پذیرش سیمان در بورس، گام ابتدایی در تنظیم بازار
در شرایطی که همچنان دست‌های پشت پرده، خروج سیمان از بورس کالا و بازگشت فروش این محصول با شیوه معاملاتی قبل (فروش با قیمت دستوری و بعضا به افراد خاص) را دنبال می‌کنند، معاون معدنی وزارت صمت طی مصوبه‌ای تمامی واحدهای تولیدکننده سیمان کشور را موظف به پذیرش در بورس کالا ظرف مدت دو هفته کرده و هر گونه خرید و عرضه این محصول خارج از رینگ معاملاتی بورس کالا را ممنوع کرد.
مزایای فروش سیمان در بورس کالا برای تولیدکنندگان این محصول باعث شده بود ظرف چند ماه اخیر، بسیاری از تولیدکنندگان سیمان کشور نسبت به پذیرش در این بازار اقدام کنند، اما ضرب‌الاجل تعیین‌شده، می‌تواند فرآیند پذیرش سیمان در این بازار را سرعت بخشد. سیمان از معدود کالاهای صنعتی کشور به‌شمار می‌رود که ظرف سال‌های اخیر همچنان مورد نرخ‌گذاری دستوری قرار می‌گرفت.
این قیمت‌گذاری دستوری درحالی برای این محصول اجرایی می‌شد که میزان تولید سیمان در کشور فراتر از تقاضای بازار داخل و حتی صادراتی آن بود و همین موضوع باعث شده بود این صنعت به‌دلیل نبود بازار مصرفی داخلی و صادراتی در بسیاری از برهه‌های زمانی کمتر از ظرفیت اسمی خود به تولید محصول بپردازد. با وجود این و در شرایطی که ترسی از برهم خوردن عرضه و تقاضا در این بازار وجود نداشت، فرآیند قیمت‌گذاری دستوری برای سیمان در کشور ادامه داشت، اما سیمان با این قیمت اغلب به دست مصرف‌کننده نهایی نمی‌رسید. خوشبختانه با حمایت‌های بازار سرمایه و وزارت صمت و پذیرش واحدهای سیمانی در بورس کالا ظرف ماه‌های اخیر، این محصول نیز از شمول قیمت‌گذاری دستوری خارج شد.
با توجه به ماده ۱۸ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید در راستای اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی مصوب سال ۸۴ که به قانون ابزارها مشهور است، دولت مکلف شده کالای پذیرفته‌شده در بورس (به جز دارو) را از نظام قیمت‌گذاری خارج کند. اواخر اردیبهشت‌ماه امسال بود که زمزمه پذیرش سیمان در بورس کالا شنیده شد و پس از آن شاهد پذیرش چند واحد سیمانی در این بازار و آغاز عرضه آن از خردادماه بودیم.
اجرایی شدن ماده ۱۸ قانون توسعه ابزارها در خصوص محصول سیمان و خروج آن از فرآیند قیمت‌گذاری دستوری برای واحدهایی که نسبت به پذیرش و عرضه محصول خود در بازار شفاف و رقابتی بورس کالا اقدام کرده بودند، زمینه‌ساز آن شد که بسیاری از واحدهای تولیدکننده سیمان در کشور نسبت به پذیرش و عرضه محصول در این بازار اقدام کنند. پذیرش سیمان در بورس کالا و فروش آن از طریق این بازار شفاف و رقابتی که به اتمام قیمت‌گذاری دستوری برای این محصول منجر می‌شود، قدمی مثبت در راستای تنظیم واقعی این بازار منطبق با اصول واقعی علم اقتصاد است.
اما این امر تنها قدم ابتدایی در این خصوص بوده و برای آنکه تمامی ذی‌نفعان معامله این محصول اعم از تولیدکننده، تاجر و مصرف‌کننده نهایی همزمان از پذیرش سیمان در بورس کالا منتفع شوند، لازم است که شیوه‌نامه معاملاتی برای عرضه سیمان در رینگ معاملاتی بورس کالا تعیین شود. شیوه‌نامه معامله سیمان در بورس کالا باید همانند سایر شیوه‌نامه‌های معاملاتی محصولات عرضه‌شده در بورس کالا همچون محصولات پتروشیمی دارای کف عرضه، شیوه تعیین قیمت پایه، چگونگی سازوکار نظارت بر متقاضیان و... باشد.
الزام تمامی تولیدکنندگان سیمان به پذیرش در بورس کالا و فروش محصول خود از طریق این بازار، می‌تواند قدم ابتدایی در راستای تبیین شیوه‌نامه معاملات سیمان در بورس کالا باشد. برآورد می‌شود که حداکثر تقاضای سالانه سیمان برای بازار داخل برابر ۶۰ میلیون تن باشد. به این ترتیب می‌توان گفت که به شکل هفتگی متوسط تقاضا برای سیمان در کشور برابر یک میلیون و ۱۵۰ هزار تن است.
