گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت: از سال 2020 شاهد افزایش ابتلا به سل، کاهش تشخیص بیماری و افزایش مرگ و میر ناشی از سل هستیم
یاسر مختاری
سالگرد درگذشت محمد زکریای رازی در ایران در راستای ارج نهادن به تحقیقات علمی این دانشمند ایرانی درباره بیماری «سل»، به عنوان روز ملی سل نام‌گذاری شده است. سل یک بیماری عفونی ناشی از میکروبی به نام باسیل سل است که معمولا در 80 درصد موارد ریه‌ها را مبتلا کرده و می‌تواند موجب ابتلاءاعضای دیگر بدن مانند استخوان‌ها، مفاصل، مغز، کلیه، پوست و ... شود.
حدود 2 میلیارد نفر از مردم جهان بدون آنکه احساس بیماری کنند میکروب سل به صورت نهفته در بدن آنها موجود بوده و در اصطلاح دارای سل نهفته هستند. آگاهی در مورد سل برای پیشگیری از انتقال آن به افراد دیگر و درمان زود هنگام بیماری بسیار حائز اهمیت است.
محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت در یک نشست خبری که روز شنبه به مناسبت فرارسیدن روز ملی مبارزه با سل برگزار شد، با بیان اینکه سل، یکی از معضلات بهداشتی جهان امروز است، اظهار کرد «در یک فاصله ۱۰ ساله تا ۲۰۱۹، جهان شاهد کاهش چشمگیر موارد ابتلا به بیماری سل و همچنین، مرگ ناشی از آن بود، این موضوع دستاورد بزرگی بود و به ویژه کشورهایی که با این بیماری مشکلات جدی داشتند توانسته بودند از پس مشکلات برآیند.»
افزایش موارد مبتلا به سل در پی کرونا
وی افزود: «در آن برهه از زمان در زمینه بیماریابی سل و همچنین تشخیص و درمان آن، موفقیت هایی داشتیم و برخی صاحبنظران دنیا بارقه‌های امیدی در مورد حذف بیماری سل تا سال ۲۰۵۰ داشتند. اینها نشان دهنده آن بود که سل تا چه اندازه مورد توجه قرار گرفته و تا چه اندازه توفیق کنترل آن در دنیا، وجود داشته است؛ اما بعد از سال ۲۰۱۹ یعنی در سال 2020، اندکی ورق برگشت و شاهد افزایش ابتلا به سل و در کنار آن، شاهد کاهش تشخیص بیماری سل هستیم و از طرفی مرگ و میر ناشی از سل هم افزایش یافته که نگرانی جدی ایجاد کرده است. دانشمندان معتقدند که دلیل اصلی و عمده این رکود و کاهش تشخیص و افزایش مرگ ناشی از سل، به دلیل پاندمی کووید۱۹ است.»
وی با بیان اینکه کرونا از نظر علائم بالینی شباهت‌های قابل توجهی با سل دارد، گفت: «در حال حاضر، توجه همه دنیا و پزشکان به کرونا معطوف شده است و هر کسی با علائم تنفسی به ویژه علائم تنفسی حاد مراجعه کند، اولین تشخیص، کووید است، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود. این امر سبب شده که توجه ها نسبت به بیماری سل کاهش پیدا کند.»
رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه تشخیص دیرتر به معنای این است که یک فرد آلوده در حال انتقال بیماری به سایرین بوده و خود از این موضوع آگاهی ندارد، اظهار کرد: «مردم به دلیل کرونا کمتر برای تشخیص بیماری به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند که این امر سبب میشود کمتر و دیرتر بیماری‌هایشان تشخیص داده شود. بررسی‌های وزارت بهداشت به طور مشخص نشان می‌دهد که موارد دیرهنگام تشخیص سل در همه جای دنیا و همچنین کشور ما، افزایش پیدا کرده است.»
وی افزود: «البته این موضوع محدود به بیماری سل نیست، سایر بیماریهای مزمن دیگر هم که می‌‌توانستند به موقع تشخیص داده و درمان شوند، تحت تاثیر کووید۱۹ قرار گرفتند و همین وضعیت برای عفونت HIV هم وجود دارد و اگر به صورت جدی با این موضوع برخورد نشود، ممکن است در آینده شاهد افزایش موارد ابتلا و مرگ ناشی از این گونه بیماری ها باشیم.»
