به گزارش جهان صنعت نیوز:  اگرچه حاکمیت افغانستان چه در دست طالبان باشد و چه در دست دولت مرکزی، این کشور برای تامین نیازهای عمومی مردم خود چاره‌ای جز واردات از ایران ندارد اما تفاوت اینجاست که ادامه تنش‌ها در افغانستان، اقتصاد این کشور و قدرت خرید مردم را دچار افت خواهد کرد.

در این راستا تا پیش از بازگشایی مرزها، برخی از کارشناسان از احتمال افت ۶۰ تا ۷۰ درصدی صادرات ایران به افغانستان خبر می‌دادند اما اکنون با توجه به اینکه ظاهرا تعامل با طالبان در مذاکرات تهران به سرانجام رسیده، گذرگاه‌های مرزی مشترک در حال بازگشایی است و حتی برخی از فعالان سیاسی علاوه بر اینکه بر این موضوع اصرار دارند که تجارت ایران و افغانستان به این تنش‌ها عادت دارد و دچار مشکل نخواهد شد، از رشد ۴۲ درصدی ارزش مبادلات دو کشور در دو ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر می‌دهند. با این حال نباید فراموش کرد که اقتصاد افغانستان به دنبال تنش‌های اخیر که با سرعت قابل توجهی انجام شده و همچنان هم ادامه دارد، با افت روبه‌رو خواهد شد و همین موضوع تجارت این کشور با سایر کشورها از جمله ایران را با کاهش روبه‌رو خواهد کرد.

تشدید کم‌آبی در سیستان‌و‌بلوچستان

در این خصوص حتی شاهد این هستیم که ارزش واحد پول افغانستان یعنی افغانی کاهش پیدا کرده و این موضوع به طور حتم کاهش قدرت خرید مردم این کشور را نیز به دنبال دارد؛ موضوعی که باعث کاهش تقاضای خرید از سوی مردم، بی‌رونقی بازار در افغانستان و کاهش واردات کالا از ایران خواهد شد و در نهایت باعث خواهد شد که ارز کمتری به سیستم اقتصادی کشور وارد شود. بنابراین تنش در بازار ارزی ایران در روزها و هفته‌های آینده چندان دور از انتظار نیست و می‌توان گفت که طالبان باعث افزایش قیمت دلار در ایران خواهد شد.

نکته قابل تامل در این خصوص آن است که تسلط طالبان بر افغانستان تنها تجارت و بازار ارز ایران را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد بلکه می‌تواند کم‌آبی در سیستان‌و‌بلوچستان را نیز تشدید کند. در واقع تسلط طالبان بر عمده مناطق افغانستان نگرانی برای جنگ آب در مرزهای شرقی ایران را بیش از پیش کرده و حتی ممکن است با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، اوضاع بدتر هم شود. بر اساس آنچه کارشناسان منطقه می‌گویند، در آن سوی مرز و در سمت افغانستان، مزارع گسترده خشخاش به وجود آمده و این مزارع منبع درآمد طالبان هستند و از طرف دیگر سدسازی هم انجام شده است. بنابراین با این وضعیت، انتظار اینکه وضعیت کم‌آبی در این سمت مرز و در سیستان‌و‌بلوچستان تشدید شود، وجود دارد.

تجار شوکه شدند

نکته دیگری که در این خصوص قابل تامل است اینکه شنیده‌ها حاکی از آن است که نیروهای طالبان از کامیون‌های ایرانی که از مرزهای فعال دو کشور وارد افغانستان می‌شوند، به صورت غیرقانونی در نقاط مختلف طلب پول می‌کنند و به تعبیری می‌توان گفت که از آنها باج می‌گیرند. بنابراین حتی اگر مرزهای سقوط کرده به دست طالبان هم به صورت عادی به روال کار خود برگردند، نمی‌توان از تبعات ناشی از این جنگ داخلی در افغانستان بر اقتصاد و کشاورزی ایران چشم‌پوشی کرد و یا اینکه این موضوع را گذرا دانست و آن را دست‌کم گرفت.

در همین خصوص عضو اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی با بیان اینکه احتمال دارد که آمریکا کشور افغانستان را تحریم کند، به «جهان‌صنعت» گفت: در صورت بروز چنین شرایطی، به طور حتم اقتصاد و تجارت خارجی این کشور با افت محسوسی روبه‌رو خواهد شد.

محمدرضا حسینا افزود: طی روزهای اخیر به تجار شوک وارد شد چرا که تصور نمی‌کردند طالبان به این زودی بتواند خاک افغانستان را تسخیر کند. در این راستا محموله‌های میوه و تره‌بار که همین چند روز پشت مرز باقی ماندند، در معرض نابودی قرار گرفتند.

وی اظهار کرد: طالبان در حال حاضر دور تا دور هرات را گرفته و بعید نیست که تا روزهای آینده این شهر در غرب افغانستان را نیز به تسلط خود در بیاورد.

