سارا معصومی در روزنامه‌ی اعتماد نوشت:

همه می‌گویند خواهان حفظ برجام هستند اما سه متن به دست آمده در شش دور مذاکرات ایران، ۱+۴ و امریکا در وین در پایتخت‌های این کشورها خاک می‌خورد و خبری از ادامه رایزنی‌ها برای نجات برجام نیست. ایران به ۱+۴ اطلاع داده که هفتمین دور از مذاکرات تا پس از جابه‌جایی دولت‌ها در ایران و آغاز به کار دولت ابراهیم رییسی به تعویق افتاده است. در آن‌سوی میدان، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در آخرین دیدار با جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده درباره ایران صحبت کرده است و همزمان ایران، اصلی‌ترین محور گفت‌وگوهای «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی امریکا با «ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه هم بوده است. در شرایطی که رابرت مالی، مسوول پرونده ایران در وزارت خارجه ایالات متحده می‌گوید هرزمان ایران برای بازگشت به وین آماده باشد، ما هم به پایتخت اتریش سفر خواهیم کرد، سخنگوی وزارت خارجه چین توپ را به زمین واشنگتن انداخته و می‌گوید ایالات متحده سریع‌تر درباره رفع همه تحریم‌های ایران تصمیم‌گیری کند. در حالی که ایران و برجام به سرفصل بسیاری از دیدارهای دو و چندجانبه در منطقه و فراتر از آن تبدیل شده اما در تهران مذاکره‌کنندگان و سایر نهادهای درگیر این پرونده واقعیت را پذیرفته و برای نقل و انتقال‌ها مهیا می‌شوند. کمتر از یک ماه تا جابه‌جایی دولت روحانی و رییسی فرصت باقی است اما هنوز مشخص نیست که سکان وزارت خارجه در دولت آتی به چه کسی سپرده خواهد شد و آیا این تغییرات به تیم مذاکره‌کننده هم تسری پیدا خواهد کرد یا خیر. برخی منابع گمانه‌زنی می‌کنند که در دولت آتی به‌رغم تغییر در وزارت خارجه، تیم مذاکره‌کننده به ریاست عباس عراقچی به دلیل حساسیت موضوع و اشراف بر صفر تا صد برجام به ماموریت خود ادامه دهند. هفتمین دور از رایزنی‌ها برای احیای توافق هسته‌ای در حالی به تعویق افتاد که در نتیجه شش دور رایزنی سه متن در سه حوزه رفع تحریم، هسته‌ای و ترتیبات اجرایی تقریبا نهایی شدند و به گفته مذاکره‌کنندگان ایرانی چند پرانتز باز باقی ماند که هیات‌های مذاکره‌کننده برای تصمیم‌گیری درباره آن به پایتخت‌ها بازگشتند. بازگشتی که به ازسرگیری رایزنی‌ها منتهی نشد و به نظر می‌رسد همین مساله نشان می‌دهد که تصمیم نهایی در تهران یا واشنگتن یا گرفته نشده یا اعلام آن به آینده موکول شده است. در چنین شرایطی چند پرسش مهم مطرح است که پاسخ به آنها در کوتاه‌مدت می‌تواند نمایی از فرجام برجام به ما نشان بدهد. آیا ایران تمایل واقعی برای حفظ برجام در این مقطع زمانی دارد؟ پس از خروج ایالات متحده از برجام در ماه مه سال ۲۰۱۸ و به تبع آن بازگشت تحریم‌ها علیه ایران در سایه سیاست فشار حداکثری، تهران هرچند روند پایان دادن به تعهدات برجامی را آغاز و به پایان رساند اما مدیریت این روند را به گونه‌ای پیش برد که منجر به حفظ برجام تا به امروز شده است. تیم مذاکره‌کننده ایران متن برجام را به گونه‌ای تنظیم و تدوین کرده بود که ایران حق داشت در ازای توقف اجرای تعهدات یکی از طرف‌های برجام دست به مقابله به مثل زده و اجرای تعهدات هسته‌ای را بعضا یا جزئا متوقف کند. ایران یک سال پس از خروج امریکا از برجام از این حق خود در پنج ایستگاه متناوب استفاده کرد و همین مدیریت فضای سیاسی در سطح بین‌المللی به گونه‌ای پیش رفت که نه تلاش‌های تیم ترامپ برای متهم کردن ایران به نقض برجام از کانال شورای امنیت و توسل به مکانیسم ماشه به موفقیت منتهی شد و نه قطعنامه‌های شورای حکام و امنیت به‌رغم توسعه کمی و کیفی برنامه هسته‌ای ایران تصویب شدند. در چنین شرایطی ایران اصلی‌ترین بازیگر صحنه حفظ برجام به‌رغم خروج امریکا و بازگشت تحریم‌ها تا به امروز بوده است. پس از آغاز دور جدید مذاکرات وین