سه کشور اروپایی عضو برجام در نشست شورای حکام آژانس در بیانیه‌ای از ایران خواسته‌اند تا بدون فوت وقت به تعامل سازنده در مذاکرات وین بازگردد. این در حالی است که حسین امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه طی اظهاراتی از انجام مشورتهای داخلی درباره نحوه ادامه مذاکرات خبر داده است. 

بیانیه سه کشور اروپایی عمدتا تعهدات فنی و هسته‌ای ایران را مدنظر قرار داده است. بر اساس این بیانیه ایران از آخرین نشست شورای حکام به ادامه فعالیت‌های غیر مجاز در زمینه اورانیوم فلزی ادامه داده و برای اولین بار غنای آن را به ۲۰ درصد رسانده است. 

سه کشور اروپایی اعلام کرده‌اند که گام‌های ایران در کاهش تعهدات برجام پیامدهای غیر قابل بازگشتی در توانمندی اتمی ایران دارد و مزایای برجام را در زمینه‌عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای تضعیف می‌کند.

تروئیکای اروپایی این گام‌ها را نقض سیستماتیک برجام ارزیابی کرده و از ایران خواسته‌اند از تشدید اوضاع دست بردارد و بدون فوت وقت به تعامل سازنده در مذاکرات وین بازگردد. این اظهارات همزمان با نشست شورای حکام آژانس و توافق دو طرف درباره تجهیزات نظارتی در راستای ایجاد جو روانی برای اعمال فشار بر تهران ارزیابی می‌شود. 

سه کشور اروپایی با بیان اینکه به مذاکرات وین که در پرتو آن مزایای برجام برای همه احیا شود، متعهد هستیم، حمایت کامل از روند مذاکرات مشارکت کنندگان برجام و ایالات متحده در وین که بر تسهیل بازگشت آمریکا به این توافق و ایران به اجرای تمام تعهداتش نظارت دارد، را اعلام کردند. 

درباره این بیانیه و نکات مندرج در آن ذکر چند نکته ضروری است؛ 

ایران هیچ گاه از مذاکره و گفت و گو گریزان نبوده است. ایران طی سالهای اخیر و در شرایطی که امریکای ترامپ بر طبل قانون گریزی زده و همگان را مجبور به‌عدم رعایت تعهدات برجامی می‌کرد، در ارتباط تنگاتنگ با جامعه جهانی در میز مذاکره حاضر بود. در تمام این مدت وعده‌های مذاکراتی تروئیکای اروپایی مانند اینستکس عملا راه به جایی نبرد و بی‌نتیجه ماند. /ایرنا

بدیهی است هر توافقی مشتمل بر حقوق و تکالیف است کشورها در ازای مزایایی تعهداتی را می‌پذیرند و به این تعهدات عمل می‌کنند. طبیعی است‌عدم اجرای یک طرف تعادل این توافق را به هم می‌زندو آن را در معرض خطر فروپاشی قرار می‌دهد. 

براساس برجام ایران در ازای رفع تحریم‌ها محدودیتهایی را پذیرفته بود. آمریکا اردیبشهت۱۳۹۷ از برجام خارج شد و طی دو مرحله تمام تحریم‌ها علیه ایران را اعاده کرد. ایران هم برای تعادل بخشی به برجام و حفظ این توافق طی پنج گام تعهدات هسته‌ای خود را کاهش داد. همان زمان هم مسیر و چشم‌انداز این اقدام مشخص بود و تروئیکای اروپایی در آن مقطع به جای بی‌عملی باید فکری برای ایفای تعهدات خود می‌کردند. 

اروپایی‌ها در تمام این مدت نظاره‌گر منفعل تروریسم اقتصادی علیه ملت ایران بودند. در شرایطی که ایران در دو سال اخیر درگیر شیوع ویروس کرونا و تبعات هولناک آن بود، ده‌ها نفر از شهروندان ایرانی آسیبهای تروریسم اقتصادی را متحمل شدند این تروریسم اقتصادی ادامه داشت. هرچند سران آمریکا مدعی بوده و هستند که دارو مشمول تحریم نیست با این وجود اعمال محدودیتهای مالی و نقل و انتقال پول باعث شد مردم ایران عملا در معرض تحریم‌های غذایی و دارویی قرار بگیرند. 

با روی کار آمدن جو بایدن دموکرات انتظار می‌رفت آمریکا به تعهدات برجامی خود بازگردد. با این حال خوش بینی‌های اولیه به مرور زمان رنگ باخت. از فروردین ماه امسال ۶ دور مذاکره بین نمایندگان ایران و ۴+۱ و نماینده آمریکا به طور غیرمستقیم برگزار شده است. 

همانطور که انتظار می‌رفت انتخابات ایران منجر به توقف در مذاکرات وین شد. طی سالهای اخیر تیمهای مذاکراتی اغلب کشورها و شرکای برجام تغییر کرده اند. ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. همانطور که وزیر امور خارجه گفته ایران در حال بررسی و مشورتهای داخلی برای ادامه مذاکرات است. بنابراین با مشخص شدن ترکیب معاونین وزیر امور خارجه این توقف خواه ناخواه در آینده نزدیک به پایان می‌رسد. فارغ از این مباحث انتخاباتی، مباحث فنی گفت و گوها در سه کارگروه مجزا تقریبا به سرانجام رسیده و مذاکرات به مرحله تصمیم گیری سیاسی رسیده است. 

ذکر این نکته ضروری است که سیاست مذاکراتی ایران درباره احیای برجام موضوعی ملی و فراجناحی است. مقامات کشورمان بارها گفته‌اند که به محض اجرای تعهدات از سوی شرکای برجام ایران هم به تعهداتش عمل خواهد کرد. با این حال پیش شرط ضروری نتیجه بخش بودن مذاکرات و احیای برجام، تجدید نظر در محاسباتی است که غربی‌ها از تحریم‌ها دارند. دولت پیشین آمریکا به عناوین مختلف تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران اعمال کرده است و بهره‌مند شدن ایران از برجام منوط به رفع کامل این تحریمهاست.

دولت کنونی آمریکا باید فکر استفاده از این تحریم‌ها را از سرخود بیرون کند. ایران در مقابل زیاده خواهی و فشار ایستادگی و مقاومت می‌کند و پاسخ حسن نیت را هم با حسن نیت می‌دهد. اگر تروئیکای اروپایی و آمریکا واقعا نگران برنامه هسته‌ای ایران هستند، به تعهدات خود عمل کنند.