عضو اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی در توضیح تحولات روزهای اخیر در افغانستان گفت: قبل از اینکه آمریکا کشور افغانستان را رها کند، طالبان در بخش‌هایی از این کشور حضور داشت اما حضور طالبان بیشتر در کوه و کمر بود و می‌توان گفت که پیش از این طالبان به بخش‌های کوچکی از افغانستان تسلط داشت.

حسینا اظهار کرد: صادرات به افغانستان حدود سه روز قفل بود و با توجه به اینکه دو گذرگاه مرزی مشترک افغانستان با ایران به دست طالبان افتاده بود، صادرات از این مرزها متوقف شده بود و حتی تعدادی از راننده‌های ایرانی در آن سوی مرز مانده بودند.

طالبان از کامیون‌های ایرانی باج می‌گیرد

عضو اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه گرفتن باج از کامیون‌های ایرانی از سوی نیروهای طالبان را تایید می‌کنید یا خیر بیان کرد: صادرات از طریق مرز میلک از همان چند روز گذشته به کندی در حال انجام است و ما هم شنیده‌ایم زمانی که کامیون‌های ایرانی وارد کشور افغانستان می‌شوند بعد از گذشت مسافتی، به پست طالبان می‌خورند و از آنها درخواست گمرکی یا باج و خراج می‌شود. به عبارتی می‌توان گفت که طالبان از طریق مرز میلک وجوهی را به زور از رانندگان ایرانی می‌گیرد.

وی ادامه داد: البته ممکن است که در گذشته هم مبالغی تحت عنوان مالیات، گمرکی یا باج از کامیون‌ها گرفته می‌شده، اما با توجه به اینکه سیطره طالبان بر افغانستان پیش از این بسیار کوچکتر بوده، این مساله هم کمتر به چشم می‌آمده است. البته ما قبل از سیطره طالبان بر خاک افغانستان، چنین چیزی را ندیده بودیم.

فرار تجار افغانی از هرات

حسینا با بیان اینکه افغانستان یکی از شرکای اصلی ما در بحث تجارت است، افزود: ما سالانه چیزی بالغ بر پنج میلیارد دلار به افغانستان صادرات داریم که البته با توجه به تحولات جدیدی که در این کشور به وجود آمده است، می‌توانیم بگوییم که این میزان صادرات را داشته‌ایم. همچنین طبق آمارهای غیررسمی، چیزی بالغ بر پنج تا هشت میلیارد دلار در هرات افغانستان از سوی صراف‌های افغانی، نقل‌و‌انتقالات ارزی انجام می‌شد. بنابراین یکی از تاثیرات بدی که این مساله می‌تواند روی نظام اقتصادی کشور بگذارد، بحث افزایش نرخ ارز است.

وی با بیان اینکه صرافی‌های افغانی در دور زدن تحریم به کشور ما کمک شایانی می‌کردند، گفت: اما در حال حاضر با توجه به جنگ داخلی که پیش آمده، می‌توان گفت هرات به دست نیروهای طالبان افتاده و شنیده‌ها حاکی از این است که تمام تجار افغانی در حال فرار از هرات هستند و به کشورهایی از جمله ایران، هند، پاکستان و سایر کشورهای دیگر متواری می‌شوند.

عضو اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی بیان کرد: این مساله بر صادرات استان خراسان هم تاثیر منفی داشته چرا که عمده صادرات استان خراسان که حدود ۵/۱ میلیارد دلار است به افغانستان بوده و طی روزهای اخیر عملا ضربه بدی به صادرات استان خراسان‌رضوی وارد شد. روزانه حدود ۵۰۰ تریلی فقط از مرز دوغارون کالا به افغانستان صادر می‌شود اما در روزهای اخیر این صادرات صفر بوده است.

وی در ادامه با بیان اینکه بخش عمده‌ای از صادرات ما به این کشور سوخت و گازوییل و همچنین ارزاق عمومی است، گفت: بازار افغانستان نیز در روزهای اخیر با مشکل مواجه شده، چرا که افغانستان کشوری مصرف‌گرا است که کالاهایی همچون آرد و لبنیات خود را نیز از کشور ما وارد می‌کند زیرا کالاهای ایرانی هم قیمت مناسبی دارد و هم کیفیت خوب.

واردات کالا از ایران الزامی است

حسینا با اشاره به اینکه مردم کشور افغانستان هم از محصولات ایرانی استقبال زیادی می‌کنند، افزود: بنابراین باید این نکته را عنوان کرد که به نظر می‌رسد با به نتیجه رسیدن مذاکرات، تجارت ایران و افغانستان هم تا ۱۰ روز دیگر به حالت عادی بازگردد چرا که مردم افغانستان با این شرایط نمی‌توانند ارتزاق کنند و چه طالبان بر مسند حکومت باشد چه دولت مرکزی، باید از ایران کالا وارد کند.

وی افزود: در حال حاضر چیزی حدود ۹۰ درصد خاک افغانستان را طالبان کنترل می‌کند و تحت سیطره خودش قرار داده است. این در حالی است که مردم افغانستان طالبان را نمی‌خواهند و مثل گذشته نسبت به طالبان علاقه چندانی ندارند. در واقع کشور افغانستان رو به مدرن‌شدن پیش می‌رفت که چنین وضعیتی پپیش آمد به طوری که خوف و وحشت شدیدی در بین مردم مسلمان افغانستان به وجود آمده است.

