به گزارش جهان صنعت نیوز: درست است که برخی مثل عباسعلی کدخدایی مشارکت گسترده را نشانگر میزان مشروعیت نمی‌دانند و به این ترتیب از مشارکت حداقلی که به نفع جریان سیاسی متبوع‌شان است، استقبال می‌کنند اما واقعیت این است که حضور پرشور و پرشمار مردم پای صندوق‌های رای عیار مقبولیت مجموعه حاکمیت است. برای همین هم سیاسیون و مسوولان امر به هر طریقی برای افزایش درصد مشارکت‌کنندگان می‌کوشند.
نقش آرای خاکستری
فرصت اگرچه اندک است و مثل یک ماه قبل امیدی به افزایش مشارکت از طریق حضور نامزدهای سلایق مختلف یا عواملی مثل این، وجود ندارد اما هنوز هم خوش‌بینی‌هایی در کار است. مثلا برخی امید دارند که قشر خاکستری را پای صندوق بیاورند. برای همین هم شاهدیم در غیاب دوگانه «مذاکره- مقاومت» که در دو انتخابات قبلی نقش تعیین‌کننده‌ای داشت، آقایان در تلاش هستند که دوگانه «نفرت- ترس» را به جامعه عرضه کنند. به این معنا که اصلاح‌طلبان- حداقل دو نامزد اصلاح‌طلب حاضر در این انتخابات- می‌کوشند که جامعه را از نتیجه پیروزی رقیب بترسانند و آن پنج نامزد اصولگرا نیز برای از میدان به در کردن رقیب خود با حمله و هجمه به دولت، سعی در ایجاد نفرت نسبت به دولت و جریان حامی آن‌که حالا نماینده‌اش مهرعلیزاده و همتی است؛ دارند.
نقش آرای خجالتی
این اما همه ماجرای نیست و برخی نیز به اثرگذاری آرای شرمگین یا به قولی خجالتی دل بسته‌اند. منظور از این اصطلاح آرای گروهی است که تصمیم خود را گرفته‌اند اما به دلایل مختلف از اعلام و بیان آن شرم دارند. مثلا می‌دانند که قرار است رای بدهند اما به خاطر فضای سیاسی ضدمشارکت این روزها، نمی‌گویند. یا اینکه می‌دانند قرار است به کدام نامزد رای بدهند اما به خاطر فضای حمایتی که از نامزدی خاص وجود دارد، نظر خود را نمی‌گویند.
برخی تحلیلگران بر این باورند که گروه مذکور در روز آخر پای صندوق رفته، طبق نظر خود عمل می‌کنند و شگفتی‌ساز می‌شود!
شاهد آن‌که محمد فاضلی جامعه‌شناس که در دولت نخست روحانی معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک و مدیر شبکه مطالعات سیاستگذاری عمومی بود، در صفحه توئیتر خود می‌نویسد: «آدم‌های زیادی در اطرافم در حال تغییر نظرشان در خصوص رای دادن هستند. گویی زیر احساس فضای سنگین ضدرای، شرم دارند که بگویند رای می‌دهند. دیگرانی هم همین خبر را می‌دهند. این فضا می‌تواند در نهایت نظرسنجی‌ها و نامزدها را شگفت‌زده کند. این بار رای شرمگین»!
نقش مناظره سوم
سوال اینجاست که آرای شرمگین آن قدری هست که در نتیجه انتخابات تغییر ملموسی ایجاد کند؟ تحلیلگران اصلاح‌طلبان عموما معتقدند که پاسخ به این پرسش منفی است.
مثلا محمدعلی ابطحی از جمله افرادی است که امیدی به افزایش میزان مشارکت ندارد. او در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» ضمن تاکید بر این نکته که «مشارکت یکباره افزوده یا کاسته نمی‌شود» گفت: «به ویژه در انتخاباتهای ریاست‌جمهوری زمان بسیاری برای گرم‌شدن تنور انتخابات طی می‌شود و عوامل متعددی نیز در آن اثرگذار است. بعید به نظر می‌رسد که اکنون و به صورت یکباره شاهد افزایش مشارکت باشیم.»
