صاحب‌خبر - جزئیات لایحه بودجه و نیز اظهارات مسئولان اقتصادی دولت حاکی از تغییر روند تخصیص و میزان پرداخت یارانه های نقدی به خانوارهاست. بر این اساس، سال آینده یارانه دریافتی خانوارهای مشمول بیش از دو برابر خواهد شد. لایحه بودجه همچنین دولت را مکلف به حل معمای 11 ساله دهک بندی خانوارها کرده است. چالش غربالگری یارانه بگیران در حوزه یارانه های آشکار، تغییراتی در دریافتی مردم از این محل در سال آینده نسبت به امسال به وجود خواهد آمد. اولین موضوع، مربوط به دهک بندی قابل اتکای خانوارهاست. از سال 89 که یارانه نقدی و از سال 98 که یارانه معیشتی پای به عرصه اقتصاد ایران گذاشتند، غربالگری خانوارها، همواره یک دغدغه مهم بوده است. برای یارانه های نقدی، این کار با دهک بندی ناقص در همان ابتدا، با شکست سنگینی در عمل مواجه شد به طوری که دولت تصمیم گرفت به بخش بزرگی از جامعه، این یارانه 45 هزار و 500 تومان به ازای هر نفر را بپردازد. در خصوص یارانه های معیشتی نیز که شامل ارقام متغیری نسبت به بعد خانوار بود، قرار بر این بود که غربالگری از طریق آزمون وسع هر شش ماه یک بار انجام شود تا پویایی های درآمد خانوار در توزیع این یارانه مد نظر قرار گیرد. با این حال، این اقدام نیز عملاً کنار گذاشته شد تا یارانه های نقدی و معیشتی به ترتیب به 77.1 و 62.5 میلیون نفر پرداخت شود و تغییری در این فهرست صورت نگیرد. تصمیم دولت برای شکستن دور باطل یارانه پاشی با این حال، لایحه بودجه سال آینده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را مکلف کرده است تا با همکاری سازمان هدفمندسازی یارانه ها و نیز با استفاده از پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، حداکثر ظرف مدت سه ماه از ابلاغ قانون بودجه، ابتدا کلیه خانوارهای یارانه بگیر را از طریق شاخص های متقن و ثبتی قابل اتکا دهک بندی کند. سپس یارانه نقدی و معیشتی خانوارهای پردرآمد را به منظور تامین یارانه حمایتی قشرهای آسیب پذیر حذف کند. همچنین برای معترضان به حذف یارانه هم امکان اعتراض از طریق سامانه الکترونیکی وزارت کار دیده شده است. البته چنین موضوعی در قانون بودجه امسال نیز وجود داشت اما راهی به اجرا نیافت و امید می رود دولت جدید فکری برای منعطف و دقیق کردن فرایندها در این حوزه انجام دهد. جزئیات تغییر یارانه دریافتی خانوارها درباره مبلغ یارانه های تعلق گرفته به خانوارهای مشمول، جزئیات تبصره 14 لایحه بودجه سال آینده در مقایسه با قانون بودجه 1400، نشان می دهد که یارانه های نقدی و معیشتی به خانوارها، تغییری نخواهد کرد. به این ترتیب یارانه نقدی همان 45 هزار و 500 تومان و یارانه معیشتی برای خانوارهای یک نفره 55 هزار تومان، خانوارهای دو نفره 103 هزار تومان، خانوارهای سه نفره 138 هزار تومان، خانوارهای چهار نفره 172 هزار تومان و خانوارهای پنج نفره و بیشتر 205 هزار تومان خواهد بود اما دولت در راستای اصلاح سیاست ارز 4200 تومانی، قرار است منابع ریالی این یارانه را (که پیشتر به صورت ارز 4200 پرداخت می شد و عمدتاً به جیب واردکنندگان می رفت) به صورت مستقیم به مردم بپردازد. درباره مکانیسم پرداخت این یارانه هنوز جزئیات دقیقی اعلام نشده است اما جدول تبصره 14 لایحه بودجه سال آینده نشان می دهد که برای این کار، دولت بیش از 100 هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته است. در این زمینه اظهارات قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه حاکی از این است که بر اساس یارانه جدید، چهار دهک کمتر برخوردار ماهیانه حدود 120 هزار تومان و سه دهک بعدی ماهیانه حدود 90 هزار تومان به ازای هر نفر، دریافتی خواهند داشت. البته طبیعی است که به ازای چنین پرداختی، قیمت برخی از کالاهایی که هم اینک به نحوی از ارز 4200 استفاده می کنند مانند مرغ و تخم مرغ افزایش خواهد یافت. با این حال، هر چه باشد، به نظر می رسد از آن جایی که مردم حق انتخاب برای خرج کرد یارانه خواهند داشت و نیز حذف واسطه تراشی هایی که در سیستم ارز 4200 وجود داشت، انتفاع مردم در مدل جدید توزیع این یارانه بیشتر خواهد بود. از سوی دیگر از منظر اقتصاد کلان نیز اختصاص بخشی از منابع حذف ارز 4200 به بودجه منجر به جبران کسری بودجه و کاهش تورم خواهد شد. محاسبه یارانه یک خانوار 4 نفره در سال 1401 با توجه به توضیحات فوق می توان گفت با در نظر گرفتن یک خانوار چهار نفره که یارانه نقدی آن ها 182 هزار تومان، یارانه معیشتی آن ها 172 هزار تومان و یارانه حاصل از اصلاح ارز 4200 آن ها، بین 360 تا 480 هزار تومان است، این خانوارها بسته به این که در کدام دهک قرار داشته باشند، بین 714 تا 834 هزار تومان یارانه دریافت خواهند کرد. این رقم (بدون در نظر گرفتن افزایش هزینه ها) نسبت به سال 1400 بین 101 تا 135 درصد افزایش را نشان می دهد.∎​