جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا ، چندی پیش اعلام کرد که تصمیم به تبدیل کردن توافق هسته‌ای ایران به یک معاهده دارد تا از تاثیر تصمیمات رؤسای جمهور بعدی و نوسانات سیاسی آینده در امان بماند. اما با توجه به اینکه دونالد ترامپ سال ۲۰۱۸ به صورت یک جانبه از برجام خارج شد امیدی به تصویب این طرح نیست. جمهوری‌خواهان سنای آمریکا و همچنین بعضی از سناتور‌های دموکرات اعلام کرده اند که در صورت مطرح شدن این موضوع با آن مخالفت و آن را رد خواهند کرد. از طرفی یکی از موضوعات مورد بحث هیئت ایرانی مذاکره‌کننده ارائه ضمانتی از سوی آمریکایی‌هاست که نشان دهد دیگر از این توافق خارج نخواهند شد.
حال با توجه به این موضوع با دو نفر از کارشناسان در حوزه سیاست و اقتصاد بین الملل مصاحبه کرده و نظر آن‌ها را دراین باره جویا شدیم.
فوادایزدی، کارشناس مسائل آمریکا، در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان در پاسخ به این پرسش که آیا تضمینی برای ایران وجود دارد که آمریکا برای دومین بار از توافق هسته‌ای خارج نشود، گفت: «هیچ تعهد و هیچ ضمانتی نیست. حتی اگر این توافق توسط کنگره و سنا هم تایید شود که البته در کسب آرای کافی سنا برای تایید هم شک و تردید وجود دارد، باز هم قابل تغییر خواهد بود؛ بنابراین هیچ ضمانتی وجود ندارد که رئیس جمهور بعدی آمریکا بخواهد این توافق را اجرا کند.»
ایزدی در ادامه اظهارات خود با اشاره به نامه اخیر جمهوری‌خواهان به بایدن گفت: «جمهوری خواهان اعلام کردند زمانی که به قدرت برسند هر توافقی که بایدن با ایران داشته را لغو و از آن خارج می‌شوند، همانطوری که در دوره ترامپ این کار صورت گرفت. برای این کار نیازی نیست که تا سال ۲۰۲۴ منتظر باشید، سال آینده یعنی سال ۲۰۲۲ در آمریکا انتخابات کنگره برگزار می‌شود. فاصله جمهوری خواهان و دموکرات‌ها در سنا ۵۰-۵۰ است. یعنی با اختلاف یک صندلی، جمهوری خواهان می‌توانند کنترل سنا را در دست بگیرند و هرکاری که بخواهند، بکنند از جمله خروج از هر توافقی که با ایران انجام شده است. البته آن هم نیاز به رای گیری دارد، اما با کنترل سنا می‌توانند به اهداف خود نزدیک شوند. به همین جهت هیچ تعهدی وجود ندارد.»
ایزدی در ادامه با تاکید بر لزوم راستی آزمایی گفت: «به همین دلیل است که طرف ایرانی باید در عمل ببیند تحریم‌ها لغو شده است. یعنی راستی آزمایی در عمل باید اجرا شود. چون حرف روی کاغذ و تعهد و امثالهم، هیچ ضمانتی را ایجاد نمیکند.»
این کارشناس همچنین در پاسخ به این پرسش که بعد از تبدیل شدن توافق هسته‌ای کدام کشور بیشتر سود خواهد کرد، با تاکید دوباره بر نبود هیچ تضمینی از سوی آمریکا حتی در صورت تبدیل این توافق به معاهده گفت: «با توجه به سابقه‌ای که با آمریکایی‌ها داریم نباید دوباره همان مسیر قبلی را تجربه کنیم. معاهده شدن یا نشدن تاثیری در اعتماد ندارد. باید در عمل دید که تعهدات اجرا می‌شوند یا خیر.»
این کارشناس در ادامه افزود: «به همین دلیل رهبر انقلاب بحث راستی آزمایی را مطرح کردند. معاهده یعنی ما روی کاغذ می‌نویسیم قبول داریم. روی کاغذ هیچ چیزی را از آمریکایی‌ها نمی‌توان قبول کرد، در عمل باید دید چکار می‌کنند.»
ایزدی در ادامه به توضیح تبدیل شدن یک توافقنامه به معاهده در سنا پرداخت و بیان کرد: «توافق در قوه مجریه انجام می‌گیرد و بعد در سنا به رای گذاشته می‌شود و بعد از تاکید سنا، قوه مجریه می‌تواند توافق خود را به معاهده تبدیل کند.»
این کارشناس مسائل بین الملل در ادامه به اختلاف نظر در آمریکا در قبال برجام پرداخت و گفت: «این طرح آقای بایدن در سنا رای ندارد. برجام هم رای نداشت و یکی از دلایلی که ما باید نسبت به برجام محتاط می‌بودیم همین بود. چون در آمریکا اختلاف نظراتی برای برجام و توافق با ایران وجود داشت. به همین دلیل هر دولتی که بیاید می‌تواند هرجور که می‌خواهد عمل کند. ما باید با این ذهنیت مذاکره می‌کردیم که طرف مقابل هر وقت خواست می‌تواند خارج شود یا مشکلی را ایجاد کند. دفعه قبل تیم مذاکره کننده ما این ذهنیت را نداشتند و بجای اینکه با واقعیت‌های ساختار سیاسی آمریکا آشنا باشند و بر اساس آن تصمیمی بگیرند براساس توهمات تصمیم گرفتند.»