وی در پاسخ به اینکه چه عواملی در افزایش میزان مشارکت موثر هستند و اکنون می‌توان از آنان بهره جست؟ گفت: «اکنون و در شرایط موجود فقط مناظرات است که می‌تواند به گرم‌تر شدن فضای انتخاباتی کشور کمک کند. اما تصور من این است که دو مناظره تلویزیونی اول و دوم حتی از میزان مشارکت مردم کاست. البته اطلاع آماری ندارم و نظر شخصی خودم را می‌گویم. بر همین اساس خیلی توقع ندارم که مناظره سوم نیز تغییر چندانی ایجاد کند.»
احتمال شگفتی؟
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پاسخ به اینکه آیا میزان مشارکت از حدود ۴۰ درصدی که اکنون در نظرسنجی‌ها اشاره می‌شود، فراتر خواهد رفت یا خیر؟ گفت: «من معتقدم که نظرسنجی‌ها در ایران چندان قابل اعتماد نیست. به خصوص حالا که روبات‌ها و فضای مجازی نیز در آن دخیل شده است. یادم است در انتخابات سال ۸۴ که دفتر آقای خاتمی بودم، آخرین نظرسنجی رسمی که از وزارت اطلاعات آمد حاکی از این بود که آقای کروبی و احمدی‌نژاد آخر لیست بودند و هاشمی دور اول می‌برد. همین هم خیلی‌ها را به اشتباه انداخت. یعنی اگر می‌شد یک نفر از نیروهای اصلاح‌طلب که تعدادشان در آن انتخابات زیاد بود، استعفا دهد شاید مسیر سیاسی کشور عوض می‌شد.»
ابطحی در واکنش به اینکه «برخی معتقدند یکسری آرای خجالتی یا شرمگین داریم که مایل به مشارکت هستند اما به خاطر فضای ضد مشارکت فعلی نمی‌گویند» گفت: «من با اینکه آرای خجالتی وجود دارد موافق هستیم اما معتقدم که از آن سو هم آرای خجالتی داریم. یعنی افرادی که تمایلی به رای دادن ندارند اما اکنون به خاطر منافعی می‌گویند که شرکت کرده و به رییسی رای می‌دهند، طبیعی هم هست اینها در حال سرمایه‌گذاری هستند چون آقای رییسی در این انتخابات یا رییس‌جمهور می‌شود یا رییس قوه‌قضاییه می‌ماند. بنابراین در مجموع تصور نمی‌کنم که میزان مشارکت در مدت باقی مانده و با توجه به مناظره آخر تغییر چشمگیری داشته باشد.»
نیاز به شوک
غلامرضا ظریفیان اما از ابطحی خوش‌بین‌تر است. او اگرچه افزایش مشارکت را چندان محتمل نمی‌داند اما حداقل معتقد است که یک شوک به جامعه می‌تواند زمینه‌ساز افزایش مشارکت بشود. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» گفت: «اگر بخواهیم بر اساس فضای سیاسی دو، سه ماهه اخیر و دو مناظره تلویزیونی نخست جمع‌بندی کنیم، به احتمال قوی اتفاق ویژه‌ای رخ نخواهد داد. در گذشته این طور بود که هر قدر به انتخابات نزدیک شده و مناظرات جدی می‌شد با جهشی در حوزه حضور مردم رو‌به‌رو می‌شدیم و تغییرات جدی نیز در زمینه نظر مردم درباره کاندیداها رخ می‌داد. اما پیمایش‌های اخیر حکایت از این دارد که بخش حداقل ۶۰ درصدی مردم همچنان تصمیم بر حضور در تعیین سرنوشت خود از طریق انتخابات نگرفته‌اند.»
وی افزود: «به نظر نمی‌رسد که در این فرصت اندک باقی مانده نیز تغییر ویژه‌ای رخ دهد. شاید تغییرات چنددرصدی در زمینه مشارکت یا آرای نامزدها ایجاد شود اما صحنه فعلی حکایت از سردی انتخابات دارد. مگر اینکه اتفاق ویژه‌ای رخ دهد.»
