نامه طلاب حوزه علمیه قم به امیرعبداللهیان
روز چهارشنبه سپریشده، جمعی از طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم با صدور اطلاعیهای خطاب به حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه کشورمان اعلام کردند که مذاکره مستقیم ایران و آمریکا برای کشورمان ضرر داشته و منفعتش برای آمریکاییهاست. در بخشی از این اطلاعیه تصریح شد: «چند روزی است که صحبتهای عجیبی که شما بیان کردهاید در رابطه با مذاکره مستقیم با آمریکا، باعث تعجب و ناراحتی دوستداران نظام و انقلاب و دولت زحمتکش و جهادی آقای رئیسی شده است. فیالحال مذاکره مستقیم با آمریکا که رسما از برجام خارج شده چه نفعی برای ما دارد که مشخصا ضرر هم دارد و منفعتش برای آمریکاییهاست، نه برای ما». علاوهبراین اطلاعیه، در سطح رسانهای نیز اظهارات وزیر امورخارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی با برخی واکنشها همراه شد.
مجادله کیهان و نورنیوز بر سر مذاکره مستقیم
روزنامه کیهان در شماره روز چهارشنبه (6بهمن) طی یادداشتی به قلم حسین شریعتمداری، مدیرمسوول این روزنامه تحت عنوان «برادرانه با برادرانمان امیرعبداللهیان و شمخانی»، موضعی کاملا انتقادی به احتمال مذاکره مستقیم با آمریکا اتخاذ کرد. شریعتمداری در بخشی از یادداشت خود تصریح کرد: «اکنون این پرسش از آقایان امیرعبداللهیان و شمخانی در میان است که چرا و با کدام تحلیل منطقی و قابلقبول از احتمال مذاکره مستقیم با آمریکا سخن میگویید؟ و کدام بخش از صورتمساله نامشخص است که روشن شدن آن به مذاکره، آنهم مذاکره مستقیم با آمریکا نیاز دارد؟ تحریمهای برجامی و تحریمهای دیگر نظیر تحریمهای آیسا، سیسادا، ویزا، کاتسا و ... مشخص است؛ بنابراین مذاکره مستقیم برای چیست و چه ضرورتی دارد؟ ممکن است بفرمایید که باید نظر آمریکا نیز گرفته شود که باید گفت مگر جناب امیرعبداللهیان نمیفرمایند که «طرف آمریکایی تاکنون بهصورت Non paper(نوشته غیررسمی) پیشنهادات خودش را در موضوعات فنی به ایران ارائه کرده است؟» بنابراین نظر آمریکا را دارید. مذاکره مستقیم برای چیست»؟ شریعتمداری تاکید کرد: «پرسش بعدی از آقایان این است که مگر ابعاد برجام مشخص نیست و حتی متن آن با قطعنامه2231 شورای امنیت سازمان ملل تضمین نشده است؟ بنابراین اگر مقصود از مذاکرات بازگشت آمریکا به برجام و لغو همه تحریمها (چه برجامی و چه تحریمهای دیگر) است که ابعاد و جزئیات آن مشخص است و نیازی به مذاکره، آنهم مذاکره مستقیم ندارد. همینجا باید پرسید که آقایان آیا فکر نمیکنید که تلاش آمریکا برای مذاکره مستقیم (درحالیکه ابعاد مساله کاملا مشخص است) با هدف افزودن مواد دیگری به برجام صورت میگیرد».
مدیرمسوول کیهان در بخش پایانی نوشته خود با اشاره به ابراز رضایت برخی محافل داخلی از احتمال مذاکره مستقیم ایران و آمریکا نوشت: «استقبال گسترده مقامات و محافل آمریکایی و پادوهای کاسهلیس داخلی آنها از اظهارات آقایان امیرعبداللهیان و شمخانی که در گزارش تیتر یک امروز کیهان به برخی از آنها اشاره شده است، بهتنهایی و حتی بدون مراجعه به مستندات این یادداشت، بهوضوح حاکی از آن است که برادران عزیزمان در پی آب بهسوی سراب میروند! این اظهارات موجی از ابراز نگرانی در میان طیف گسترده نیروهای حزباللهی و پابهرکاب انقلاب را نیز در پی داشته است و امید آنکه هرچه زودتر اظهارات نسنجیده خود را تصحیح کرده و شبهاتی را که پدید آوردهاند، برطرف کنند».
