندهای جدید در فارابی هستیم. حتماً تحولات ساختاری در فارابی خواهیم داشت و به‌زودی مبتنی‌بر این تحولات، ساختارهای جدید فارابی هم معرفی خواهد شد.
* ترکیب اقتصادی اعضای هیأت مدیره فارابی در دوره جدید چقدر به‌منظور جذب سرمایه‌گذاری برای حوزه تولید به این صورت معرفی شده است؟
من این تعبیر را خیلی دقیق نمی‌دانم. هیأت مدیره فارابی در سنوات مختلف شاهد حضور آدم‌های سیاسی و اقتصادی در ادوار مختلف بوده است. وجهه فرهنگی هیأت مدیره فارابی در دوره جدید هم همچنان وجهه قوی است. عناصر فرهنگی‌ای که در هیأت امنای فارابی وجود دارند را اگر مدنظر قرار دهید خواهید دید که همچنان وزنه فرهنگ در هیأت امنا سنگین‌تر است. در عین حال وقتی شما به سینما به‌عنوان یک صنعت نگاه می‌کنید، باید به اجزای صنعتی شدن سینما هم توجه داشته باشید. هم مدل‌های کنترل پروژه، هم مدل‌های تصمیم‌گیری و هم مدل‌های اقتصادی برای سرمایه‌گذاری و سرمایه‌پذیری باید مدنظر باشد. شاید این ترکیب این افراد که تجارب خوبی در حوزه کلان‌پروژه‌ها، تصمیم‌سازی‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی در کشور دارند، در کنار افراد فرهنگی بتواند به غنای صنعتی‌سازی سینمای ما کمک کند.