تهمینه غمخوار؛ بازار: توافق تشکیل اتحادیه اوراسیا (EAEU) که در سال ۲۰۱۴ توسط سه کشور بلاروس، قزاقستان و روسیه امضا شد و یک سال بعد با پیوستن ارمنستان و قرقیزستان متمرکز بر مقابله با مداخله گری اقتصادی و سیاسی کشورهای غربی و اروپایی در مسائل مرتبط با کشورهای آسیای مرکزی، عملاً به اجرا درآمد، به عنوان یک بلوک تجاری گسترده در قالب اتحادیه اروپا شناخته می شود و مشتاق اتصال اروپا، آسیا و اقیانوسیه و همچنین ادغام مزایای اقتصادی مناسب کشورهای واقع در آسیای مرکزی، شمالی و اروپای شرقی بازار بیشتر است.

 این اتحادیه همچنین، با هدف ایجاد یک بازار واحد برای کالا، خدمات، سرمایه و نیروی کار به عنوان اولین گام برای ادغام عمیق تر ملتهای همفکر شکل گرفته و افزایش رقابت‌ پذیری و همکاری میان اقتصادهای عضو به اضافه توسعه پایدار را پایه و اساس کار خود قرار داده است.

در این میان، ایران که به عنوان یک محور حمل و نقل در قلب اوراسیا در نظر گرفته می شود، پس از تشکیل این اتحادیه به فکر عضویت افتاد تا اینکه بعد از سالها مذاکره، سرانجام یک توافقنامه موقت با هدف افزایش حضور ایران در بازارهای منطقه و همچنین ایجاد منطقه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه  اوراسیا در سال ۲۰۱۸ منعقد شد و به طور رسمی در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹ به اجرا درآمد. در حقیقت، ایران نقش کلیدی در شاهراه ‌های موجود منطقه دارد که اقتصاد ایران و کشورهای حوزه آسیای مرکزی و قفقاز از توان هم افزایی جدی برخوردارند.

از طرفی، در سال گذشته «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهور روسیه اخیرا اعلام کرد که قرار است به زودی یک منطقه آزاد تجاری میان سازمان تجارت آزاد اوراسیا و ایران شکل بگیرد. پوتین در همان زمان پس از اعلام تصمیم‌گیری برای آغاز اولین مرحله از گفت ‌وگوها درباره توافق‌نامه تجارت آزاد با ایران، تاکید کرد که حضور ایران در سازمان تجارت آزاد اوراسیا می‌تواند به گسترش مبادلات و تعمیق روابط کشورهای عضو اتحادیه مذکور با ایران منجر شود.

بر همین اساس، روابط ایران و فدراسیون روسیه به عنوان دو کشور همسایه در کنار گسترش روابط راهبردی در سالهای اخیر بسیار مهم است به گونه ای که دو طرف همواره تلاش خود را به کار گرفته اند تا از ظرفیت های بالای تجاری و اقتصادی یکدیگر نیز آنگونه که شایسته است، بهره متقابل و لازم را ببرند، چرا که این همسایگی و داشتن مرزهای مشترک آبی در دو سوی دریای خزر فرصتهایی نابی را برای همکاری های تجاری فی مابین پدید آورده است.

در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع اهمیت حضور ایران در این اتحادیه اقتصادی و گسترش روابط تجاری جمهوری اسلامی و روسیه، خبرنگار بازار گفتگویی با «ولادیمیر آبیدنوف» رئیس شورای تجاری روسیه و ایران (وابسته به اتاق بازرگانی و صنایع فدراسیون روسیه) و رئیس گروه شرکت های «آنتارس» ترتیب داده که مشروح مصاحبه را در ادامه مرور می کنیم: 

* ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه سال گذشته اعلام کرد که به زودی یک منطقه آزاد تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و ایران ایجاد خواهد شد. پوتین همچنین از تصمیم گیری برای آغاز مرحله اول مذاکرات در زمینه توافقنامه تجارت آزاد با ایران خبر داد و تأکید کرد که حضور ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا می تواند تجارت را گسترش داده و موجب توسعه روابط بین کشورهای عضو اتحادیه با ایران شود. به نظر شما دلیل تمایل روس ها برای ایجاد منطقه آزاد تجاری با حضور ایران چیست؟
ایجاد منطقه آزاد تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران امکان تجارت را با شرایط پذیرفته تر و مطلوب تر بر اساس معامله و قرارداد ترجیحی فراهم می کند و این امر به ویژه تحت تحریم های شدید غرب بسیار مهم است. همچنین، ایجاد منطقه آزاد تجاری و کاهش آستانه محدودیت های گمرکی به رشد گردش تجارت بین روسیه و کل اتحادیه اوراسیا کمک می کند.