در نیمه فروردین‌ماه نیز تیم ایران با جدیت و در هماهنگی کامل با مراجع تصمیم‌گیرنده در تهران، مذاکرات را پیش برد و به گفته جواد ظریف، وزیر خارجه در بیست و دومین گزارش اجرای برجام به مجلس شورای اسلامی، ایالات متحده در نتیجه شش دور مذاکره موافقت کرده که در صورت احیای برجام تحریم‌های هسته‌ای وضع شده علیه ایران به شمول تحریم‌های مربوط به دفتر رهبری را رفع کند و همچنین نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز از لیست گروه‌های تروریستی خزانه‌داری امریکا حذف خواهد شد. در این شرایط در حالی که ایران می‌گوید مخالف فرسایشی شدن مذاکرات است، چه نکته‌ یا مصلحت‌سنجی تصمیم‌گیری در تهران را به آینده موکول کرده است؟ اگر ایران به دنبال مبنا قراردادن متن‌های به دست آمده در شش دور مذاکراتی برای اعلام توافق است چرا رفع تحریم را به تعویق انداخته است و آیا دلیل آن صرفا موکول کردن «اعلام توافق» به دولت بعد است؟ آیا ایران به این نتیجه رسیده که تیم بعدی مذاکره‌کننده یا از سرگیری مذاکرات در دولت بعد با همین تیم، می‌تواند به ایجاد فرصت جدیدی برای امتیازگیری بیشتر از ایالات متحده منتهی شود؟ این تصور بر اساس چه مبنای میدانی شکل گرفته است؟ چه ضمانتی وجود دارد که در صورت طولانی‌تر شدن روند بازگشت به پشت میز مذاکره، نه تنها موقعیت موجود در مذاکرات از بین رفته بلکه طرف مقابل خواهان بحث دوباره درباره پرانتزهای بسته شده نشود؟ با توجه به ابهام در سرنوشت تفاهم فنی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، چه ضمانتی وجود دارد که تا حداقل اواخر خردادماه پرونده ایران با قطعنامه‌ای در شورای حکام روبه رو نشده یا سه کشور اروپایی به علاوه امریکا که حالا در یک جبهه قرار گرفتند، از انتقال پرونده ایران به شورای امنیت به عنوان اهرم مذاکراتی استفاده نکنند؟ به نظر می‌رسد که در طرف امریکایی این باور در نتیجه شش دور مذاکره در وین جا افتاده که ایران حاضر به توسعه دامنه برجام از حیث فنی و همچنین تن دادن به مذاکرات غیرهسته‌ای درباره فعالیت‌های منطقه‌ای و توانمندی دفاعی نیست. در چنین شرایطی بسیاری از مقام‌های امریکایی مدافع بازگشت امریکا به برجام به دولت بایدن هشدار می‌دهند که روند بازگشت به برجام را تسریع کند، چرا که فعالیت‌های هسته‌ای ایران چه از نظر کمی و چه کیفی از مرحله بازگشت‌پذیری فاصله بسیار گرفته است. روز پنجشنبه بود که خبرگزاری رویترز در گزارشی تفصیلی نوشت یکی از گزینه‌های جایگزین برجام که مقام‌های سابق امریکایی و اروپایی عنوان «بیشتر در برابر بیشتر» را برای آن به کار می‌برند بر این گزاره مبتنی است که ایران در ازای برخورداری از تخفیف‌های بیشتر تحریمی، محدودیت‌های بیشتر علیه برنامه هسته‌ای خودش را بپذیرد. اما مذاکره بر سر چنین توافق گسترده‌ای‌ دشوارتر از احیای برجام است، زیرا دست‌کم مفاد آن توافق، مشخص شده‌اند.گزینه جایگزین دیگر، طرح «کمتر در برابر کمتر» نام دارد و اساس آن بر کاستن از محدودیت‌های ایران در برابر تخفیف‌های تحریمی کمتر برای این کشور استوار است.این گزینه می‌تواند بدترین حالت را برای جو بایدن ایجاد کند و او در داخل امریکا بابت دادن امتیازهای اقتصادی به ایران در برابر گرفتن امتیازهای کمتر از این کشور مورد انتقاد قرار خواهد گرفت.در حالی که به نظر می‌رسد بازگشت به برجام در حال حاضر بهترین گزینه برای ایران و ایالات متحده به علاوه ۱+۵ است. باید دید تاکتیک مذاکراتی ایران چیست؟ در شرایطی که ایران همچنان به دنبال بازگشت به برجام در صورت تامین منافع ملی باشد، تیم ابراهیم رییسی باید از هم‌اکنون برای بازگشت سریع به وین و جلوگیری از تاثیرپذیری مذاکرات از گذشت زمان برنامه‌ریزی دقیق و حساب شده‌ای داشته باشد. برنامه‌ریزی که به نظر نمی‌رسد با توجه به مشخص نبودن ترکیب تیم دیپلماسی دولت آتی هنوز آغاز شده باشد.

انتهای پیام