گویا با تاکید بر لزوم بیماریابی فعال و سرمایه‌گذاری در حوزه بیماریهای واگیر اظهار کرد : «سرمایه‌گذاری، فقط به معنای سرمایه‌گذاری مالی نیست و تنها یکی از اهداف این است. اما سرمایه‌گذاری در تامین نیروی انسانی برای کنترل این بیماری به خصوص در سیستم بهداشتی که بار اصلی موارد تشخیص سرپایی بیماری را به عهده دارد و سرمایه‌گذاری در روش‌های تشخیصی جدید و درمان جدید بسیار اهمیت دارد. همه موارد سبب میشود به نتیجه برسیم که در برنامه کنترل سل کشور تجدیدنظر کرده و راه‌‌هایی بیابیم که آسیبی که از کووید۱۹ به سل وارد آمده است، تخفیف پیدا کرده و در شرایطی قرار بگیریم که این آسیب به حداقل ممکن برسد.»
استان‌هایی که بیشترین مبتلایان به سل را دارند
گویا با بیان اینکه در پی افزایش برنامه بیماریابی فعال، موارد شناسایی شده بیماری سل تا سال ۲۰۱۹ افزایش و به همان نسبت موفقیت در درمان این بیماری نیز بالا رفته است، اظهار کرد: «از سال ۲۰۱۹، موارد شناسایی بیمار در کشور ما نیز کاهش پیدا کرد و حدود ۲۰ درصد کمتر از سال ۲۰۱۹، بیماریابی کردیم. در سال ۱۳۹۹، تعداد پنج هزار و ۶۶۶ مورد مبتلا به سل در کشور تشخیص داده شد که ۱۸ درصد آنها جمعیت غیر ایرانی بودند و ما به آنها نیز خدمت ارائه دادیم. کماکان استان های سیستان و بلوچستان به خصوص شهرستان زابل و استان گلستان رکورددار ابتلا به سل هستند.»
وی افزود: «با تمهیدات اندیشیده شده در برنامه کنترل سل کشور و به ویژه رایگان بودن تشخیص و درمان آن، توفیقات خوبی در کنترل بیماری داشتیم. موارد تشخیص داده شده سل در سال ۲۰۱۹ در دنیا ۷.۱ میلیون نفر بودند و در سال ۲۰۲۰ این آمار به یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر کاهش پیدا کرد. کاهش این موارد دلیل بر این نیست که تصور کنیم موارد ابتلا کم شده است، بلکه بیماریابی دستخوش آسیب شده و لازم است برای آن برنامه ریزی شود، چراکه بسیاری از بیماران مبتلا، بدون تشخیص مانده‌اند.»
رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت همچنین در رابطه با وضعیت سل گاوی در کشور، اظهار کرد: «آماری در این زمینه نداریم. اما می‌دانیم که این بیماری در بین دام‌‌های کشور ما وجود دارد. ارتباط نسبتا خوبی با سازمان دامپزشکی داریم، یکی از اقدامات خوب این سازمان انجام اقدامات کنترلی برای پیشگیری از سل گاوی در بین دام های اهلی است. اگر اطلاعاتی درباره بیمار خاصی که مبتلا به این بیماری است، داشته باشیم، بلافاصله به سازمان دامپزشکی اعلام می‌کنیم که این سازمان هم بلافاصله دام‌‌های آن منطقه را بررسی می‌کند.»
وی در رابطه با انجام واکسیناسیون عمومی علیه سل، نیز گفت: «واکسنی که ما در کشور استفاده می‌کنیم، فقط برای کودکان است. برای نوزادانی که تازه متولد میشوند، به صورت روتین در همان روزهای اول تولد این واکسن تزریق میشود. واکسن سل برای بزرگسالان نیست و لزومی هم ندارد که افراد بزرگسال بر علیه سل واکسینه شوند. واکسن سل تولید داخلی انستیتو پاستور بوده و یکی از بهترین واکسن‌های دنیا محسوب میشود. برای این واکسن مجوز سازمان جهانی بهداشت در خواست شده تا بتوان برای صادرات آن نیز اقدام کرد.»
