خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: در هفته‌ای که گذشت حوزه اندیشه شاهد اتفاق، رویداد و یا مناسبت خاص و ویژه ای نبود اما چند نشست علمی و جلسه رونمایی کتاب برگزار شد که در ادامه مروری بر آنها خواهیم داشت. حوزه نشر اما در هفته‌ای که پشت سرگذاشتیم پررونق بود و کتابهای خوبی منتشر شد که به معرفی تعدادی از آنها خواهیم پرداخت.

حرف زدن آسان ولی اجرا کردن سخت است

نشست «تبیین مبانی حکمرانی دینی در اندیشه حضرت آیت الله خامنه‌ای» توسط دفتر نمایندگی حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای در مشهد در مدرسه علمیه عالی نواب برگزار شد. حسن رحیم‌پور ازغدی در این نشست گفت: حرف زدن آسان است ولی اجرا کردن سخت است همه باید کمک کنند برخی‌ها می‌گویند از وقتی انقلاب شد روحانیت احترامش کم شد، اصلاً چنین نیست قبل انقلاب روحانیت جرأت حرکت در خیابان را نداشت اصل اسلام محترم نبود چه برسد به روحانیت و چه کسی گفته است وقتی اسلام محترم نیست روحانیت باید محترم باشد و حوزه‌های علمیه هم خیلی وظیفه خود نمی‌دانستند مقابل فحشاء و رفتارهای ناهنجار بایستند.

حجت الاسلام رضا غلامی هم درکنفرانس رسانه‌ای دومین همایش ملی مواجهه با آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه اسلام از وضعیت سازمان امور اجتماعی کشور گلایه کرد و گفت: در دولت جدید، خوشبختانه شاهد شکل‌گیری عزم و اراده برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی هستیم اما هنوز شورای اجتماعی و به تبع آن، وزارت کشور، نه ایده کانونی خود را برای مقابله با آسیب‌ها روشن کرده و نه به سمت ارتقا سازمان امور اجتماعی برای شکل‌گیری یک حرکت همه جانبه در موضوع آسیب‌های اجتماعی رفته است. امروز که ماه‌ها از روی کارآمدن دولت سیزدهم گذشته است، همچنان تکلیف سازمان امور اجتماعی کشور و برنامه آن روشن نیست.

در همین جا که نام غلامی مطرح شد این خبر هم بیاوریم که در هفته گذشته با حکم وزیر علوم وی به عنوان رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی منصوب شد.

آیا سرانجام عزت اسلامی این بود؟

اما در هفته گذشته یادداشتی از آیت الله محقق داماد در روزنامه اطلاعات چاپ شد که او در این یادداشت نسبت به وضعیت زندگی و معیشت مردم اظهار تأسف کرده و نوشته بود؛ چندی قبل در سیمای جمهوری اسلامی دیدم که در مناطقی از کشور عزیزمان ایران، عده‌ای از خیرّین موادغذایی را بسته‌بندی کرده و در مقابل دوربین آورده بودند تا بین مردم تقسیم کنند. بسیار متأثر شدم و برعمر رفته تأسف خوردم و با تأمل از خویش پرسیدم: آیا سرانجام عزت اسلامی این بود؟

