به گزارش جهان صنعت نیوز: از این رو مذاکراتی در وین اتریش به منظور جلوگیری از پیشرفت هسته‌ای خارج از توافق ایران و بازگشت آمریکا به برجام، میان ایران و اعضای باقیمانده برجام از اردیبهشت سال جاری شکل گرفت که شش دور آن بدون حصول نتیجه نهایی با وجود همه خوش‌بینی و تلاش‌ها تا پایان دولت روحانی انجام شد. اما ادامه آن به بعد از انتخابات ۱۴۰۰ و انتقال قدرت در کاخ ریاست‌جمهوری ایران موکول شد. برجامی که بارها اصولگرایان ازجمله حسین شریعتمداری با اعمال سیاست یک بام و دو هوا در قبال آن، در دولت روحانی آن را «توافقی بد» عنوان کردند و در دولت رییسی بر ادامه و حصول نتیجه آن و البته گرفتن امتیاز از آمریکا و رفع همه تحریم‌ها، از آن بهره برده‌اند.
برجامی که بارها و بارها محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت روحانی و رییس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان را به خاطر امضای آن به مجلس کشاند و حتی از سوی تندروها و آتش به اختیارها متهم به خیانت شد که البته با حمایت مقام معظم رهبری نجات پیدا کرد. اما حالا او با حاشیه‌ای جدید مواجه شده است.
محمدجواد ظریف رییس پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان اخیرا به دلیل سخنی که در یکی از اتاق‌های شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس گفته، تحت عنوان «اعتراف ظریف به عدم مطالعه متن توافق هسته‌ای» از سوی مخالفانش مورد تخریب جدی قرار گرفته است. او در توضیحاتی کامل و شفاف نه‌تنها بار دیگر بر نگارش متن برجام توسط خود تاکید کرد بلکه پاسخ سوال‌ها را به ضمائم متن برجام ارجاع داد. البته او گفته است که از عبارت suspention «تعلیق» در تحریم‌ها، که از سوی برخی مخالفان دیروز و موافقان امروز برجام مورد بازخواست در مجلس و غیرمجلس قرار گرفته بود، بی‌خبر بوده و مذاکره‌کننده‌ای که ریز این مسائل را بحث کرده، لحظه آخر اضافه شدن این عبارت را به او اطلاع نداده است!
نکته‌ای که اگرچه می‌تواند صحت داشته باشد، اما به منزله اشتباهی فاحش در دستگاه دیپلماسی ایرانی توسط دیپلمات باسابقه ما است. البته به نظر می‌رسد قرار نیست شرایط در دولت جدید هم بهتر از قبل باشد. شاهد این ادعا هم وارونه قرار دادن پرچم ایران در دیدار علی باقری کنی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه و سهیل محمود قائم مقام وزارت امور خارجه پاکستان و حتی عدم واکنش صحیح حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه دولت رییسی به استفاده نخست‌وزیر عراق از عبارت جعلی «خلیج عربی» در اجلاس بغداد است که می‌تواند به دلیل بی‌تجربگی در دستگاه دیپلماسی جدید کشورمان در سطوح بالاتر هم اتفاق بیفتد؛ مساله‌ای که زمینه نگرانی‌هایی را فراهم کرده است.
برجسته‌ترین سیاست‌ورزان نیز ناگزیر از اشتباهند
از این رو با محسن جلیلوند استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاست خارجی درباره سخنان ظریف در کلاب‌هاووس و پذیرش اشتباه او در بی‌توجهی به کلمه تعلیق در متن برجام که ضعفی در دستگاه دیپلماسی به شمار می‌رود و البته در دولت جدید هم این ضعف و مشکل به نحو دیگری در جریان است، گفت‌وگو کردیم. او در این باره به «جهان‌صنعت» گفت: «در مذاکرات طولانی، سخت و نفس‌گیر اشتباه اجتناب‌ناپذیر است و تیزهوش‌ترین دیپلمات دنیا هم که باشید، از آنجا که انسان جایزالخطا و اشتباه است، در طول تجربه کاری خود اشتباهاتی خواهد داشت که طبیعی و قابل قبول است.»