همانطور که میدانید، اقدامات فعالانه ای در این راستا در حال انجام است. در سال ۲۰۱۹، موافقت نامه موقت لازم الاجرا شد و منجر به تشکیل منطقه آزاد تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کشورهای عضو آن از یک سو و جمهوری اسلامی ایران از سوی دیگر می گردد.

این موافقت نامه شامل اولویت کالاهایی است که برای آنها کاهش یا حذف عوارض وارداتی در تجارت متقابل برنامه ریزی شده است. به گفته کارشناسان کمیسیون اقتصادی اوراسیا (EEC)، این توافق ۵۰ درصد از حجم تجارت متقابل را پوشش می دهد که بدون شک نشان دهنده اهمیت و جدیت توافقات است.

مزایای اصلی برای کارآفرینان کشورهای اتحادیه اوراسیا و ایران شامل پس انداز در پرداخت عوارض گمرکی واردات، محیطی شفاف و قابل پیش بینی برای تجارت متقابل است.

مزایای اصلی برای کارآفرینان کشورهای اتحادیه اوراسیا و ایران شامل پس انداز در پرداخت عوارض گمرکی واردات، محیطی شفاف و قابل پیش بینی برای تجارت متقابل است

موافقت نامه موقت علاوه بر کاهش عوارض وارداتی، طرفین را ملزم به رعایت اصول اساسی تجارت بین المللی می کند. همچنین توافق شده که اقدامات غیر معقول غیر تعرفه ای محدود کننده تجارت در رابطه با کالاهای ذکر شده در توافقنامه اعمال نشود.

در ماه ژوئیه سال جاری، مذاکراتی در تهران بین نمایندگان ایرانی و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در خصوص توافق جدید مبتنی بر منطقه تجاری آزاد انجام شد که باید شامل موافقت نامه هایی در زمینه گسترش دامنه محصولات، حمایت از همکاری صنعت و افزایش شفافیت در تدارکات عمومی شود.

همچنین اخیرا دیداری میان «سرگئی گلازیف» وزیر امور ادغام و اقتصاد کلان اتحادیه اوراسیا و «کاظم جلالی» سفیر ایران در فدراسیون روسیه برگزار شد که در آن سرعت بالای کار بر سر توافق جدید مورد توجه و تاکید قرار گرفت.

* کریدور شمال_جنوب و مشارکت ایران و روسیه در این کریدور تا چه حد در افزایش روابط تجاری دو کشور موثر است؟
قبل از هرگونه نتیجه گیری مشخص در مورد اثربخشی کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب در توسعه روابط تجاری بین دو کشور، لازم است به مشکلات واقعی تری روی آوریم و از طرح مسئله در یک جنبه جهانی خودداری کنیم.

در حال حاضر، روسیه و ایران باید تعدادی از مشکلات لجستیکی از جمله عدم ثبات حمل و نقل جاده ای از طریق مرز ایران و جمهوری آذربایجان، مشکلات مربوط به حمل و نقل کالا از طریق دریای خزر (زیرساخت های توسعه نیافته بنادر خزر، عدم وجود ایستگاه های کنترل بهداشت گیاهی در بنادر، گل و لای گرفتن رود ولگا که از عبور کشتی های تجاری به بندر آستاراخان جلوگیری می کند و غیره) را حل کنند.

در حال حاضر، روسیه و ایران باید تعدادی از مشکلات لجستیکی از جمله عدم ثبات حمل و نقل جاده ای از طریق مرز ایران و آذربایجان، مشکلات مربوط به حمل و نقل کالا از طریق دریای خزر را حل کنند

در نتیجه، نیاز به یافتن مسیرهای تدارکات جایگزین وجود دارد. بر همین اساس، شورای تجاری روسیه و ایران به طور فعال در کار بر روی این موضوع مهم مشارکت دارد. به طور خاص، یکی از پیشنهادات ما  که در حال حاضر به سطح بین المللی ارائه می دهیم ، ایجاد مسیری برای تردد محموله های ایران و روسیه از طریق ترکیه، یعنی از طریق بندر سامسون است.