وی در بخش دیگری از این یادداشت اشاره کرده واقعیت این است که وضع زندگانی روزمره ما به نحوه اندیشه و تفکر عمومی ما و همچنین به معرفت دینی ما بستگی دارد. مگر می‌شود انکار کرد که جهل دینی یکی از اسباب و عوامل مؤثر در تلخ زندگی کردن ما در این جهان است؟ زندگی چنان تلخ و پررنجی که به خاطر جهل دینی وآغشته به مفاهیم مقدس، به همه تلخی‌ها و رنج‌ها دلخوش باشیم؛ زندگی کردنی که در واقع مردگی است ولی هرچه جان می‌کنیم تمام عمر حسابش کنیم و به امید فضاهای دروغینی که با تعلیماتی غیر صحیح برای خویش ساخته‌ایم، دورنمایی خیالی تصور نماییم.نبود فرصت کار با درآمد مکفی با «کرامت ملی» مردم ایران منافات دارد. این را نیز می‌دانم که کسانی که تصدی مدیریت امور را به عهده می‌گیرند، باید توان سیاستگذاری مناسب داشته باشند تا مبتکران و اهل فن در کشور بتوانند دست به آبادی بزنند و برای هموطنان خود فرصت‌های شغلی پایدار با درآمد مکفی ایجاد کنند. متصدیان باید دانایی آینده‌نگری و پیش‌بینی و علاج واقعه قبل از وقوع را داشته باشند. به‌قول سعدی شیرازی: «لقمان را گفتند حکمت از که آموختی؟ گفت از نابینایان که تا جای نبینند پای ننهند. قدّم الخروجَ قبلَ الولوجُ مردیت بیازمای وانگه زن کن!!»

نشست دیگری که در هفته گذشته برگزار شد یکی از سلسله نشست‌های تخصصی مدرسه حکمرانی پژوهشکده شورای نگهبان بود که در آن حجت الاسلام پارسانیا سخنرانی کرد. وی در این نشست فارابی را به عنوان مؤسس فلسفه اسلامی مطرح کرد و گفت: فارابی مؤسس فلسفه اسلامی محسوب می‌شود و بیشتر آثارش در حکمت مدنی است. فارابی در شرایط غیبت صغری زندگی می‌کرد و داشت نظام سیاسی فاضله آرمانی را در عصر غیبت تئوریزه می‌کرد. در این شرایط کسی را که از وحی برخوردار باشد نداریم و قرار است اجتهاد جای آن بنشیند. مجتهد چگونه باید پایبند به سنت باشد و چه وظایفی دارد و از چه آگاهی‌هایی برخوردار است. جالب اینکه فارابی بسیار گزیده‌نویس بود، ولی رساله یک صفحه‌ای او سرنوشت تاریخ فلسفه را تغییر داد. به همین دلیل فلسفه اسلامی شکل گرفت.

اما سازمان سمت هم در هفته پیش نشست بزرگداشت و نقد و بررسی آثار مرحوم احمد احمدی، رئیس این سازمان را برگزار کرد که در آن اندیشمندان بسیاری از جمله شهین اعوانی، حمیدرضا خادمی معاون سازمان سمت، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدطه مرقاتی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و وحید احمدی پسر آن مرحوم حضور داشتند و سخنرانی کردند. اعوانی در این نشست درخصوص مرحوم احمدی گفت: ایشان در تدریس فلسفه اسلامی گاهی از مثال‌های فلسفه غرب استفاده می‌کرد. یکبار به ایشان گفتم که ما هنوز دکارت را به پایان نرسانده‌ایم پس چرا نقد آن را هم به ما می‌گوئید؟ مرحوم احمدی گفت بسیاری از این دانشجویان بعد از دانشگاه ممکن است مطالب را فراموش کنند اما اینگونه در ذهن آنها حک می‌شود که کانت یا دکارت فلان مطلب را گفته است. امروزه جای چنین بزرگانی بسیار خالی است اما توانسته‌اند نسلی را در فلسفه و سیاست تربیت کنند.

نشست پایانی هم که می‌خواهیم به آن اشاره کنیم نشست نقد «کتاب سیر تطور هویت‌یابی شیعیان تا پایان مکتب شیعی بغداد» نوشته عبدالمجید مبلغی عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است که در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. فدایی مهربانی، استاد دانشگاه تهران که از حاضران در این جلسه بود گفت: نقد اصلی من به رویکردهای گفتمانی این است که وقتی ما از یک دوره تاریخی و درباره گفتمان حرف می‌زنیم، گفتمان منطقش درون خودش است. ظهور معنا در قالب گفتمان نسبی است و اساس نگاه‌های پارادایمی همین است. نقدی که به این رویکرد تاریخی دارم این است که وقتی ما می‌گوئیم یک گفتمان، گفتمان تاریخی است، یک گفتمان، گفتمان فرهنگی است و یک گفتمان، گفتمان سیاسی است، اولین چیزی که به ذهن متبادر می‌شود این است که قواعد بازی در هریک از این گفتمان‌ها متفاوت است. اگر نگاه ما به تشیع یک نگاه ماتریالیستی باشد کاملاً معنادار است. اما آیا ما برای تشیع می‌توانیم یک هویت ذاتی در نظر بگیریم؟ چون در نگاه گفتمانی نسبت بین دال و مدلول یک نسبت شناور است.

