سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان روز دوشنبه سپریشده(4بهمن) در نشست خبری از پیشرفت در مذاکرات خبر داد و تصریح کرد: «آنچه در وین شاهدیم، پیشرفت گفتوگوها هست و در چهار حوزه پیشرفت خوبی داشتیم و پرانتزها کم شده است و ایدهها تبدیل به کلمات شدند و مهم است که همه طرفها در وین پذیرفتهاند که نباید دوباره شاهد خروج آمریکا از برجام باشیم». همزمان با این سخن، وزیر امورخارجه کشورمان از احتمال مذاکره مستقیم ایران و آمریکا در صورت حصول «توافق خوب» خبر داد.
مذاکره مستقیم به شرط حصول توافق خوب
حسین امیرعبداللهیان عصر روز دوشنبه(4بهمن) در حاشیه همایش ملی ایران و همسایگان در جمع خبرنگاران درباره مذاکره مستقیم ایران و آمریکا گفت: «آمریکاییها دائما درخواست مذاکره مستقیم را مطرح میکنند اما ما هنوز در جمعبندیهای خود به این نقطه نرسیدهایم». امیرعبداللهیان با اشاره به انریکه مورا، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و یکی، دو کشور عضو برجام در وین بهعنوان رابطهای مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا تصریح کرد: «اگر در روند مذاکرات به مرحلهای برسیم که رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا لازمهاش این باشد که سطحی از گفتوگو را با آمریکا داشته باشیم، آن را نادیده نخواهیم گرفت». وزیر امورخارجه کشورمان درعینحال اضافه کرد: «آنچه برای ما مهم است این است که زمانی مردم در جریان جزئیات قرار بگیرند که در میز مذاکرات به نتیجه مشخصی رسیده باشیم و امیدوارم به آن نقطه نزدیک شویم». علی شمخانی، دبیر شورایعالی امنیت ملی کشورمان نیز روز گذشته(سهشنبه) در صفحه شخصی خود در توییتر با تکرار «توافق خوب» بهعنوان مهمترین پیششرط ایران برای گفتوگوی مستقیم با آمریکا تصریح کرد: «تاکنون ارتباط با هیات آمریکایی حاضر در وین با مبادله نوشتار غیررسمی انجام شده و نیازی به بیش از این نیز نبوده و نخواهد بود. وی تاکید کرد: «این روش ارتباطی تنها زمانی با روشهای دیگر جایگزین میشود که توافق خوب در دسترس باشد». بلافاصله «نورنیوز» رسانه دبیرخانه شورایعالی امنیت ملی در توضیح اظهارات شمخانی مطلبی را منتشر کرد که میشد از آن، سیاست رسمی کشور در قبال مذاکره احتمالی با آمریکا را برداشت کرد. در همین باره، نورنیوز نوشت: «اشاره شمخانی به اینکه تاکنون ارتباط با هیات آمریکایی با مبادله نوشتار غیررسمی انجام شده و نیازی به بیش از این نبوده و نخواهد بود، حاکی از این واقعیت است که گرچه روند مذاکرات وین رو به جلوست اما چون هنوز با دستیابی به توافق خوب فاصله داریم، الزامی برای گفتوگوی مستقیم وجود ندارد.»
