به گزارش جهان صنعت نیوز: ترکیه امیدوار است روابط با آمریکا که سال‌هاست دستخوش مناقشات قرار گرفته، با حضور رجب طیب اردوغان در مجمع عمومی سازمان ملل بهبود یابد. رجب طیب‌اردوغان، در سفر به آمریکا می‌داند به لطف تحولات در افغانستان می‌تواند برای بهبود روابط با ایالات‌متحده اقدام کند.
در ابتدای سال، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا، آنکارا را به خاطر خرید موشک‌های روسیه به عنوان به اصطلاح شریک مورد تمسخر قرار داد، اما ماه گذشته پس از آنکه طالبان پایتخت افغانستان را پیش از خروج آمریکا از آن خود کرد، بلینکن در توئیتی نوشت که ترکیه یک متحد مهم ناتو و یک شریک ارزشمند در منطقه است. این تغییر لحن شدید نسبت به اردوغان که روز یکشنبه برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر کرد، بیش از یک چشم‌انداز امید می‌بخشد و روابط با واشنگتن را که چند سالی است درگیر اختلافات به ظاهر پایان‌ناپذیر است، می‌توان نجات داد.
روز یکشنبه اردوغان با این امید به آمریکا رفت که از بحران افغانستان برای بهبود روابط آنکارا- واشنگتن استفاده کند. رییس‌جمهوری ترکیه به بایدن یادآوری خواهد کرد که هنگام دیدار با او در نشست ناتو در بروکسل در ماه ژوئن، پیشنهاد داده بود که آنکارا می‌تواند مدیریت و حفاظت از فرودگاه کابل را به عهده بگیرد. البته با مخالفت طالبان، به نظر نمی‌رسد که آن پیشنهاد فعلا عملی باشد، اما یادآور نقش ترکیه در منطقه است.
امر کالیسکان کارشناس مرکز فارن پالسی در لندن می‌گوید: اردوغان در ملاقات با جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا، او را متقاعد کرد که ترکیه می‌تواند نقش بزرگتری در افغانستان ایفا کند. اردوغان اولین بار در نشست ماه ژوئن ناتو به بایدن پیشنهاد داد که ترکیه مسوولیت حفاظت از فرودگاه کابل را بر عهده بگیرد.
همچنین مدیر صندوق مارشال آلمان در آنکارا می‌گوید اردوغان از مساله افغانستان به عنوان یک نمونه استفاده می‌کند تا نشان دهد ترکیه و آمریکا منافع مشترک در شماری از موضوعات دارند و آمریکا هم از همکاری با ترکیه سود می‌برد. او گفت: آنکارا این را مساله‌ای می‌بیند که اثبات می‌کند غرب هنوز به ترکیه نیاز دارد یا غرب هنوز از همکاری با ترکیه سود می‌برد.
در حالی که سفر اردوغان به نیویورک در اصل برای شرکت در مجمع عمومی است، ملاقات با رییس‌جمهوری آمریکا می‌تواند فرصتی تازه برای تنظیم دوباره مناسبات آمریکا- ترکیه باشد. پس از روی کار آمدن بایدن در ماه ژانویه، او برای صحبت با اردوغان سه ماه صبر کرد تا خشم کاخ سفید جدید را از خرید سامانه‌های اس – ۴۰۰ روسیه به دست ترکیه نشان دهد و خرید سامانه‌های اس-۴۰۰ موجب شد ترکیه از برنامه اف-۳۵ آمریکا کنار گذاشته شود و ایالات‌متحده مقام‌های دفاعی ارشد ترکیه را تحریم کند در حالی که این مناقشه به انبوهی از مناقشات میان دو کشور افزوده است.
ترکیه همچنین از حمایت آمریکا از شبه‌نظامیان کرد در شمال شرق سوریه ناراضی است و آنها را مرتبط با پ.ک.ک می‌داند. آنکارا همچنین خواستار استرداد فتح‌الله گولن، روحانی ترک‌تبار ساکن آمریکاست که آن را به تلاش به کودتا در سال ۲۰۱۶ متهم کرده است. گولن اما این اتهامات را نمی‌پذیرد. در مقابل، واشنگتن از وضعیت حقوق بشری ترکیه انتقاد می‌کند اما بعید به نظر می‌رسد بایدن به وعده‌اش برای گذاشتن این مساله در محور سیاست خارجی خود عمل کند.
سلیم سازاک تحلیلگر مستقر در آنکارا می‌گوید ترکیه به منظور بهبود روابط با آمریکا حداقل ممکن است برای به تاخیر انداختن هرگونه توافق دفاعی دیگر با روسیه اقدام کند. گذاشتن یک شاخه زیتون احتمالی آمریکا بر سر اس-۴۰۰ها می‌تواند به این منظور باشد که با پیشنهاد آنکارا برای تشکیل یک کمیته مشترک برای مدیریت این مناقشه موافقت کند؛ مساله‌ای که آمریکایی‌ها تاکنون از پذیرش آن امتناع کرده‌اند.
