صاحب‌خبر - گروه فرهنگ و هنر – سوم مرداد، راهآهن سراسری ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت، اتفاقی که می‌تواند فرصتی طلایی برای گردشگری ایران فراهم آورد. اما در این راه چگونه باید عمل کرد که این فرصت بتوانند به عرصه ظهور برسد؟
پرونده ثبت راهآهن ایران در فهرست میراث جهانی یوسکو در سال ۱۳۹۶ تحویل داده شد و در این مدت انتقاداتی از سوی کارشناسان و ارزیاب‌ها درباره نحوه محافظت از آن به عنوان یک اثر جهانی انجام شد که پس از ارائه توضیحات توسط مسئولان کشو برطرف شدند.
محمد نیک‌آیین مدیر پروژه تهیه مستندات پرونده ثبت جهانی راهآهن ایران، می‌گوید: «آن‌ها به یکی از فصل‌های پرونده که مروط به بخش مدیریت و حفاظت، ایراداتی داشتند و گفتند از راهآهن به شکل عادی و نه به عنوان یک اثر میراث فرهنگی مراقبت می‌شود. اما پس از ارائه توضیحات قانع شدند.»
در نتیجه روز سوم مرداد، چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو پرونده راه آهن سراسری ایران (موسوم به راه آهن شمال - جنوب) مورد بررسی قرار گرفت و با تصویب اعضای کمیته ثبت جهانی شد. این چهارمین و طولانی‌ترین راهآهن جهان است که نامش در فهرست یونسکو قرار گرفته است. تا پیش از این راهآهن اتریش، هند و راهآهن مشترک ایتالیا-سوییس ثبت جهانی شده بودند.
به گفته کارشناسان، ویژگی‌های مختلف و منحصر به فرد راهآهن سراسری ایران در بخش‌های مهندسی، تاریخی، جغرافیایی و ... نمایندگان یونسکو را قانع کرده تا آن را به فهرست‌شان اضافه کنند. وبسایت یونسکو در این رابطه نوشته است «راه آهن سراسری ایران دریای خزر در شمال شرقی را به خلیج فارس در شمال غربی وصل می‌کند و در مسیرش از دو کوه، رودخانه‌ها، جنگل‌ها و چهار منطقه با اقلیم مختلف عبور می‌کند. این راهآهن ۱۳۹۴ کیلومتری توسط دولت ایران و ۴۳ پیمانکار ساخت‌وساز در کشورهای مختلف ساخته شده است. این راهآهن بخاطر ابعادش و کار مهندسی که برای ساخت آن انجام شده قابل ملاحظه است.، ساخت آن در برخی از مناطق نیاز به عبور از کوه داشته است. برخلاف بیشتر پروژه‌های ابتدایی ساخت راهآهن، بودجه این پروژه توسط مالیات ملی تامین شده است تا جلوی سرمایه‌گذاری و کنترل کشورهای خارجی گرفته شود.»
این ادعا هم وجود دارد که در زمان ساخت پل ورسک برای خط راهآهن ایران، ورسک بلندترین پل‌ریلی جهان بوده است، البته این موضوع همچنان در حال بررسی توسط کارشناسان است.
همه این دلایل در کنار هم منجر به ثبت جهانی راهآهن سراسری ایران شده است و این موضوع در سال‌های آینده می‌تواند کمک زیادی به گردشگری کشور آن هم در یک محدوده ۱۴۰۰ کیلومتری کند.
نیک‌آیین توضیح می‌دهد: اولین منفعت این موضوع جذب توریست است، این یعنی می‌توان در یک محدوده به بلندی ۱۴۰۰کیلومتر برای جذب گردشگر سرمایه‌گذاری کرد، در ۱۴۰۰ کیلومتر به تعداد زیادی شهر و روستای بسیار محروم هستند که تنها به راهآهن دسترسی دارند، این‌ها همه می‌توانند آباد شوند.
در پی ثبت راهآهن سراسری ایران در فهرست یونسکو برخی گردشگران و آژانس‌های خارجی بازدید از این اثر منحصربه فرد علاقه نشان داده‌اند. محمد محسنیان ـ پژوهشگر راه آهن، مبتکر و مجری گردشگری راهآهن ـ درباره اثر این ثبت در گردشگری، اظهار کرد: معمولا یکی از انگیزه‌ها و عوامل کنجکاوی برای انتخاب مقصدِ سفر، فهرست میراثی است که در یونسکو ثبت شده، وقتی راه‌آهنِ یک کشور آن هم با این گستردگی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده باشد، حتما علاقه و کنجکاوی ایجاد می‌کند.
این فعال گردشگری درخصوص این موضوع که اکنون با ثبت راهآهن ایران در فهرست میراث جهانی می‌توان امیدوار بود که تورهای راهآهن با هدف اصلی خود و برای معرفی و دیدن این میراث جهانی برگزار شوند، گفت: در مرحله نخست مسئولان باید تصویر درستی از آنچه قرار است اتفاق بیفتد داشته باشند.