استقبال آمریکا و روسیه از ایده مذاکره مستقیم
پالس مثبت ایران برای مذاکره مستقیم با آمریکا، با واکنش سریع واشنگتن مواجه شد. در همین باره، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در کنفرانسی خبری در پاسخ به این سوال که با توجه به اظهارات اخیر وزیر امورخارجه ایران مبنی بر آمادگی تهران برای مذاکرات مستقیم با واشنگتن درصورتیکه احساس کنند میتوانند به توافقی خوب و با ارائه تضمین دست یابند، آیا هیچ حرفی دراینباره زده شده است و آیا دولت آمریکا به مذاکرات مستقیم با ایران فکر میکند؟ گفت: «همانطورکه میدانید، ما آمادگی داریم مستقیما دیدار کنیم. موضع ما طبق معمول این بوده است که تعامل مستقیم با ایران هم در زمینه مذاکرات وین و هم در زمینه مسائل دیگر، پربارتر خواهد بود. این به چارچوبهای دوجانبه و چندجانبه تعمیم داده میشود. دیدار مستقیم باعث میشود تعامل کارآمدتری انجام شود». یک مقام آمریکایی نیز که نامش فاش نشده، چندی پیش به رسانههای مختلف بینالمللی گفت که «ما آمادهایم با ایران بهصورت مستقیم دیدار کنیم تا گفتوگوهای احیای برجام را که تاکنون ازسوی شرکای اروپایی به نمایندگی از واشنگتن مورد مذاکره قرار گرفته است، به نتیجه برسانیم». مذاکره مستقیم با آمریکا، با استقبال متحدان ایران نیز مواجه شد. برای نمونه، میخئیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی واقع در وین چندی پیش در واکنش به سخنان امیرعبداللهیان در توییتی نوشت: «مذاکره مستقیم در سطح پیشرفته مذاکرات وین میتواند مفید واقع شود».
ایران در چه شرایطی با آمریکا مذاکره میکند؟
اظهارات امیرعبداللهیان و پس از او شمخانی نشان میدهد که ایران از پیشنهاد مذاکره مستقیم با آمریکا استقبال میکند، به شرطی که توافق خوب و بلندمدت در دسترس باشد. براساس آنچه تاکنون مقامات کشورمان اعلام کردهاند، ایران خواستار لغو کلیه تحریمهایی است که با خروج آمریکا از برجام در اردیبهشتماه سال1397 علیه ایران وضع
شده است. ایران تصریح دارد که چون آمریکا برخلاف تعهدات خود بهصورت یکجانبه از برجام خارج شده، اکنون باید کلیه آن تحریمها را لغو کند و ضمانت بدهد که در آینده از توافق جدید خارج نخواهد شد. در همین حال ایران تصریح دارد که پذیرای «توافق موقت» نخواهد بود و زیر بار توافق جدید غیر از موضوع هستهای، نمیرود.درعینحال، تجربه ماههای اخیر نشان داده که اروپاییها از اراده لازم برای پیشبرد گفتوگوها برخوردار نیستند و با تناقضگویی، مسیر توافق خوب را ناهموار میسازند؛ بنابراین منطق حکم میکند که اگر قرار بر گرفتن تضمین و راستیآزمایی برای رفع تحریمهاست، آمریکا بهطور مستقیم وارد گفتوگوها شود. در این میان، آمریکاییها برای مذاکره مستقیم با هیات ایرانی مستقر در وین باید شروط تهران یعنی لغو تمام تحریمها، تضمین برای عدم خروج مجدد از توافق احتمالی و راستیآزمایی رفع تحریمها را تحقق بخشند. ناگفته پیداست که در صورت اطاله وقت ازسوی واشنگتن و در پیش گرفتن لفاظی منفعلانه، ایران هیچ تمایلی به مذاکره مستقیم از خود نشان نخواهد داد. در ادامه و در گفتوگو با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بینالملل، به موانع و ملاحظات تهران و واشنگتن برای مذاکره رودررو پرداختهایم.
ابوالفتح: گفتوگوی مستقیم با آمریکا فعلا مشروط است
امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا در گفتوگو با خبرنگار «صبحنو»، با بیان اینکه انجام مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا در نوع خود میتواند خوب باشد، اظهار کرد: درصورت مذاکره مستقیم، دیگر پیغام و پسغام وجود نخواهد داشت و دو طرف میتوانند مشکلات خود را حل کنند. مشکل اصلی ما با خود آمریکاییهاست؛ ما نه با اروپاییها مشکل داریم و نه با چین و روسیه. آمریکاییها هم نه با اروپا مشکل دارند و نه با روسیه و چین. وی اضافه کرد: مشکل اصلی اما این است که آمریکا درحالحاضر جزئی از مذاکرات نیست و مذاکرات دارد در قالب کمیسیون مشترک برجام صورت میگیرد. اگر آمریکا عضو برجام بود، خیلی راحت میتوانست با هیات ایرانی مذاکره کند.