چه خبر از بازار نشر؟

اما در حوزه نشر در هفته پیش کتابهای بسیاری در حوزه نشر منتشر شد که ما فقط به معرفی تعدادی از آنها می‌پردازیم، کتاب «درسگفتارهای لکان» یکی از همین کتاب‌ها بود که هفته پیش منتشر شد این کتاب شامل درسگفتارهایی است که فرزام پروا، روانپزشک و روانکاو، در تابستان و پاییز ۱۳۹۸ پیش از همه‌گیری کرونا، در مؤسسه حکمت و فلسفه برگزار کرد. این درسگفتارها که متکی بر آثار فروید، آثار شفاهی و مکتوب لکان و سال‌ها تجربه عملی وی بوده است به معرفی نکات بدیع تئوری لکان در روانکاوی و ریشه‌های آن در روانکاوی فرویدی، فلسفه، زبان شناسی، فنومنولوژی و… پرداخته است. این کتاب توسط انتشارات سیب سرخ منتشر شده است.

کتاب «فلسفه دریدا» نوشته مارک دولی و لیام کاوانا با ترجمه نادر خسروی کتاب دیگری است که به تازگی توسط نشر نی وارد بازار نشر شده است. در کتاب حاضر دو هدف وجود دارد: نخست، سعی می‌شود شرحی روشن و قابل فهم از فلسفه ژاک دریدا ارائه کند. دوم، اینکار با این استدلال انجام می‌شود که دریدا اساساً دل مشغول مسائل مربوط به حافظه و هویت است. دعوی اصلی در این کتاب این است که بدفهمی‌های پیرامون فلسفه دریدا از ابهام در شیوه نگارش او نشئت می‌گیرد. دلیل دیگری که به این بدفهمی‌ها دامن می‌زند این است که مفسران اندکی سعی کرده‌اند کار او را براساس یک مضمون واحد و اساسی شرح دهند. برعکس، ما ادعا می‌کنیم که می‌توان آثار متنوع دریدا را براساس چنین مضمون واحدی شرح داد و همین امر به این آثار پیوستگی و ساختار می‌بخشد.

«گنگ خواب دیده» تحلیلی از نخستین مواجهه ایرانیان با تمدن جدید غربی هم از دیگر آثار جدید حوزه نشر در هفته قبل بود که توسط نشر صاد وارد بازار نشر شد. این کتاب به قلم بهزاد جامه بزرگ نگاشته شده و مقدمه آن هم رضا داوری اردکانی نوشته است. در این اثر ۲۷ سفرنامه از ۲۳ نفر مورد تحلیل محتوا قرار گرفته است که این سفرنامه‌ها از حیث زمانی حد فاصل دوران فتحعلی شاه قاجار تا جنبش مشروطیت هستند.

و در پایان اینکه شماره بیستم سیاست‌نامه، مجله تخصصی اندیشه سیاسی با طرح جلدی از مارتین لوتر، پیشوای کلیسای پروتستان منتشر شد. در این شماره که پرونده اصلی آن به مناسبت پانصدمین سال صدور فتوای کلیسای کاتولیک علیه لوتر به او اختصاص داده شده، گفتگوها و یادداشت‌های متفاوت و متعددی با موضوع مارتین لوتر، پیشوای کلیسای پروتستان منتشر شده است.