این استاد دانشگاه در توجیه و توضیح این ماجرا به اشتباهات برخی سیاست‌ورزان بزرگ تاریخ اشاره کرد و گفت: «مثلا اگر خاطرات چرچیل را بخوانید نوشته است که چند اشتباه فاحش طی سال‌ها سیاست‌ورزی داشته است. در کنفرانس تهران هم وقتی شمشیر هدیه از دست مارشال می‌افتد، باعث خنده حضار می‌شود. حتی در معاهده و پیمان ورسای که یکی از مهم‌ترین پیمان‌های صلح تاریخ و مربوط به جنگ جهانی اول است هم اشتباهات بزرگی وجود دارد. پس در کار دیپلماسی اشتباه و خطا طبیعی است.»
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی به مستندات دیگری مبنی بر «اشتباهات فنی» اشاره کرد و توضیح داد: «برخی اشتباهات هم فنی است، مثلا قطعنامه ۲۴۲ سازمان ملل می‌گوید، اسراییل باید از «سرزمین» اعراب خارج شود. این قطعنامه مثل سایر موارد به دو زبان اصلی فرانسه و انگلیسی نوشته شده و کلمه‌ای که در لفظ فرانسه به کار برده می‌گوید از «همه سرزمین‌ها»، اما در لفظ انگلیسی می‌گوید از «سرزمین‌های اشغالی» باید خارج شود. اسراییلی‌ها به متن انگلیسی استناد می‌کنند و می‌گویند حتی اگر یک متر هم عقب بنشینند سرزمین اعراب را خالی کرده‌اند، اما اعراب به متن فرانسه استناد می‌کنند و می‌گویند منظور همه سرزمین‌های عربی است. بنابراین در متن برجام هم چون به چند زبان نوشته شده است، این موضوع از نظر فنی وجود دارد.»
جلیلوند در ادامه به اعتراف ظریف در خصوص بی‌اطلاعی از عبارت «تعلیق» در متن برجام پرداخت و اظهار کرد: «در این باره سه دیدگاه وجود دارد. یک دیدگاه مخالفان برجام است که می‌گویند آقای ظریف عمدا آن را نادیده گرفته و دیدگاه دوم موافقان می‌گویند مذاکرات شبانه‌روزی و خسته‌کننده بوده و کارشناس مذاکره‌کننده جزئیات اضافه شدن لفظ «تعلیق» در متن برجام را به ظریف اطلاع نداده و او ناگزیر از این خطا بوده است.»
او درباره نکته سوم هم گفت: «متن برجام قبل از امضای آقای ظریف و تیم مذاکره‌کننده، برای مشورت به تهران آمده و پس از بررسی و تایید نهایی امضا شده است. سوالی که مطرح است اینکه در صورت بی‌اطلاعی و عدم مطالعه متن برجام توسط ظریف، چرا وقتی متن به تهران آمد کسی متوجه آن نشده است؟ آیا در تهران هم کسی متن را مطالعه نکرده است؟»
این استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل درباره ادامه ضعف دستگاه دیپلماسی در دولت جدید هم گفت: «این ضعف در کشور ما وجود دارد که برای کادرسازی دستگاه دیپلماسی دقت لازم صورت نمی‌گیرد. مثلا در کشورهای دیگر علاوه بر وزیر امور خارجه که فرد توانمند و با تجربه‌ای است، از کادر مجرب، باسابقه و توانمندی در کنار او استفاده می‌شود.»
جلیلوند طی پیشنهادی اعلام کرد: «پیشنهاد می‌کنم ما هم برای دستگاه دیپلماسی از افراد فنی‌تری استفاده کنیم تا رییس هیات مذاکره‌کننده کشورمان مجبور به چنین اعترافی نشود و کارشناسان مربوطه وظیفه خود را به درستی انجام دهند. چرا که شخص ظریف به تنهایی همه بخش‌های مذاکره را انجام نداده و مثل سایر مذاکره‌کنندگان متکی به تیم و هیات مذاکره‌کننده خود بوده است.»