امر کالیسکان هم گفت: مسوولیت‌پذیری ترکیه در فرودگاه کابل توانست کانال‌ها با آمریکا را باز کند که این برای سیاستگذاران ترکیه‌ای مساله اصلی است. مشکل روابط ترکیه – آمریکا این بود که نمی‌توانستند یک دستور کار مشترک برای غلبه بر اختلافاتشان پیدا کنند. حالا این طور به نظر می‌رسد که آنها یک دستور کار مشترک یافته‌اند و روابط کاری برقرار کرده‌اند.
ترکیه پل ارتباطی با طالبان
از طرفی آیدین‌تاشباش، کارشناس شورای روابط خارجه اروپا، در مقاله‌ای در «واشنگتن‌پست» می‌نویسد که ترکیه خواهد کوشید تا در کنار کشورهایی مانند پاکستان و قطر، خود را نزد آمریکا به عنوان پل ارتباطی برای تماس گرفتن با طالبان معرفی کند. ترکیه تنها عضو ناتو است که سفارت خود را در کابل همچنان باز نگه داشته است. آیدین تاشباش می‌نویسد: «آمریکا در پی خروج نیروهای خود نیاز به شرکایی در منطقه خواهد داشت که بتوانند با طالبان در تماس باشند، فرودگاه کابل را باز نگه دارند و جلوی فروپاشی دولت در حکومت تندروی طالبان را بگیرند، یا دست‌کم تا مدتی جلوی تیترهای ناخوشایند را بگیرند تا افکار عمومی غرب آن ماجرا را فراموش کند.»
او می‌نویسد افغانستان ارزش راهبردی خاصی برای ترکیه ندارد، به‌ویژه که در حال حاضر درگیر تخاصم‌های سوریه و لیبی است. اما اردوغان لحنی ملایم نسبت به طالبان دارد و حتی پیشنهاد دیدار با رهبری آنها را مطرح کرده است. به گفته این کارشناس، این امر نشان از آن دارد که اردوغان می‌خواهد از موضوع افغانستان برای بهبود روابط خود با غرب استفاده کند. افزایش اقتدارگرایی اردوغان، نزدیکی او به مسکو و حضور گسترده نظامی ترکیه در منطقه، از جمله عواملی است که موجب خدشه‌دار شدن روابط‌اش با آمریکا و سایر کشورهای عضو ائتلاف شده است. در سوی مقابل، بایدن نخستین رییس‌جمهوری تاریخ آمریکا است که بالاخره ماجرای نسل‌کشی ارمنی‌ها در سال ۱۹۱۵ را به رسمیت شناخته است. در عین حال، او نسبت به دونالد ترامپ از کارنامه ترکیه در زمینه حقوق بشر بسیار بیشتر انتقاد کرده است.
ترکیه در سال‌های اخیر شاهد رکود اقتصادی بود و این وضعیت به کاهش محبوبیت اردوغان انجامیده است که دو سال دیگر (در ۲۰۲۳) باید در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کند. اردوغان در ماه‌های اخیر کوشیده تا روابط خود را با بسیاری کشورهای منطقه، از اسراییل و مصر تا عربستان سعودی و امارات بهبود بخشد. کارشناسان این رویکرد را نشان کوشش اردوغان برای بهبود وضعیت دیپلماتیک دولت او می‌دانند که می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و در نهایت به افزایش محبوبیت اردوغان پیش از انتخابات ۲۰۲۳ بینجامد.
بهبود روابط با کشورهای اروپایی
اردوغان در ضمن می‌خواهد روابط خود را با کشورهای اروپایی نزدیک به کشورش بهبود بخشد. او روز یکشنبه گفت که در سفر نیویورک، با میتسوتاکیس، نخست‌وزیر یونان، نیز دیدار خواهد کرد. او همچنین گفت که آماده مذاکره با ارمنستان است، هرچند تاکید کرد که ایروان باید اجازه دهد گذرگاه جنجالی آذربایجان-نخجوان در خاک آن کشور گشایش یابد.
ترکیه و ارمنستان هرگز روابط دیپلماتیک برقرار نکرده‌اند و در جنگ اخیر ناگورنو- قره‌باغ بین آذربایجان و ارمنستان، در دو سوی متضاد قرار داشتند و شکست ارمنستان در آن جنگ، فقط با کمک گسترده ترکیه به باکو ممکن شد. مرز ترکیه و ارمنستان که راه اصلی ارتباط ترکیه با منطقه جنوب قفقاز است، از حدود ۳۰ سال پیش کاملا بسته بوده است.
با این حال، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، چند هفته پیش گفته بود که ایروان آماده مذاکره با آنکارا بر سر بهبود روابط است. اردوغان پیش از حرکت به سوی نیویورک، در فرودگاه استانبول گفت: «اگر او می‌خواهد با طیب اردوغان دیدار کند، برخی قدم‌ها باید برداشته شوند.»