به گفته این کارشناس، این مساله که طالبان افغانستان را تسخیر کرده، تاثیر بسیار بدی روی تجارت افغانستان خواهد گذاشت. به طور مثال ما در روزهای گذشته میزبان هیاتی از افغانستان در مشهد بودیم و مذاکراتی در مورد تامین تجهیزات و پزشک برای بیمارستان بزرگی که در کابل ساخته شده صورت گرفت اما این بحث مربوط به قبل از پیشروی طالبان در خاک این کشور بود و در حال حاضر با وضعیتی که پیش آمده دیگر شرکت‌های ایرانی جرات و تمایل چندانی برای سرمایه‌گذاری در افغانستان ندارند. البته این موضوع همانقدر که برای افغانستان ضرر دارد، برای اقتصاد کشور ما نیز مضر است.

حسینا با بیان اینکه امیدوارم شرایط به زودی به حالت عادی برگردد، گفت: افغانستان برای ایران پایگاهی برای نقل‌و‌انتقالات ارزی و صادرات بود. بنابراین باید مذاکرات دو کشور با یکدیگر به نقطه خوبی برسد تا تجارت ایران تحت‌تاثیر این تحولات با کاهش ادامه‌دار روبه‌رو نشود. به گفته وی، خبرها حاکی از آن است که مرز تجاری دوغارون به زودی بازگشایی می‌شود و در این خصوص باید گفت که ظاهرا تعامل با طالبان در مذاکرات تهران به سرانجام رسیده است.

کاهش قدرت خرید مردم افغانستان

عضو اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی در ادامه به این نکته اشاره کرد که روابط ایران با طالبان خوب است و عملا تجارت دو کشور تا روزهای آینده آغاز خواهد شد. اما نکته اینجاست که ارزش پول ملی افغانستان کاهش پیدا کرده و این موضوع تجارت ایران را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.

حسینا بیان کرد: تا یک هفته گذشته هر ۸۲ افغانی حدود یک دلار می‌شد اما در حال حاضر هر ۷۲ افغانی یک دلار می‌شود. بنابراین ارزش پول افغانستان افت داشته و قدرت خرید مردم افغانستان نیز به تبع این موضوع کاهش پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: زمانی که قدرت خرید کاهش داشته باشد، میزان واردات افغانستان نیز کمتر می‌شود و کالای کمتری از کشور ما خریداری می‌شود. بنابراین ارز کمتری هم وارد کشور ما می‌شود که این موضوع در نهایت بر نرخ ارز تاثیر می‌گذارد اگرچه که این تاثیر چندان زیاد نیست به دلیل اینکه رابطه تجاری ایران با سایر شرکای مهم تجاری‌اش برقرار است.

رفت‌وآمد طالبان تاثیری در تجارت ندارد

گفتنی است رایزن سابق ایران در افغانستان در این خصوص معتقد است که همیشه در افغانستان نوعی ناامنی را داشتیم و همیشه با این چالش‌ها روبه‌رو بودیم، برای مثال مشکل امنیتی به وجود می‌آمد یا جایی آتش می‌گرفت. اتفاقات اخیر مربوط به داخل افغانستان بوده و سمت ایران اتفاقی رخ نداده است. از همین روی سه گمرک ما هرلحظه آماده بازگشایی هستند.

به گفته محمدمهدی جوانمرد‌قصاب، در دوماهه امسال نسبت به دوماهه سال گذشته تجارت ما با افغانستان از نظر وزنی ۱۷ درصد و از نظر ارزشی ۴۲ درصدی افزایش داشته است. وی افزود: گمرک میلک درحال فعالیت است، طبق گفته ایالت فراه قرار بود گمرک فراه نیز امروز باز شود ولی افغانستان در این مورد درگیری‌های خاص خود را دارد. به هرحال دولت نیز می‌گوید طالبان این منطقه را گرفته و نباید این گمرک باز شود.

وی ادامه داد: بازرگانان تا جایی که بتوانند محموله خود را منتقل می‌کنند؛ بسیاری از بارهایی که به افغانستان می‌روند از درب کارخانه‌ها در ایران خریداری می‌شود، بعد از آن هم شرکت‌های افغانستانی آنها را حمل می‌کنند. یعنی تا مرز از کامیون‌های ایرانی استفاده می‌شود و سپس بار در مرز تخلیه شده و با کامیون افغانستانی بقیه مسیر طی می‌شود. جوانمرد خاطرنشان کرد: من فکر می‌کنم با یک چالش چند، روزه وضعیت حمل‌ونقل به افغانستان به حالت عادی خود برمی‌گردد و وضعیت نسبت به امروز بهتر خواهد شد.

لازم به ذکر است در حال حاضر تردد تجاری در پایانه مرزی ماهیرود با روال عادی صورت می‌گیرد و گفته می‌شود که مرز دوغارون نیز به زودی بازگشایی می‌شود.