دیپلمات‌های انقلابی قواعد دیپلماتیک را تشریفاتی می‌دانند
علاوه بر جلیلوند، مهدی مطهرنیا دیگر استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل نیز در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در بررسی سیر انتخاب‌ها در دستگاه دیپلماسی کشورمان گفت: «وقوع انقلاب اسلامی در ایران با جهت‌گیری‌های ایدئولوژیک و ایجاد فضای معنادار در مواجهه با نظام بین‌الملل در مسیر جهت‌گیری‌های انقلابی و ایدئولوژیکی بوده است. یعنی نوعی رودررویی میان نظام مستقر در ایران و نظام بین‌الملل به ویژه کشورهای قدرتمند این نظام، به عنوان پرچم‌داران سلطه بین‌المللی ایجاد شده است. بر این مبنا عاملیت‌های به کار گرفته شده در وزارت خارجه ایران از منظر رهبران این نظام باید به جهت‌گیری ضداستعماری موجود در نظام بین‌الملل، به تعبیر ایدئولوژیک آنها همسان و سازگار باشد. از این رو بر آن شدند تا در یک مسیر معنادار از نیروهایی استفاده کنند که به عنوان نیروهای انقلابی از آنها نام برده می‌شود.»
مطهرنیا ادامه داد: «پس با این نگاه، وزارت خارجه از نیروهای کلاسیک و مجرب پر شد و گروهی از کارمندان جدید به آن پیوستند تا دیپلمات‌های بعد از انقلاب را تشکیل دهند. این دیپلماسی نه در دانشگاه علوم سیاسی، بلکه در دانشکده‌های جدید الهیات با جهت‌گیری‌های اسلامی با عنوان دیپلماسی اسلامی مطرح شد و دانشگاه امام صادق (ع) مرجع تربیت دیپلمات‌ها و مدیران انقلاب اسلامی قرار گرفت. بنابراین دیپلمات‌های انقلابی دولت رییسی بیش از گذشته، بر انقلابی و باورمند بودن به آرمان‌های اصیل انقلاب، به عنوان یک اصل غیرقابل تردید برای حصول به اهداف دستگاه سیاست خارجی توجه می‌کنند.»
این استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، در توضیح دلیل نشستن علی باقری‌کنی در جلسه‌ای که پرچم ایران را وارونه قرار داده‌اند، گفت: «این افراد همچنین رعایت قواعد دیپلماتیک را تشریفاتی برگرفته از نظام‌های غیراسلامی تلقی می‌کنند. آرایش لباس دیپلمات‌های ایرانی با پیراهن یقه سه‌سانتی برای گریز از رعایت اصول دیپلماتیک در فن دیپلماسی از همان آغاز نمایانگر این امر بود. پس طبیعی است که دیپلمات‌های ما بسیاری از ریزه‌کاری‌های رفتارهای دیپلماتیک در فن دیپلماسی و آداب کنسولگری را یا نمی‌دانند یا هنوز بعد از چهار دهه آنها را در حاشیه قرار داده‌اند.»
مطهرنیا همچنین در پاسخ به این نکته که به نظر می‌رسد سیاست خارجی دولت رییسی هم با توجه به اینکه گفته شده تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای تغییر نمی‌کند، ادامه سیاست دولت روحانی خواهد بود که به آن انتقاد جدی داشتند، افزود: «روی کاربودن دولت‌هایی مثل دولت هاشمی، خاتمی و احمدی‌نژاد با همه حمایت‌هایی که از احمدی‌نژاد صورت گرفت، مثل دولت رییسی نیست. دولت رییسی با نقد دولت روحانی در سیاست داخلی و خارجی با حمایت بخشی از جامعه به قدرت رسیده است که اساسا هرگونه مذاکره با آمریکا درباره هر موضوعی را سازش می‌دانستند. حالا اگر این دولت بخواهد روش دولت قبلی یا حتی گامی جلوتر از آن برای رسیدن به اهداف دستگاه سیاست خارجی دنبال کند، حتی اگر به موفقیت هم برسد با پرسش جدی مواجه می‌شود که چرا اگر قرار بود این مسیر طی شود در زمان دولت روحانی صورت نگرفت و در برابر آن مانع‌های ایدئولوژیک و برخوردهای انقلابی به وجود آمد؟»
این استاد دانشگاه تاکید کرد: «به عبارتی اگر برجام بد و مورد انتقاد است، پس چرا در دولت جدید تا این حد برای بازگشت آمریکا به آن تلاش می‌شود؟ شبیه آن انتقاداتی که در قبال واکسن کووید ۱۹ اکنون در جامعه و نزد افکار عمومی مطرح می‌شود. بنابراین در صورت احتمال رسیدن به سطحی از توافق، ممکن است اصطکاک‌ها افزایش یابد و ما شاهد زمینه‌های دیگری از انتقادهای شدید و نارضایتی‌های ناشی از هزینه‌های بالایی باشیم که مردم پرداخت کرده‌اند.»
نظر شما