یادداشت مدیرمسوول کیهان با واکنش علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی مواجه شد. آنطور که کیهان در شماره روز پنجشنبه 7بهمن نوشت، شمخانی در تماس با شریعتمداری تصریح داشته که توییت او «به معنای موافقت با مذاکره مستقیم ایران و آمریکا» نبوده است. کیهان دراینباره تاکید کرد: «در پی یادداشت دیروز کیهان که در آن، اظهارات آقایان امیرعبداللهیان و شمخانی درباره مذاکره مستقیم با آمریکا نقد شده بود، دیروز آقای شمخانی، دبیر محترم
شورای عالی امنیت ملی کشورمان در تماس با کیهان اعلام کرد که توییت ایشان به معنای موافقت با مذاکره مستقیم ایران و آمریکا نیست و تاکید کرد که هرگز موافق مذاکره مستقیم ایران و آمریکا نبوده و نیستم. آقای شمخانی افزود که مذاکرات وین با دستپر و اقتدار جمهوری اسلامی ایران در جریان است و خواستههای ما قانونی، منطقی و شفاف است و چنانچه نیازی به تبادلنظر با تیم آمریکا باشد، این تبادل از طریق یادداشتهای غیررسمی صورت میپذیرد. کیهان ضمن استقبال از توضیح آقای شمخانی، شجاعت و دیدگاه انقلابی ایشان را درخور تقدیر میداند».
نوشته کیهان بهگونهای بود که نشان میداد، شمخانی از محتوای توییت خود ابراز پشیمانی کرده و در تماس با شریعتمداری سعی داشته مذاکره مستقیم با آمریکا را بهکلی منتفی اعلام بدارد. نوشته کیهان باعث واکنش «نورنیوز»، رسانه دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی شد. نورنیوز در مطلبی تصریح کرد که هدف شمخانی از تماس تلفنی با شریعتمداری، نه عقبنشینی از موضع قبلی بلکه تذکر به شریعتمداری برای اصلاح رویه انتقادیاش بوده است. این رسانه نوشت: «اگرچه نفس انتشار توضیح روزنامه کیهان قابلتقدیر است لیکن این نوشتار بهگونهای تنظیم شده که گویا دبیر شورای عالی امنیت ملی مواضع خود را اصلاح کرده است، این در حالی است که ماجرا کاملا برعکس بوده و شمخانی بر ضرورت اصلاح برداشت اشتباه مدیرمسوول محترم کیهان تاکید داشته است».
نورنیوز درعینحال با پرهیز همه طرفها از جدل بر سر مذاکرات وین اضافه کرد: «بسیار روشن است که مطلب کیهان حاصل برداشت اشتباه مدیرمسوول این روزنامه از توییت دبیر شورای عالی امنیت ملی بوده و دیدگاهی به او نسبت داده شده که نهتنها هیچ اثر تصریحی یا تلویحی از آن در توییت مذکور نیست بلکه گزارههای کاملا متفاوتی نسبتبه قضاوت مدیرمسوول روزنامه کیهان در نوشتار منتشرشده ازسوی شمخانی وجود دارد». نورنیوز در بخش دیگر جوابیه خود، با اشاره به توییت شمخانی (که در ابتدای گزارش به آن اشاره شد) تصریح کرد: «این تاکید شمخانی در بیشتر رسانههای داخلی و خارجی اینگونه تفسیر شد که دبیر شورای عالی امنیت ملی باب مذاکره مستقیم با آمریکا را بست. در این میان اما شاهد مواضعی کاملا متضاد ازسوی برخی دلسوزان جریان انقلابی نسبتبه این موضوع بودیم. از یکسو مدیرمسوول سابق روزنامه جوان در جهت تبیین چرایی مذاکره مستقیم و ازسوی مدیرمسوول روزنامه کیهان در نقد این موضوع قلم زدند که هر دو موضع نشان از برداشتی اشتباه داشت». رسانه دبیرخانه شورای عالی
امنیت ملی با استقبال از حساسیت و هوشیاری رسانهها درباره روند مذاکرات نوشت: «بهطورقطع حساسیت و هوشیاری رسانهها و فعالان سیاسی کشور نسبتبه ضرورت پیشبرد مذاکرات حساس مربوط به لغو تحریمهای ظالمانه در چارچوب اصول و مبانی انقلاب اسلامی و توجه به احقاق حقوق مردم ایران رویکردی بسیار پسندیده و ارزشمند است، لیکن در این میان باید الزامات تحقق این رویه نیز موردعنایت جدی باشد. نهاد امنیت ملی بهعنوان مسوول سیاستگذاری در حوزه مذاکرات وین بهطورقطع خارج از چارچوبهای موردتایید برای پیشبرد مذاکرات گام بر نخواهد داشت و ایجاد شائبههای غیرواقعی در این خصوص حتی اگر با نیات خیرخواهانه باشد، میتواند نتایج معکوس به دنبال داشته باشد».