* با توجه به اینکه در طرح «یک کمربند_یک جاده»، یک مسیر از روسیه می گذرد تا به اروپا برسد و مسیر دیگری به ایران مربوط می شود که به اذعان مقامات چینی ممکن است اولویت چین باشد. اگر چینی ها مسیر ایران را در اولویت قرار دهند، این موضوع آیا بر روابط ایران و روسیه تأثیر می گذارد یا خیر؟
من به عنوان رئیس شورای تجاری روسیه و ایران، معتقدم که هر پروژه جهانی که روابط بین مناطق و زیرساخت های آنها را توسعه دهد، بدون شک به تقویت روابط تجاری کمک خواهد کرد.

 من اطمینان دارم که طرح «یک کمربند_یک جاده» یک پروژه امیدوار کننده است چرا که نقاط قوت خود را هم در جهت توسعه روسیه و هم در جهت توسعه ایران در بر دارد.

ما به عنوان نمایندگان جامعه تجاری که برای توسعه و تعمیق روابط تجاری با ایران تلاش می کنیم، علاقمند به هر مسیری هستیم که کارایی روابط تجاری و اقتصادی چند جانبه روسیه را از جمله با ایران که شریک دیرینه و قابل اعتماد ما است، افزایش دهد.

آبیدنوف: ما به عنوان نمایندگان جامعه تجاری که برای توسعه و تعمیق روابط تجاری با ایران تلاش می کنیم، علاقمند به هر مسیری هستیم که کارایی روابط تجاری و اقتصادی چند جانبه روسیه را از جمله با ایران که شریک دیرینه و قابل اعتماد ما است، افزایش دهد

نکته اصلی برای ما این است که کالا در مسیری ایمن، با کمترین هزینه ، سریع و به موقع تحویل داده شود.

* به باور کارشناسان اقتصادی، ایجاد نظام پول واحد در منطقه اوراسیا برای مبادلات تجاری نوعی مقابله با حاکمیت دلار و سیاستهای یکجانبه آمریکا در جهان به شمار می آید. از طرفی هرگونه تلاش برای گفت وگو در مورد ایجاد ارز مشترک در اتحادیه اقتصادی اوراسیا ناگزیر با مقاومت نمایندگان کشورهای مستقل عضو این اتحادیه که نمیخواهند استقلال خود را از دست دهند، رو به رو خواهد شد. ایجاد این ارز مشترک چه پیامدها ومنافعی برای کشورهای عضو دارد؟ ارزیابی شما در این باره چیست؟
من مایلم به این نکته توجه داشته باشم که همانطور که قبلاً توسط نماینده کمیسیون اقتصادی اوراسیا بیان شد، در حال حاضر هیچ برنامه ای برای معرفی ارز مشترک در اتحادیه اوراسیا وجود ندارد. بنابراین، هنوز زود است که درباره پیامدها و مزایای سیستم واحد پولی صحبت کنیم.

با این حال و البته، اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای ایجاد یک فضای پرداخت واحد تلاش می کند و ما شاهد گرایش به کنار گذاشتن تدریجی پرداخت ها با ارزهای کشورهای ثالث (دلار و یورو) و افزایش تسویه حساب های متقابل در ارزهای ملی هستیم.

اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای ایجاد یک فضای پرداخت واحد تلاش می کند و ما شاهد گرایش به کنار گذاشتن تدریجی پرداخت ها با ارزهای کشورهای سوم ( دلار و یورو) و افزایش تسویه حساب های متقابل در ارزهای ملی هستیم

اگر در سال ۲۰۱۳، در دوره اتحادیه گمرکی اوراسیا، تجارت متقابل ارزهای ملی ۶۳ درصد بود، در سال ۲۰۱۹ این میزان در حال حاضر ۷۴ درصد گزارش شده است.

* چگونه می توان حجم صادرات ایران به روسیه را افزایش داد؟ در واقع ، بهترین راه برای توسعه صادرات اقلام غیر نفتی به روسیه چیست؟
اگر ایران به دنبال افزایش گردش تجاری با روسیه است، شاید تا حدودی باید راه ترکیه را دنبال کند. منظور من این است که شاید شرکت های ایرانی باید همان گامی را که شرکت های ترکیه ای مدت هاست در روسیه برداشته اند، یعنی ایجاد و تاسیس فعالانه دفاتر نمایندگی و خانه های تجاری و موافقت با شرایط پرداخت معوق را انجام دهند.

یک عامل مهم در این مسیر، ایجاد مشارکت مشترک با شرکت های روسی برای طیف گسترده ای از کالاها از مواد غذایی تا مصالح ساختمانی می باشد.