ابوالفتح در پاسخ به این سوال که مشکل عدم حضور آمریکا در برجام چگونه قرار است مرتفع شود؟ گفت:
بر اساس صحبتهای آقای امیرعبداللهیان و آقای شمخانی(بهخصوص توییت آقای شمخانی)، درصورتیکه چشمانداز توافق خوب متصور شود و ایران به این نتیجه برسد که گفتوگوی مستقیم میتواند به رسیدن به توافق خوب کمک کند، ایران گفتوگوی مستقیم با آمریکا را در دستورکار خود قرار خواهد داد. وی با بیان اینکه گفتوگوی مستقیم با آمریکا فعلا مشروط است، افزود: درصورتیکه در آستانه توافق باشیم و همه مشکلات حل و فصل و پرانتزهایی که در متن هست، پر شده باشند، ممکن است با آمریکا مذاکره مستقیم داشته باشیم، در غیر این صورت، ایران نیازی نمیبیند که با آمریکا گفتوگوی مستقیم داشته باشد. وی تاکید کرد: این امر گرچه فرایند را طولانی میکند اما مشکل حقوقی دارد چون مجبور میشویم با کشوری(اشاره به آمریکا) مذاکره کنیم که اصلا عضو برجام نیست. در صورت مذاکره با آمریکا، هر کشور دیگری که عضو برجام نیست مثل عربستان، ژاپن و... هم میتواند درخواست مذاکره کند.ابوالفتح با اشاره به خواستهها و پیششرطهای ایران برای مذاکره مستقیم با آمریکا تصریح کرد: ایران سه شرط مهم دارد که بحق هستند. به نظرم برای راستیآزمایی رفع تحریمها میشود فرمول پیدا کرد اما بر سر دو شرط دیگر یعنی برداشته شدن تمام تحریمها و گرفتن تضمین، پیدا کردن فرمول سختتر است. وی افزود: گرفتن تضمین از غرب، یکی از بخشهای موتور مذاکرات است اما هنوز برای آن، فرمولی پیدا نشده است. مثلا این سوال مطرح است که اگر توافق در کنگره آمریکا تصویب شود، آیا این میتواند برای ایران تضمین باشد؟ یا مثلا آیا اروپاییها میتوانند بگویند که در صورت خروج مجدد آمریکا، خسارات را جبران خواهند کرد؟ یا مثلا آیا حضور شرکتهای آمریکایی در ایران میتواند تضمین باشد؟ به نظر من هیچکدام از اینها، نمیتوانند برای ایران تضمین باشند. کارشناس مسائل بینالملل گفت: هنوز فرمولی بر سر اینکه چه چیزی به ایران اطمینان خاطر میدهد، پیدا نشده است. خود آمریکاییها هم بابت اینکه باید به ایران تضمین بدهند نفی نمیکنند اما دستشان خالی است یا اینگونه نمایش میدهند که دستشان خالی است.
آیا دریافت تضمین از آمریکا تهران- واشنگتن را پای یک میز مینشاند؟
شروط مذاکره مستقیم
همزمان با اعلام پیشرفت در مذاکرات، زمزمههایی مبنی بر احتمال مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا به گوش میرسد. وزیر امورخارجه کشورمان اخیرا در شرایطی مذاکره مستقیم با آمریکا را ممکن ارزیابی کرد که تا کنون واشنگتن بارها و از مجاری مختلف پیشنهاد گفتوگوهای بدون واسطه را به تهران داده است. ایران اما برای مذاکره مستقیم، چه پیششرطهایی دارد؟
صاحبخبر -
∎
نظر شما