تهمینه غمخوار؛ بازار: ارتباط موثر با کشورهای همسایه، از عوامل اصلی رشد اقتصادی و امنیت یک کشور است که هرچه موقعیت آن کشور در زنجیره تأمین جهانی و شاهراه های حمل و نقل بین المللی بار و مسافر تقویت شود، امنیت ملی نیز بهبود می یابد.

ایجاد این ارتباط موثر زمانی که از طریق یک سامانه حمل و نقل کارا یعنی برخورداری از سرعت بالا، هزینه کم، دسترسی آسان و فرآیندهای ساده، ارتباطی موثر برقرار سازد، می تواند در مناسبات و تجارت بین المللی نقش مهمی را ایفا نماید.

موقعیت جغرافیایی ایران در محل تلاقی کریدورهای تجاری شمال_جنوب و شرقی_غربی این فرصت را فراهم کرده تا کشور نقشی کلیدی در تجارت بین المللی ایفا نماید. از این رو داشتن سیستم حمل و نقل کارا یعنی کاهش زمان و هزینه سفر که در ترانزیت و تسهیل تجارت نقش آفرین باشد، از اهداف بخش حمل و نقل کشور است.

«ساسان زاهدی»، کارشناس مسائل بین المللی حمل ‌و نقل در خصوص راههای حفظ پویایی حمل و نقل ایران به خبرنگار بازار گفت: عبارت اثر بال زدن یک پروانه در گوشه ای از جهان و ایجاد طوفان در گوشه‌ای دیگر از جهان که به آن اثر پروانه‌ای گفته می‌شود، بارها به عناوین مختلف و در حوزه‌های گوناگون توسط صاحبنظران، مدیران و سیاستمداران کشورهای مختلف بیان گردیده است.

وی افزود: گذشت زمان، اثر این امر را در عرصه های اقتصادی به انحای مختلف نشان داده  و به نظر می‌رسد هر چه به زمان حال نزدیکتر شده‌ایم، جلوه عینی این موضوع، بیش از پیش عینیت یافته است.

کارشناس حوزه بین الملل حمل و نقل اضافه کرد: شاید در حدود ۴۰ سال یا حتی ۳۰ سال پیش، نظام حمل و نقل بین‌المللی ایران که البته بسیار محدودتر و ساده‌تر از امروز آن بود، توجهی به تحولات سیاسی، فنی و اقتصادی در جهان و حتی کشورهای همسایه نیز نشان نمی‌داد؛ اما امروز به جرات می‌توان گفت که بی‌توجهی به آن تحولات و پیامدهای احتمالی آنها بر تقاضای حمل و نقل بین‌المللی در ایران، نه تنها در بلند مدت یا میان مدت که حتی در کوتاه مدت نیز می‌تواند آثار منفی و یا مثبتی بر نظام حمل و نقل بین‌ المللی ایران داشته باشد.

زاهدی تصریح کرد: لذا، در این میان ضروری است با شناخت نسبی این تحولات، کوشش در پیشینه نمودن پیامدهای مثبت آنها و کمینه ساختن پیامدهای منفی آنها داشت.

وی افزود: مهمترین تحولات اقتصادی، سیاسی و نظامی در عرصه بین‌الملی که می‌تواند موجب افزایش یا کاهش تقاضا برای حمل و نقل بین‌المللی ایران گردد به قرار زیر است:

۱ـ نتیجه مذاکرات وین میان جمهوری اسلامی ایران با طرفین سابق برجام: به صورت مستقیم بر میزان صادرات، واردات، ترانزیت، مبادلات بانکی، مسائل بیمه‌ای و شرایط عمومی اقتصادی کشور اثر خواهد داشت.

۲ـ‌ اختلافات تجاری میان قطبهای اصلی اقتصادی جهان: خصوصاً بین‌ آمریکا و چین و جنگ تعرفه‌ای میان آنها با توجه به سهم تجارت دو کشور و حجم اقتصاد هر یک از این دو کشور، هرگونه اتفاق ولو کوچک و اندک، تأثیرات قابل توجهی بر اقتصاد جهان و سایر کشورها خواهد داشت.

۳ـ نوسانات نرخ ارزهای مهم جهان: در این بین کاهش یا افزایش طبیعی یا مصنوعی قیمت ارزهای عمده جهان نظیر دلار، یورو، یوان، روبل، روپیه هند و ... به انحای مختلف بر مسائل اقتصادی و تجاری جهان و از جمله ایران تأثیر خواهد داشت.

استفاده از IT، هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، رمز ارزها، افزایش تعداد شناورهای اقیانوس پیمای بزرگ در ابعاد مختلف هم بر عرضه و تقاضا برای خدمات حمل و نقل جهت جابجایی کالا و مسافر اثر خواهد داشت

۴ـ تحولات فناوری: استفاده از IT، هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، رمز ارزها، افزایش تعداد شناورهای اقیانوس پیمای بزرگ و ... که در ابعاد مختلف هم بر عرضه و تقاضا برای خدمات حمل و نقل جهت جابجایی کالا و مسافر اثر خواهد داشت و هم اینکه فرایندها و سیستم‌های ارائه خدمات حمل و نقل (اعم از ناوگان، بازرگانی، سیستم های رزرواسیون،  و ...) را دستخوش تغییرات خواهد نمود.