علاوه بر آن، توسعه تبادل اطلاعات بین شرکت های روسی و ایرانی به منظور آشنایی با پتانسیل بازار، بررسی قابلیت اطمینان و قابلیت های مالی طرف مقابل بالقوه ضروری است.

تبادل اطلاعات در مورد کنفرانس ها و نمایشگاه های تخصصی مختلف که در کشورهای ما برگزار می شود نیز بسیار مهم است، زیرا مشارکت در آنها برای شرکت های روسی و ایرانی عامل بسیار مهمی در توسعه بیشتر روابط تجاری است.

یک مثال خوب در این زمینه، نمایشگاه اختصاصی اخیر اوراسیا است که در ماه ژوئیه امسال در تهران برگزار شد. شورای تجاری روسیه و ایران در آن نمایشگاه مشارکت فعال داشت. همچنین، به عنوان مثال، در میان شرکت های روسی شرکت کننده در نمایشگاه، شرکت های منطقه تِـوِر قابل تشخیص هستند. نماینده هیئت تِـوِر و در راس آن «ولادیسلاو شوریکوف» رئیس اتاق بازرگانی و صنایع تِـوِر و تولید کنندگان محصولات غذایی، تجهیزات نفت و گاز، مبلمان، مصالح ساختمانی و تجهیزات الکتریکی حضور داشتند.

بنابراین حضور شرکتهای ایرانی در نمایشگاههایی که در قلمرو فدراسیون روسیه برگزار می شود، بسیار مفید خواهد بود. همچنین شایان ذکر است که به مکانی مانند JSC Expocentre، که به طور منظم نمایشگاه های بزرگی در مسکو برگزار می کند، توجه شود.

ذکر این نکته لازم است که اکنون می بینیم که تجارت ایران در روسیه آگاهانه و هدفمندتر از قبل کار می کند، اما هنوز هم این میزان به وضوح کافی نیست.

رئیس شورای تجاری ایران و روسیه: تجارت ایران در روسیه آگاهانه و هدفمندتر از قبل کار می کند، اما هنوز هم این میزان به وضوح کافی نیست

با این وجود، ما اطمینان داریم که روابط تجاری بین دو کشور در سالهای آینده به طور قابل توجهی گسترش خواهد یافت که ما به طور فعال با همکارانمان در اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه، اتاق بازرگانی تهران، صنایع، معادن و ... کشاورزی، اتاق تعاون ایران و دیگر انجمن های منطقه ای کارآفرینان ایرانی در ارتباط باشیم.

در حال حاضر شورای تجاری روسیه و ایران همکاری گسترده ای را با شرکت های ایرانی مانند ایران خودرو، مرکز لجستیک و پایانه صادرات محصولات کشاورزی روماک، سبلان پلاستیک، پگاه، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، کارخانه صنعتی کندری و غیره برنامه ریزی و اجرا می کند.

می خواهم تأکید کنم که همکاری با ایران در فعالیتهای بین المللی اتاق بازرگانی و صنایع فدراسیون روسیه که در سیستم آن سالهاست شورای تجارت روسیه و ایران فعالیت می کند، جایگاه مهمی دارد. در همین راستا، ابتکارات و تعهدات شورای تجارت همیشه از اتاق بازرگانی و صنایع روسیه پشتیبانی لازم را دریافت می کند.

*چرا بخشهای خصوصی دو کشور از نظر همکاری اقتصادی عقب هستند؟
بیشتر به همان دلایلی که در پاسخ به سوال قبلی بیان کردم. تحریم ها نیز نقش مهمی ایفا می کنند، به همین دلیل شرکت های روسی اغلب در تجارت با ایران با احتیاط رفتار می کنند. عاملی مانند همه گیری کرونا را فراموش نکنید.

علاوه بر این، اطلاعات کافی از واقعیت بازار کشور شریک که در هر دو طرف وجود دارد، نیز مشهود نیست. بنابراین، این امر باعث می شود تا میزان مشخصی نسبت به انجام تجارت با یک کشور همسایه دلهره داشته باشید.

شورای تجاری ما در این زمینه ضمن حمایت از تجار روسی و ایرانی حمایت به بررسی صحت طرف مقابل و ارائه اطلاعات در مورد بازارهای دو کشور می پردازد.

* کدام کشور بیشترین تجارت را با روسیه دارد؟
همانند ایران، روسیه دارای بیشترین گردش تجاری با چین است.