همزمان عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد ایران در وین در گفتوگو با خبرگزاری اسپوتنیک گفت: نشانه‌هایی از بازگشت آمریکا به برجام وجود دارد، ولی مذاکرات هنوز به پایان نرسیده است. در همین ارتباط، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز دوشنبه ۲۴ مه (۳ خرداد) طی یک کنفرانس خبری از تمدید یکماهه تفاهم ایران و آژانس تا تاریخ ۲۴ ژوئن (سوم تیرماه) خبر داد. رافائل گروسی در آغاز کنفرانس خبری خود درخصوص تمدید تفاهم ایران و آژانس گفت: «بحث طولانی و مفصلی با دکتر [علی اکبر] صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران داشتم و توانستیم درخصوص دو موضوع با یکدیگر توافق کنیم.»
به گزارش خبرگزاری فارس، گروسی درخصوص این دو مورد توضیح داد: «این توافق به تفاهم فنی دوجانبه موقت مربوط می‌شود که در ماه فوریه در تهران درخصوص آن به توافق رسیدیم. اول اینکه، اطلاعاتی که توسط تجهیزات فنی ما در مکان‌های مختلف در تهران جمع‌آوری می‌شود، همچنان ذخیره خواهد شد. مورد دوم اینکه تجهیزات، فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت که درخصوص آن توافق کردیم، از همین حالا برای مدت یک ماه همچنان ادامه خواهد داشت و در تاریخ ۲۴ ژوئن ۲۰۲۱ (سوم تیرماه ۱۴۰۰) منقضی خواهد شد و این چیزی است که امروز در خصوص آن توافق کردیم.» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سپس ادامه داد: «اگر این تفاهم‌نامه در فوریه حائز اهمیت بود، می‌توانم بگویم اهمیت آن هم‌اکنون بیشتر از آن زمان شده است.» گروسی تایید کرد که اطلاعات [دوربین‌ها] تا یک ماه آینده نیز تحویل آژانس نخواهد شد.
وی تصریح کرد: «به جز پارامترهای کلی که در بیانیه مشترک ماه فوریه ارائه دادم، تعدادی اسناد فنی داریم که جزئیاتی از مکان‌هایی دارد که ما دوربین‌ها و فلومتر‌ها و سیستم‌های الکترونیک آنلاین در آن‌جا نصب کرده‌ایم تا غنی‌سازی‌ای که در آن مکان‌ها صورت می‌گیرد را ضبط کند.» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخصوص محدود شدن دسترسی آژانس به اطلاعات ضبط شده، گفت: «باید این مساله را بیان کنم که دسترسی‌های آژانس در حدی نیست که در برجام و پروتکل الحاقی وجود داشت و اطلاعات [دوربین‌ها] تا یک ماه آینده نیز تحویل آژانس نخواهد شد.»
گروسی ادامه داد: «یکی از مواردی که درخصوص آن در ماه فوریه موافقت کردیم، این بود که در پایان ضرب‌الاجل توافق ایران و آژانس، اطلاعات موجود بر روی تجهیزات فنی پاک خواهد شد که هم‌اکنون چنین چیزی رخ نخواهد داد.»
وی در پاسخ به سوال دیگری تصریح کرد: «فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت آژانس همچون روال قبلی انجام گرفته و همچنان ادامه دارد. ما می‌دانیم چه تجهیزاتی در چه مکان‌هایی قرار دارد و برآوردها و محاسبات خود را از آنچه رخ می‌دهد، داریم و می‌دانیم که می‌توانیم در زمان مناسب این برآوردها را طبق اطلاعات پیش‌زمینه‌ای که در اختیار داریم، پشتیبانی کنیم.»
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخصوص تاثیر روند انتخابات ریاست جمهوری ایران بر تداوم همکاری ایران با این نهاد بین‌المللی گفت: «من نگرانی ندارم، اطمینان دارم دولت بعدی ایران نیز به همکاری با آژانس ادامه خواهد داد. این به نفع همه خواهد بود.»
تداوم غنی‌سازی ۶۰ درصد
از سوی دیگر روز گذشته علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی با اشاره به پایان مهلت سه ماهه ضبط دوربین‌های مستقر آژانس و تماس تلفنی صبح دیروز با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اظهار کرد: در مذاکرات ۱+۴ که در وین در جریان است تصمیم جمهوری اسلامی ایران بر این قرار شد که تا یک ماه دیگر برنامه‌ها ضبط شود و این مصوبه، حوالی ظهر در تماسی تلفنی به جناب آقای گروسی ابلاغ شد. او ادامه داد: ما هیچ بیانیه مشترکی این بار نداریم و این تصمیم نظام را ابلاغ کردیم و امیدواریم در این فرصت داده شده مذاکرات به نتیجه مورد نظر برسد.