علائم افزایش؟
ظریفیان در واکنش به اینکه «آیا آن‌طور که برخی تصور می‌کنند آرای خجالتی قادر به تغییر صحنه انتخابات و افزایش مشارکت است؟» گفت: «در نظر گرفتن این گروه از آرا نکته درستی است منتها معمولا این تغییر رویکردها در دو سه هفته منتهی به انتخابات خودش را نشان می‌داده است. در انتخاباتهای گذشته نیز این‌طور تصور می‌شد که یکی از نامزدها پیروز است اما مردم به دیگری رای دادند. تفاوت اما در اینجا بود که این تغییرات در دو، سه هفته منتهی به انتخابات خودش را نشان می‌داد اما در حال حاضر علائمی مبنی بر این‌گونه تغییرات نمی‌بینیم.»
وی با تاکید بر اینکه «اگر چنین اتفاقی یعنی افزایش یکباره انتخابات در هفته جاری رخ دهد، یک پدیده خواهد بود» گفت: « تحقق این امر موجب یک نگاه جدید به جامعه‌شناسی مردم ایران می‌شود. اما من فکر می‌کنم که درصد این تغییرات زیاد نباشد. مگر اینکه واقعا یک شوک به جامعه داده شود.»
ظریفیان در پاسخ به اینکه «چه شوکی این توانایی را دارد؟ و چه عواملی در فرصت باقی‌مانده می‌تواند افزایش مشارکت را رقم بزند؟» گفت: «ممکن است که برخی بزرگان نکاتی را بیان کنند اما احتمالا تاثیر چندانی ندارد. با ادبیاتی که فعلا در عرصه سیاسی کشور می‌بینیم باید گفت که ما از همه ظرفیت‌های خود استفاده کرده‌ایم. جامعه برای خروج از این وضعیت سرد کنونی و ورود به یک وضعیت متفاوت نیازمند یک شوک بزرگ است. مثلا اگر این احساس به صورت شفاف و علنی القا شود که تحریم‌ها تمام شده است، ممکن است موثر باشد اما همان‌طور که گفتم اکنون علائمی مبنی بر چنین شوکی هم مشاهده نمی‌شود.»
روند افزایشی مشارکت
در جبهه اصولگرایی اما امیدواری بیشتری به افزایش مشارکت وجود دارد. مثلا عباس سلیمی‌نمین معتقد است که میزان مشارکت از آنچه اکنون گفته می‌شد تا بیش از ۵۰ درصد خواهد رسید. او باور دارد که اگرچه شگفتی در این انتخابات رقم نمی‌خورد اما تا ساعات پایان رای‌گیری فرصت هست که برخی در تصمیم خود برای رای ندادن تجدیدنظر کنند و چنین نیز خواهند کرد.
این تحلیلگر سیاسی اصولگرا در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» شناخت از نامزدهای ریاست‌جمهوری را از جمله عوامل موثر بر میزان مشارکت دانست و گفت: « شناخت لازم تاکنون حاصل نشده و این انتخابات به دلایل عدیده‌ای در زمینه مشارکت ضعیف‌تر از ادوار گذشته است.»
وی در تشریح دلایل کاهش مشارکت نیز گفت: «اولا شیوع ویروس کرونا، دوما عملکرد بد دولت روحانی که یاس سیاسی را رقم زده است، سوما اینکه برخی جریانات سیاسی که نمی‌خواهند به اصلاح‌طلبان و اصولگرایان رای دهند و دنبال نیروهای میانی هستند، احساس می‌کنند که نامزد مورد نظر خود را ندارند، همچنین به دلایل عدیده دیگری شاهد این وضعیت هستیم که انگیزه مشارکت کاهش یافته است.»
سرمایه‌گذاری بر آرای خاکستری
وی در پاسخ به اینکه چطور می‌توان در فرصت باقی مانده تا روز رای‌گیری انگیزه مشارکت را افزایش داد، گفت: «برای افزایش این انگیزه باید مردم به نحوی در این مسیر قرار بگیرند که آیا مایل هستند دولت مشابه روحانی سکان امور را به دست بگیرد. وقتی سوال می‌کنیم، حدود ۹۰ درصد می‌گویند خیر. برای اینها باید روشن کرد که فاصله گرفتن از صندوق رای، نه تنها موجب تغییر شرایط نیست بلکه می‌تواند وضعیت موجود را استمرار ببخشد.»