به اعتقاد محسنیان، اکنون که راهآهن ایران در فهرست یونسکو ثبت شده‌است می‌تواند فرصتی برای جذب گردشگران خارجی باشد. این امر هم منوط به آن است که بتوانیم معرفی کامل و دقیقی از راهآهن ارائه دهیم. مراجعه به فهرست آثار ثبت جهانی شده یکی از اولین گزینه‌های گردشگران در مرحله تحقیق برای انجام سفر به یک کشور خارجی است و از امروز به بعد راهآهن سراسری ایران یکی از سوژه‌های مورد توجه گردشگران خواهد بود و مسئولان راهآهن باید از این فرصت استفاده نهایت استفاده را ببرند اما این امر مستلزم تامین زیرساختهای لازم توسط همه عوامل دارای مسئولیت از جمله راهآهن است.
اما او به مشکلی در سفرهای ریلی اشاره کرد و افزود: حالا که راهآهن ایران مقصد عمومی‌تری شده است، اگر گردشگران خارجی و حتی داخلی بخواهند در این مسیر سفر کنند، وضعیت و زیرساختِ نامناسب مسیر و امکانات راهآهن را که ببینند، ضدتبلیغ می‌شود.
وی افزود: به نظرم راهآهن سراسری، در همین محدوده‌ای که ثبت جهانی شده است، دو مسیر بسیار جذب برای سفر دارد؛ گرمسار تا شیرگاه و درود تا اندیمشک، درحالی‌که همین مسیرها ضعیف‌ترین زیرساخت را دارند که خیلی حیف است. در مسیر ریلی شمال، دست‌کم یک جاده در نزدیکی راهآهن وجود دارد و می‌توان از طریق آن زیبایی مسیر ریلی را هم مشاهده کرد، اما در مسیر جنوب همین مقدار امکانات را هم نداریم و این خیلی حیف است که چنین فرصتی را در گردشگری از دست بدهیم.
او تصریح کرد: هرچند این جاذبه‌ها را ثبت جهانی کرده‌ایم اما هنوز زیرساختهای لازم را برای حضور گردشگران نداریم. به طور مثال در یکی از دو مسیر جذاب راه آهن ایران یعنی گرمسار تا شیرگاه امکانات گردشگری و خدماتی مطلوبی وجود ندارد. گردشگر علاقمند به بازدید از این مسیر حتما باید تهران یا یک از شهرهای شمالی را مبدا یا مقصد سفر خود قرار دهد و امکانات مطلوبی برای اقامت میان راه ندارد متاسفانه وضعیت ناحیه جنوب نیز از این نامناسب‌تر است و امکانات شایسته‌ای برای گردشگران که بتوانند در طول مسیر توقف داشته باشند و از مسیر و داستان‌های راهآهن لذت برند، وجود ندارد.
او که درباره مشکل شاخص گردشگری ریلی، اظهار کرد: حدود مسئولیت‌ها در این حوزه تعریف نشده است. قطار گردشگری یعنی قطاری اختصاصی با امکانات متناسب که با هدف خاصی در مسیر ریلی حرکت می‌کند و در برخی نقاط از راهآهن توقف دارد، اما آیا شما چنین امکاناتی را می‌بینید؟
محسنیان درباره صرفه اقتصادی گردشگری ریلی نیز گفت: مصداقی در این‌باره صحبت کنم، سال ۹۶ وقتی اولین قطار گردشگری را راه‌اندازی کردیم هر رام (واحد شمارش) قطار را ۹۰۰ هزار تومان کرایه می‌کردیم، اما راهآهن یک‌باره به این نتیجه رسید که چرا به این سفرها یارانه بدهد و قیمت را تا ۱۶ میلیون تومان برای کرایه هر رام افزایش داد تا حالا که به قیمت آن اشاره نمی‌کنم چقدر زیادتر شده است. از طرفی، محدودیت‌های کرونا مزید بر علت شده و نمی‌توان قیمت را سر به سر تعیین کرد. فکر نمی‌کنم دیگر با ۳۵۰ هزار تومان هم بتوان سفر ریلی یک‌روزه برگزار کرد.
او در ادامه بیان کرد: البته که این گرانی در سفرهای زمینی هم اتفاق افتاده است، اما آن سفر با قطار قابل قیاس نیست، چون شما تجربه توقف در نقاطی از راهآهن را دارید که با هیچ وسیله و در هیچ شرایط دیگری چنین امکان و فرصتی را پیدا نمی‌کنید. به هر حال هزینه‌های سفر به قدری گران شده که سفر از سبد قشر متوسط جامعه خارج شده است.
محسنیان درباره اولویت راهآهن با توجه به ثبت جهانی نیز گفت: اولویت راهآهن سفرهای برنامه‌ای است. در ابتدا هم خیلی سخت بود مسئولان آن را توجیه کنیم که برای قطار گردشگری مقصد هدف نیست، بلکه مسیر اهمیت دارد. از طرفی، بار برای مجموعه راهآهن صرفه اقتصادی بیشتری دارد. درست است که اولویت یک را به قطار مسافری می‌دهد، اما در واقع این یک لطف به شمار می‌آید. راهآهن ریالی از قطار گردشگری سودی نمی‌برد، ولی به لحاظ ارتقاء برند و وجهه برایش صرفه دارد.
با این وجود می‌توان امیدوار بود که با ثبت جهانی راه آهن و جلب توجه عمومی درداخل و خارج کشور به سوی آن و البته برچیده شدن همه‌گیری کورونا رونق این نوع گردشگری بیشتر شده و توجه سرمایه‌گذاران را به این بخش جلب کند.∎
نظر شما