ایزدی در پایان در پاسخ به این سوال که روسای جمهور آمریکا چگونه می‌توانند از معاهدات خارج شوند، گفت: «هیچ مانعی وجود ندارد و بدون هیچ مشکلی می‌توانند از هر تعهدی خارج شوند؛ و اگر رئیس جمهور آمریکا از معاهده‌ای خارج شد که در کنگره رای زیادی داشت، کنگره می‌تواند قانونی تصویب و رئیس جمهور را مجبور به بازگشت به این معاهده کند.»
او با اشاره به استثنا بودن این موضوع در قبال ایران خاطر نشان کرد: «اما کنگره آمریکا همیشه نسبت به ایران نگرش منفی داشته است. حتی نسبت به قوه مجریه آمریکا سختگیرانه‌تر عمل کرده است. با اینکه خود قوه مجریه هم موضع سختی در قبال ایران دارد.»
در ادامه این موضوع با مجید گلستانی، کارشناس اقتصاد بین الملل گفتگویی داشته و نظر ایشان را درباره تاثیرات اقتصادی خروج مجدد آمریکا از برجام را جویا شدیم.
گلستانی در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان در پاسخ به این سوال که آیا تعهد موقت آمریکا در برابر برجام به اقتصاد ایران آسیب می‌رساند، گفت: «اگر این فرایند بخواهد نهایی شود، اولا توافق برجام باید به سطح معاهدات الزام آور برسد و مادامی که به آن سطح نرسیده باشد حتما می‌تواند برای ایران مخرب باشد؛ بنابراین یک تعهد موقت نمی‌تواند در این خصوص یک پایگاه مستحکم باشد.»
او در ادامه افزود: «به همین دلیل موضع جمهوری اسلامی ایران همواره این بوده که اولا کلیه تحریم‌ها باید لغو شده، راستی آزمایی انجام گیرد و بعد نسبت به برگشت آمریکا به این توافق تصمیم گیری شود.»
این کارشناس همچنین هنگامی که از او پرسیده شد خروج یکجانبه آمریکا از برجام چه خساراتی به اقتصاد ایران وارد کرده است، پاسخ داد: «خروج آمریکا از برجام علاوه بر اینکه به اقتصاد ایران آسیب وارد کرده، در اقتصاد بین الملل هم با توجه به نوع بکارگیری تحریم‌ها علیه ایران که بسیاری از کشور‌ها را در بر گرفت، باعث صدمه به اقتصاد این کشور‌ها شد.»
گلستانی با اشاره به آسیب‌های اقتصادی دیگر این اقدام آمریکا گفت: «علاوه بر این در نظام حقوق و روابط بین الملل هم صدماتی به اعتبار اسناد و معاهدات بین المللی وارد شد. یعنی این اقدام آمریکا منجر به کاهش اعتبار و اهمیت معاهدات بین المللی هم شد.»
او در ادامه با اشاره به وضعیت اقتصادی ایران خاطر نشان کرد: «وضعیت اقتصادی ایران هم یک اقتصاد تک محصولی و بست نیافته است که این‌ها باعث می‌شود اقتصاد ما آسیب پذیر باشد. یعنی به این دلیل که سبد درآمدی ما متنوع نیست، به محض اینکه ایران در فروش منابع نفتی و انرژی خود دچار مشکل شود آثار اقتصادی آن نمود خواهد یافت.»
این کارشناس همچنین بیان کرد: «علاوه بر این موضوع عدم ارتباط کمپانی ها، بنگاه‌ها و طرف‌های اقتصادی خارجی که با توجه به اصل (تنبیه) تحریمی آمریکا در قبال ایران است که آن‌ها را برای ارتباط با ما منع می‌کند و نقش بازدارنده دارد؛ بنابراین این شرکت‌های خارجی در نظام منطقی هزینه-فایده به این نتیجه رسیدند که ارتباط با ایران به مراتب هزینه بیشتری نسبت به سود او خواهد داشت. زیرا مشمول قانون تحریم‌های آمریکا می‌شدند. این ارتباط با ایران انتقال تکنولوژی و سرمایه هم شامل می‌شود.»
او همچنین درباره اینکه این خسارات تا کجا ممکن است پیش برود گفت: «با توجه به وضعیت اقتصادی ما اگر این وضعیت ادامه پیدا کند و میل به خروج از این ساختار اقتصادی از سوی تصمیم گیران نظامی سیاسی ما بطور جدی تلقی نشود، می‌تواند آسیب پذیری بیشتری را در بلند مدت برای ما داشته باشد؛ بنابراین حتی اگر یک سند معاهده الزام آور هم در نتیجه این مذاکرات در قانون آمریکا به تصویب برسد، این موضوع رفع نخواهد شد.»
او در پاسخ به این سوال که آیا تبدیل برجام به یک معاهده می‌تواند سبب تشویق شرکت‌های اروپایی برای ورود به بازار ایران بدون نگرانی از پیامد‌ها و کارشکنی‌های آمریکا شود، قاطعانه جواب مثبت داد و گفت: «حتما تاثیر گذار خواهد بود. طرف‌های خارجی اکنون در حالت بازدارندگی از رابطه و مشارکت با نظام اقتصادی ایران هستند؛ بنابراین اگر این موضوع برای آن‌ها رفع شود که رابطه با ایران تنبیه و تحریم آمریکا را در پی نخواهد داشت، قطعا میل ورود و رفتار تعاملی و همکاری با ایران خواهند داشت.»
گلستانی در پایان با تاکید بر نقش مهم مسئولان کشور در این زمینه تصریح کرد: «در این صورت اینجا نقش تصمیم گیرندگان در بدنه ارشد حاکمیتی و دولتی مهم هست که این ورود را طوری ساماندهی کنند که صرف ورود به بازار نباشد. یعنی انتقال دانش و تکنولوژی و سرمایه و تخصیص آن‌ها به بخش‌های زیرساختی برای بدنه اقتصادی ایران فراهم شود.»
نظر شما