منظور اردوغان مشخصا گشایش گذرگاهی است که باید از خاک ارمنستان بگذرد تا آذربایجان را به منطقه خودمختار نخجوان (که با ترکیه و ایران مرز دارد) وصل کند. او تاکید کرد: «دریچه ما به روی مذاکرات بسته نیست. مذاکرات با ارمنستان را انجام خواهیم داد. امیدوارم رویکردی مثبت و غیرمنفی موفق شود که با باز شدن گذرگاه‌ها، مشکل بین آذربایجان و ارمنستان هم حل خواهد شد.»
اردوغان در سخنان خود همچنین تاکید کرد کشورش، هم از سوی دولت و هم از سوی جامعه مدنی، آماده کمک بشردوستانه به افغانستان است. رییس‌جمهوری ترکیه در مورد سخنرانی خود در مجمع عمومی که قرار است روز سه‌شنبه انجام شود، گفت: «من در سخنرانی خود بر پشتیبانی قوی ترکیه از چندجانبه‌گرایی و برپایی نظم جهانی منصفانه‌تر تاکید می‌کنم و دیدگاه‌های خود را در مورد مسائل اصلی مربوط به دستورکار سازمان ملل نیز در میان می‌گذاریم. رویکردمان را به چالش‌هایی که تمام بشریت را تهدید می‌کنند، نیز بیان می‌کنم.»
قرار است مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا، معضل تغییرات زیست‌محیطی و اهمیت حقوق بشر، از جمله موضوعات مجمع عمومی امسال باشند. اردوغان گفت: «مسائل بهداشت، محیط‌زیست و توسعه پایدار که برای ما اهمیت بسیاری دارند و در آنها نقش مهمی بازی می‌کنیم، حضوری قاطع در دستورکار مباحثات مجمع عمومی امسال دارند.»
پیغامی درباره مهاجران
رییس‌جمهوری ترکیه با اشاره به مجازی بودن بخش‌هایی از اجلاس امسال، گفت که در نشست سامانه‌های غذای سازمان ملل و در جلسه عالی گفت‌وگوی انرژی سازمان ملل، با پیغامی ضبط شده شرکت می‌کند. او همچنین گفت که پیغامی درباره مهاجران به نیویورک می‌برد، و یادآوری کرد که ترکیه بیشترین بار را در این زمینه به دوش دارد.
میلیون‌ها مهاجر سوری و هزاران مهاجر افغانستانی در خاک ترکیه حضور دارند. اردوغان به سخنان میتسوتاکیس نیز واکنش نشان داد که روز شنبه گفته بود باور دارد او و اردوغان موافقند پناهندگان احتمالی و پناهجویان را باید تا حد ممکن نزدیک به کشورهای خودشان نگه داشت. رییس‌جمهوری ترکیه گفت: باید ببینیم سایر طرفین چه قدم‌هایی برمی‌دارند. اگر شاهد چنان امری نباشیم، تصمیمات لازم را می‌گیریم و گام‌های لازم را بر می‌داریم. او تاکید کرد که از ترکیه نمی‌توان انتظار داشت میزبان موج جدیدی از مهاجران باشد.
علاوه بر رهبران سیاسی کشورهای مختلف اردوغان با آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، نیز دیدار خواهد کرد. از دیگر اقدامات او در سفر به نیویورک، گشایش «خانه ترکیه» در نیویورک موسوم به «تورکِوی» خواهد بود. این بنای جدید ۱۷۱ متری که محل احداث آن در منهتن و مقابل ستاد سازمان ملل خواهد بود، قرار است میزبان دیپلمات‌های ترکیه و جمهوری ترکی شمال قبرس در بزرگ‌ترین شهر آمریکا باشد.
مطابق رسم معمول، اردوغان با شهروندان ترکیه مقیم و نمایندگان جامعه مسلمانان آمریکا نیز دیدار خواهد کرد. او قرار است در کنفرانسی با عنوان «جهانی منصفانه‌تر ممکن است» شرکت کند که «کمیته مدیریت سراسری ترکیه- آمریکا» برگزار خواهد کرد. اردوغان کتابی با همین نام نیز نوشته است که قرار است ترجمه انگلیسی، عربی و فرانسوی آن بین رهبران شرکت‌کننده در مجمع عمومی پخش شود. اردوغان در آن کتاب به مسائلی همچون بحران جهانی پناهندگان، تروریسم و اسلام‌ستیزی پرداخته است و پیشنهادهایی برای تغییرات ساختاری در سازمان ملل و شورای امنیت آن مطرح کرده است. طبق پیشنهاد اردوغان، تعداد اعضای دائم شورای امنیت باید از پنج عضو کنونی به ۲۰ عضو افزایش یابد و بر قدرت مجمع عمومی نیز افزوده شود.
∎
نظر شما