تفاوت سل فعال با سل نهفته
گویا درخصوص سل نهفته، اظهار کرد: « اگر بدن همه ما را بررسی کنند، ممکن است مایکوباکتریوم سل وارد بدن ما شده باشد، اما وارد شدن مایکوباکتریوم به بدن دلیل بر آن نیست که ما مبتلا به بیماری سل هستیم، بلکه مبتلا به عفونت سل هستیم. حال گروهی از انسان‌ها هستند که وقتی باکتری سل وارد بدنشان شده، احتمال اینکه آنها مبتلا به سل فعال شوند زیاد است. بنابراین، تلاش میشود که موارد سلی را که فرد عفونت دارد، اما مبتلا به بیماری نیست و این عفونت منجر به ابتلای دیگران نمی‌شود، سریع تشخیص داده و درمان کنیم تا به بیماری فعال سل مبتلا نشوند.»
وی همچنین گفت: «درمان سل نهفته یکی از مهمترین برنامه‌‌هایی است که در سطح کشور و دنیا مورد توجه بوده و دنبال میشود. افرادی که مبتلا به سل نهفته هستند، پنج تا ۱۰ درصدشان ممکن است ظرف ۱۰ تا ۱۵ سال آینده دچار سل فعال شوند، از این جهت است که شناسایی و درمان سل نهفته اهمیت دارد. باید این افراد کنترل شوند، به ویژه در دو سال اولی که سل آنها تشخیص داده میشود و مهم است که تحت مراقبت قرار گیرند.»
گویا ادامه داد: «کسانی که یک ریسک فاکتور، اعم از بیماری زمینه‌ای، سوء تغذیه، مبتلایان به عفونت اچ‌آی‌وی دارند یا افرادی که اعتیاد دارند یا دخانیات در حدافراطی مصرف می‌کنند، مبتلایان به سرطان که شیمی درمانی میشوند، مبتلایان به دیابت پیشرفته و کنترل نشده، کسانی که داروهای تضعیف کننده سیستم امینی را مصرف کرده یا یک بیماری مزمن ریوی دارند و از همه مهمتر کسانی که در تماس با یک بیمار مسلول هستند باید بررسی شده و در صورت نیاز تحت درمان قرار گیرند.»
افزایش بروز بیماری کرونا
گویا در ادامه نشست خود به موضوع کرونا در کشور پرداخت و در رابطه با احتمال بروز موج ششم کرونا در کشور و اقدامات انجام شده در این زمینه، گفت: «در مورد احتمال بروز موج ششم، پیش بینی‌‌ها این است که هرچه پیش می‌رویم، با نزدیک شدن به فصل سرما و در عین حال، زندگی در ازدحام و ورود دانش‌آموزان به مدارس و دانشجویان به دانشگاه‌ها و شرایطی از این قبیل، می‌توان انتظار داشت که موارد بیماری مجددا افزایش پیدا کند.»
وی افزود: « عوامل متعددی وجود دارند که می‌تواند پیک بعدی کرونا را تا جای ممکن کاهش دهند که اول از همه بحث واکسن است. اگر موج پنجم با این شدت سنگین اتفاق افتاد، دو دلیل داشت، یکی اینکه با سویه جدیدی از ویروس کووید۱۹ یعنی سویه دلتا مواجه بودیم، که چندین برابر قدرت سرایت بیشتر و همچنین بیماری زایی بیشتری داشت. دوم اینکه زمانی که این موج شروع شد، هنوز واکسیناسیون در کشور ما اینگونه که ظرف دو ماه اخیر اوج گرفته، نبود. اکنون ظرف حداقل یک ماه اخیر، روزانه بیش از یک میلیون دوز واکسن تزریق شده که این موضوع هم منجر به کاهش موارد ابتلا به بیماری میشود، اما چنانچه تصور کنیم که فقط واکسن می‌تواند باعث کنترل کووید شود، به بیراهه رفته‌ایم.»
گویا با تاکید بر اینکه واکسن به تنهایی نمی تواند این بیماری را کنترل کند، تصریح کرد: «در کنار واکسن، رعایت توصیه‌‌های بهداشتی به ویژه استفاده از ماسک، شست‌وشوی دست‌ها، عدم حضور در اجتماعاتی که ضرورت ندارند و عوامل دیگر، می تواند موثر باشد و این موارد در کنار هم معنی و مفهوم پیدا می‌کنند.»