در پی مصوبه وزارت صمت مبنی بر ممنوعیت فروش خارج از بورس سیمان، تولیدکنندگان متعددی برای عرضه این محصول در بازار فیزیکی بورس کالا ظرف هفته آینده اقدام کرده‌اند، بهگونهای که بنا بر اطلاعیه بورس کالا، امروز یک میلیون و ۲۹۳ هزار تن انواع سیمان از سوی ۵۲ شرکت در بورس کالای ایران عرضه می‌شود. با توجه به حجم بالای عرضه، بورس کالا طی نامه‌ای به شرکت‌های کارگزاری میزان حداکثر ثبت سفارش سیمان را اعلام کرد. با توجه به حجم بالای عرضه در نظر گرفته‌شده برای هفته جاری انتظار می‌رود که با تعادل نسبی میان عرضه و تقاضا این بازار به ثبات برسد.
حمایت تمام‌قد کارشناسان از استمرار عرضه سیمان در بورس
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره عرضه سیمان در بورس کالا گفت: از گذشته هر محصول و صنعتی که در مسیر شفافیت قرار گرفته با مقاومت‌هایی همراه شده که امروز نیز صدای برخی مخالفان با عرضه سیمان به گوش می‌رسد. این افراد، مخالف ایجاد شفافیت در معاملات و کشف قیمت محصول سیمان هستند، بنابراین از هیچ اقدامی برای جلوگیری از عرضه سیمان در بورس کالا کوتاهی نمی‌کنند. به گزارش کالاخبر، غلامرضا مصباحی‌مقدم تاکید کرد: به هیچ عنوان نباید اجازه داد که عرضه سیمان در بورس کالا تضعیف شود و معاملات آن در بازار غیرشفاف و سنتی صورت گیرد، بلکه باید اقدامی صورت گیرد تا کل سیمان مانند هر کالای استاندارد دیگری در بورس کالا عرضه و معاملات آن در بازار سرمایه انجام شود که خوشبختانه با اقدام وزارت صمت این اتفاق صورت گرفت. محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در این‌باره معتقد است: سیمان پس از سال‌ها در بورس کالا عرضه شد تا چتر شفافیت بر این بازار نیز سایه بیندازد، اما در این بین مخالفت برخی افراد با حذف دلالی و واسطه‌گری و عرضه محصولات در بورس کالا به دلیل رانتی است که طی سال‌های گذشته به سبب نبود شفافیت به دست می‌آوردند. حسین سلاح‌ورزی، عضو شورای عالی بورس می‌گوید: اساسا کارکرد بورس کالا، کمک به شفافیت بیشتر و رقابت مناسب و در نهایت تعادل در قیمت‌هاست که صنعت سیمان نیز با ورود به بورس کالا از این مزایا بهره‌مند شد.
در هفته‌های اخیر با قطع برق و کاهش تولید کارخانه‌های سیمان، قیمت این محصول افزایش یافت که پیشنهاد می‌شود در اینگونه موارد، سازمان بورس و مرکز پژوهش‌های سازمان، گزارش مفصلی از مزایای ورود سیمان به بورس کالا برای بازار سرمایه، تولید بنگاه‌ها و سهام شرکت‌های سیمانی تهیه و منتشر کند تا زوایای مختلف این تصمیم برای همگان روشن شود. حسینعلی حاجی‌دلیگانی، عضو هیات رییسه مجلس نیز گفت: در چند ماه اخیر شاهد عرضه سیمان در بورس کالا هستیم که به‌طور طبیعی تغییر رویه‌های سنتی به معاملات بورسی در ابتدا شاید با کندی پیش برود، اما موضوع مهم، تجربه چندین ساله بورس کالا در حوزه معاملات فلزات و فولاد است که بورس می‌تواند با توجه به تجربیات مناسب در راستای شناسایی و رفع موانع اقدام کند.
حاجی‌دلیگانی گفت: همواره در عرضه محصولات در بورس کالا به گونه‌ای تلاش می‌شود تا امکان سوءاستفاده برخی افراد از معاملات وجود نداشته باشد که در حوزه معاملات سیمان نیز تمهیداتی برای خریداران در نظر گرفته شده تا خریداران واقعی حضور یابند و مشتریان خرد نیز امکان خرید داشته باشند. موضوع کلیدی در این زمینه، شفافیت آماری معاملات بورس است که به بسیاری از نابسامانی‌های مبادلات سنتی پایان می‌دهد.