۵ـ اختلافات سیاسی و نظامی میان کشورها: در این حوزه نیز رویارویی میان چین و آمریکا در دریای چین جنوبی و اقیانوس آرام و تنگه مالاگا می‌تواند مسیرهای اصلی حمل و نقل جهان را دستخوش تحولات نموده و بر رونق یا رکورد مسیرهای موجود و یا مسیرهای احتمالی جدید اثر گذارد.

۶ـ تغییرات اقلیمی: نه تنها باعث جابجایی و یا تغییر قطبهای تولید (خصوصاً در بخش کشاورزی) و یا تغییر مسیرهای تجاری می‌گردد بلکه باعث اتفاقات دیگری نظیر ایجاد مسیر جدید دریایی در حاشیه قطب شمال شده که این مسیر جدید خود کریدور تازه ای در عرصه حمل و نقل بین‌المللی محسوب می گردد.

۷ـ میزان و سرعت واکسیناسیون کرونا در ایران و جهان: با توجه به اثر شدید شیوع کرونا بر کاهش فعالیت‌های اقتصادی در جهان و نیز در نظر گرفتن اثر مستقیم واکسیناسیون بر بازگشایی فعالیت‌های اقتصادی، توجه به این موضوع و آماده ساختن سیستم حمل و نقل کشور برای پاسخگویی به نیازهای واصله حائز اهمیت است.

با توجه به اثر شدید شیوع کرونا بر کاهش فعالیت‌های اقتصادی در جهان و نیز در نظر گرفتن اثر مستقیم واکسیناسیون بر بازگشایی فعالیت‌های اقتصادی، آماده ساختن سیستم حمل و نقل ایران برای پاسخگویی به نیازهای واصله حائز اهمیت است

۸ـ پیدایش و ایجاد بلوک‌های تجاری منطقه‌ای: شاید ۳۰ سال پیش در ایران توجهی به پیدایش آسه آن، همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه و ... از جانب هیچکس صورت نگرفت، لیکن ایجاد این قطبها و تجمیع مثلاً ۱۰ اقتصاد، الزاماً به معنای ۱۰ برابر شدن حالت اولیه نبوده بلکه سینرژی و قدرتی بیش از ۱۰ برابر حالت اولیه،در بلوک جدید ایجاد شده، متجلی گردیده‌ است و امروزه به نظر می‌رسد که بی‌تفاوتی نسبت به ایجاد اینگونه بلوک ها به منزله نوعی غفلت و حتی حالت انفعالی داشتن محسوب گردد که باید این رخوت زدگی در رصد تحولات، از سیستم حمل و نقل کشور، زدوده شود.

۹ـ توجه ویژه به شرایط کشورهای همسایه: این امر در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، نظامی و حتی فرهنگی ضروری می‌باشد تا بتوان با اثرگذاری و نه فقط اثرپذیری، نسبت به تعقیب و پیگیری اهداف و منافع ملی کشور همت گمارد و بی‌شک در این بین، انتقال نظر و تجربیات فعالین صنعت حمل و نقل به برنامه‌ریزان و سیاستگذاران کشور در قوای مقننه و مجریه (اعم از وزارت راه و شهرسازی، وزارت امورخارجه، صمت، برنامه و بودجه و ...) ضروری می‌باشد.

۱۰ـ تغییرات سازمانی در موسسات حمل و نقلی و توجه به صرفه جویی ناشی از مقیاس:

ادغام یا Merge شدن شرکتهای کوچک و ایجاد گروههای عظیم تجاری با هدف توجه به موضوع  صرفه جویی ناشی از مقیاس یا economy of scale  در بخشهای خدماتی از چندین سال پیش در جهان عمومیت یافت و تجربه کرونا نیز نشان داد که اینگونه شرکتها به دلیل گستردگی ناوگان، شبکه، سیستمها و ... از قابلیت تاب آوری بیشتری در شرایط بحرانی برخوردار می باشند.

لذا ضروری است در ایران نیز به این مسئله توجه شایسته صورت گیرد تا از اتلاف سرمایه های کشور و حتی سرمایه های بخش خصوصی در قالب شرکتها کوچک با هزینه های سربار بالا، محدودیت ناوگان و شبکه فعالیت، ضعف در بازاریابی حتی رقابتهای تحلیل برنده پرهیز شده و زمینه برای ایجاد و فعالیت شرکتهای توانمند فراهم گردد.

وی گفت: پیشنهاد من این است که کارشناسان، پژوهشگران و فعالین صنعت حمل و نقل کشور به این عوامل توجه داشته و ضمن تحلیل آنها، از این تحولات غفلت نداشته باشند تا منافع ملی کشور در این حوزه به نحو بهینه و مطلوب پیگیری گردد.

این کارشناس در پایان تصریح کرد که  همچنین پیشنهاد می‌گردد هر یک از موارد به عنوان یک محور پژوهشی، مدنظر علاقمندان و پژوهشگران در صنعت حمل و نقل و دانشگاهها و مراکز پژوهشی قرار گیرد.