وی افزود: «موضوع دیگری که بسیار تاثیرگذار است، این است که در محیط‌های پر ازدحام باید سیستم‌های تهویه‌ای به نحو صحیح و مناسب وجود داشته باشد که مانع به چرخش درآمدن ویروس به ویژه در فضاهای بسته باشد. بنابراین، اینطور نیست که یک عامل را دخیل بدانیم. از طرف دیگر ما زمانی می‌توانیم پیش بینی کنیم که اطلاعات کافی در اختیار داشته باشیم، اطلاعات ما درباره بیماری کووید ۱۹ به ۱۴ تا ۱۵ روز آینده محدود میشود، بنابراین چنانچه بخواهیم بیش از آن را پیش بینی کنیم، این پیش‌بینی مبتنی بر شواهد علمی نیست.»
وضعیت واکسن‌های موجود
رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت در رابطه با زمان آغاز واکسیناسیون عمومی با واکسن پاستوکووک، گفت: »واکسن پاستوکووک مجوزهای خود را از سازمان غذا و دارو دریافت کرده و در برنامه واکسیناسیون کشوری قرار گرفت. این واکسن قرار است هم برای سنین بالای ۱۸ سال و هم برای سنین ۱۲ تا ۱۸ سال، استفاده شود. این واکسن در دانشگاه‌های علوم پزشکی توزیع شده و هیچ منعی برای استفاده از آن وجود ندارد و در اختیار مردم قرار می‌گیرد.»
رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت همچنین در مورد اثربخشی واکسن سینوفارم و لزوم تزریق دوز سوم برای این واکسن، گفت: «در این زمینه چندین مطالعه در دست انجام است. تلاش ما این است که این مطالعات را جمع آوری کرده، باهم مقایسه کنیم و در صورت نیاز درباره اینکه آیا لازم است فردی که واکسن تزریق کرده، یک نوبت دیگر برایش واکسن تزریق شود یا نه، تصمیم بگیریم.»
گویا همچنین در رابطه با آنفوآنزای فصلی در کشور نیز گفت: «از حدود یکسال و نیم گذشته تاکنون مواردی از آنفلوآنزای فصلی که هر ساله به صورت گسترده شاهد آن بودیم را به صورت کم و نادر مشاهده کردیم. رعایت دستورالعمل‌‌های بهداشتی می‌تواند یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از آنفلوآنزای فصلی باشد در کنار این موضوع واکسیناسیون آنفلوآنزا نیز وجود دارد. در عین حال نمی‌توان قاطعانه صحبت کرد و بگوییم امسال هم آنفلوآنزا نخواهیم داشت. ما احتیاط می‌کنیم و به شدت هم نگران هستیم، زیرا ذات آنفلوآنزا به این صورت است که اگر یکی دو سال کاهش پیدا کند، احتمال اینکه در سال جاری یا سال آینده، موارد این بیماری افزایش چشمگیری داشته باشد، دور از انتظار نیست. بنابراین توصیه ما این است که خانواده‌ها حتما مساله واکسیناسیون آنفلوآنزا را جدی بگیرند.»
گویا همچنین در رابطه با شباهت علائم کرونا، آنفلوآنزا و سرماخوردگی در فصل سرما، گفت: «توصیه ما این است که کماکان باید کووید ۱۹ را جدی گرفت. حتی اگر تست فردی منفی باشد اما علائم دیگری به نفع کووید داشته باشد، همکاران پزشک ما باید حتما با پیش‌فرض کرونا جلو بروند و بیماری را مورد ملاحظه قرار دهند و شاید در برخی موارد نیاز به تکرار تست باشد که این موارد به تشخیص پزشک بستگی دارد. است. اصولا کسی که با این علائم مراجعه می کند، شاید یکبار ویزیت کفایت نکند و نیاز باشد که پزشک از حال عمومی بیمار در نوبت‌های بعدی چه به صورت مجازی و چه به صورت حضوری اطلاع پیدا کند.»
تاثیرمنفی پاندمی کرونا در بیماریابی فعال سل
صاحب‌خبر -
نظر شما