سلیمی نمین ادامه داد: «عوامل دیگری هم موثر است. مثلا مناظرات انتخاباتی. دیدیم که مناظره اول تاحدی بر میزان مشارکت افزود. البته متاسفانه مناظره دوم خیلی مناظره جذابی نبود و نمی‌توانست وجه تمایزات نامزدها را مشخص کند. امیدواریم که مناظره سوم کمک بیشتری به افزایش مشارکت کند.»
این فعال سیاسی اصولگرا در پاسخ به اینکه مشارکت چند درصدی را پیش‌بینی می‌کنید؟ گفت: «فکر می‌کنم که مشارکت به بالای ۵۰ درصد می‌رسد. البته اگر برخی نامزدها فرصت رقابت می‌یافتند قطعا مشارکت وضعیت به مراتب بهتری می‌داشت.»
فضای غبارآلود
سخنان سلیمی‌نمین به خصوص اشاره به ضرورت توضیح برای مردم که نتیجه رای ندادن استمرار دولت روحانی است، نشان داد که او هم به ایجاد دوقطبی نفرت- ترس امید بسته و منتظر وارد شدن قشر خاکستری است. وی اما در پاسخ به این پرسش که آیا آرای خجالتی که برخی از آن سخن می‌گویند امکان ایجاد شگفتی در کارزار پیش‌رو را دارد یا خیر؟ گفت: «من فکر نمی‌کنم یک حرکت شگفتی‌ساز را در این انتخابات داشته باشیم. هرچند که احتمال ضعیفی وجود دارد اما براساس قرائن این درصد بالا نخواهد بود.»
وی به بالابودن درصد افرادی که در نظرسنجی‌ها از تصمیم نگرفتن خود گفته‌اند، اشاره کرد و گفت: «احتمال مشارکت این گروه در انتخابات بسیار زیاد است و می‌توانند مشارکت را افزایش دهند. البته باید در نظر داشت که در این دوره از انتخابات فضاسازی برای عدم‌مشارکت به مراتب بیش از گذشته است. قبلا فقط منافقین انتخابات را بایکوت می‌کردند یا سلطنت‌طلبان خواهان تحریم انتخابات بودند. اکنون اما رسانه‌های سعودی در این امر نقش جدی دارند. یا آقای احمدی‌نژاد دعوت به عدم‌مشارکت می‌کند. همچنین برخی عناصر تندرو اصلاحات اگرچه رسما خواهان عدم‌مشارکت نیستند اما با سیاه‌نمایی‌های خود این تاثیر را دارند.»
وی با بیان اینکه «همین وضعیت صف‌بندی‌ها را در این دوره از انتخابات بهم ریخته و فضای انتخابات را غبارآلود کرده است» گفت: «با این وجود معتقدم که تا ساعات پایانی رای‌گیری خیلی‌ها به این جمع‌بندی می‌رسند که نباید دنباله‌رو دشمنان کشور باشند. به هرحال این مساله حائز اهمیتی است و ایرانیان نیز نسبت به این موضوع که با بدخواهان کشور همراه نشوند، غیرت دارند. فضای مخدوش فعلی سبب شده برخی تصور کنند چهره داخلی دلسوز مثلا احمدی‌نژاد و تاجزاده و… همان حرف بیرونی‌ها را می‌زنند اما اگر بدانند که اینها به خاطر ارتباطات پشت پرده خود با سعودی‌ها و… این رویه را پیش گرفته‌اند، وضعیت تغییر می‌کند و تغییر موضع می‌دهند.»
جمع‌بندی
همان‌طور که از سخنان کارشناسان در هر دو جریان سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا برمی‌آید، انتظار شگفتی‌ساز شدن در این انتخابات گزاف است اما این به معنی آن نیست که باید از تلاش دست کشید و یا دعوت به مشارکت و تشریح مضرات قهر با صندوق رای را کنار گذاشت. امیدواری سیاسیون به اثرگذاری این رویکرد، قطعا بار سنگینی را بر دوش رسانه‌ها خواهد گذاشت و ما نیز بر همین اساس و در راستای کمک به افزایش مشارکت در گزارش‌های مختلف از ضرورت افزایش مشارکت می‌نویسیم.
∎
نظر شما