یکصدا، یک سیاست خارجی
بیشک مباحثه درون خانواده انقلاب، بر سر رویکردهای سیاست خارجی کشورمان امری لازم و سودمند است که میتواند دستگاههای سیاستگذار حاکمیتی را ازلحاظ همه جوانب وادارد و موجب شود تا منافع ملی به بهترین شکل تبیین و تامین شود. اما سطح مباحثه نباید به منازعه و مشاجره برسد و شرایط طوری شود که تصویری متکثر و مغشوش از سیاست خارجی نظام، پیش چشم طرفهای مذاکره رقم بخورد. سیاست خارجی یک کشور در امتداد سیاست داخلی آن کشور تعریف میشود و عرصه خارجی، بازتابی از برهمکنش نیروهای داخلی است. دستگاههای کلان حاکمیتی که متولی اصلی سیاستگذاری در زمینه سیاست خارجی هستند، بیشک باید از مرجعیت عام در میان نیروهای انقلابی برخوردار باشند و اتخاذ هرگونه تصمیم از طرف این دستگاهها، باید موردپذیرش مطلق این نیروها قرار بگیرند. بروز چندصدایی در داخل آن هم در میان نیروهای انقلابی، بیشک این امر را بر طرفهای مذاکراتی در وین مشتبه میکند که میتوانند با مانور روی برخی اختلافات در داخل ایران، از زیر بار تعهدات خود یعنی لغو بالمره تحریمها و دادن تضمین فرار کنند و با تلف کردن وقت، مذاکرات را فرسایشی و بیاثر سازند. آنچه در شرایط فعلی برای همه نیروها و کنشگران سیاسی در داخل بهخصوص در میان نیروهای انقلاب لازم مینماید، اتحاد و یکصدایی و اطاعت از تصمیمات نهادهای کلان است.
تنفس در وین
اما در وین، روز گذشته براساس تفاهم صورتگرفته بین هیاتهای مذاکرهکننده ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) و هماهنگکننده اتحادیه اروپا در وین، دور هشتم گفتوگوها به مدت حدود یک هفته تنفس خواهد داشت. بر این اساس، هیاتهای مذاکرهکننده امروز (شنبه) برای رایزنی و مشورت، به پایتختها بازخواهند گشت. در همین خصوص یک منبع مطلع گفته است که با توجه به اهمیت موضوعات باقیمانده و لزوم اتخاذ تصمیمات سیاسی، براساس تفاهم صورتگرفته هیاتها برای مشورت و رایزنی به پایتختها مراجعت میکنند و بعد از این وقفه یکهفتهای، مذاکرات از سر گرفته خواهد شد. این منبع با بیان اینکه روند گفتوگوها در مجموع سازنده و روبهجلو بوده، اظهار داشت: اگر طرفهای مقابل پس از بازگشت از پایتختها تصمیمات لازم را اتخاذ کنند، امکان حرکت سریعتر بهسمت توافق وجود دارد.
نظر شما