به گزارش خبرگزاری فارس، صالحی درخصوص ادامه غنی‌سازی ۶۰ درصد گفت: غنی‌سازی ۶۰ درصد، ۲۰ درصد و ۵ درصد همچنان ادامه دارد و میزان انباشت ذخایر اورانیوم ۲۰ درصد ما بالای ۹۰ کیلوگرم است که براساس قانون مصوب مجلس باید در یک‌سال به ۱۲۰ کیلوگرم می‌رسید و الان بعد از حدود ۴ ماه به ۹۰ کیلوگرم رسیده است. صالحی گفت: میزان اورانیوم ۶۰ درصد ما به بالای ۵/ ۲ کیلوگرم رسیده است و اورانیوم ۵ درصد ما هم بالای ۵ تن است و فعالیت‌های هسته‌ای ما همچنان ادامه دارد.
ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سوم اسفند ماه ۱۳۹۹ و پیش از توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی بیانیه‌ای مشترک صادر کردند. سازمان انرژی اتمی ایران، آژانس را مطلع کرد که به‌منظور پایبندی به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تحت عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران»، ایران اجرای اقدامات داوطلبانه، آنگونه که در برجام آمده است را از ۵ اسفند ۱۳۹۹ متوقف خواهد کرد و یک تفاهم فنی دوجانبه موقت نیز حاصل شد.
براساس ضمیمه فنی تفاهم مشترک ایران و آژانس، ایران تا سه ماه اجازه داد دوربین‌های نصب شده در ۸ تاسیسات یا ساختمان به منظور ضبط داده‌ها در محل خود حفظ شوند و به کار خود ادامه دهند. همچنین در این مدت سوابق کامل برخی فعالیت‌ها مانند کیک زرد، آب سنگین و ماشین‌ها را حفظ کند.
تصمیم ایران برای ادامه ضبط داده‌های دوربین‌ها
همزمان با اظهارات دیپلمات آرژانتینی آژانس، نماینده ایران در این سازمان نیز با بیان اینکه تصمیم ایران برای ادامه ضبط داده‌های دوربین‌ها حداکثر به مدت یک ماه دیگر به اطلاع آژانس رسید، گفت: داده‌های سه ماه گذشته همچنان در اختیار سازمان انرژی اتمی است و به آژانس منتقل نمی‌شود و داده‌های یک ماه پیش رو هم صرفا نزد ایران خواهد ماند.
کاظم غریب‌آبادی گفت: تصمیم جمهوری اسلامی ایران برای ادامه ضبط داده‌های دوربین‌های آژانس حداکثر تا یک ماه دیگر، از سوی سازمان انرژی اتمی به اطلاع مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسید.
سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین افزود: داده‌های سه ماه گذشته همچنان در اختیار سازمان انرژی است و به آژانس منتقل نمی‌شود. وی با ذکر این نکته که داده‌های یک ماه پیش رو نیز صرفا نزد ایران خواهد ماند، خاطرنشان کرد: در رابطه با حذف یا انتقال داده‌ها، همان شرایط تفاهم مشترک سه ماهه همچنان حاکم خواهد بود. وی به کشورهای طرف مذاکره توصیه کرد تا از این فرصت که براساس حسن‌نیت ایران فراهم شده است، در جهت لغو کامل تحریم‌ها به‌گونه‌ای عملی و قابل راستی‌آزمایی استفاده کنند.
بیانیه توضیحی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی
همچنین دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی نیز در بیانیه توضیحی خود درخصوص پایان موعد بیانیه مشترک ایران با آژانس درخصوص توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی اعلام کرد: امروز سوم خردادماه ۱۴۰۰ فرصت سه ماهه در خصوص نگهداری داده‌های دوربین‌های نظارتی نصب شده در تاسیسات هسته ایران به پایان می‌رسد. پیش‌تر و در روز یکشنبه یک منبع مطلع در شورای‌عالی امنیت ملی از تمدید تفاهم اسفند ماه سال گذشته ایران و آژانس برای یک ماه دیگر خبر داد.
این بیانیه می‌افزاید: شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر تداوم توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران براساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» در مورد نحوه ادامه کار پس از انقضای زمان توافق قبلی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصمیم گرفت؛ «با توجه به در جریان بودن مذاکرات فنی پیرامون حل‌وفصل موضوعات پادمانی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که به موازات مذاکرات وین در جریان است، حفظ داده‌های دوربین‌های نظارتی را به مدت یک ماه از تاریخ سوم خردادماه ۱۴۰۰ ادامه دهد تا از این طریق فرصت لازم برای پیشرفت و به نتیجه رسیدن مذاکرات فراهم شود.»
دسترسی فراپادمانی داده نخواهد شد
از سوی دیگر سخنگوی وزارت امورخارجه ایران با بیان اینکه در صورت تمدید تفاهم قبلی ایران و آژانس، دسترسی فراپادمانی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده نخواهد شد، گفت: اگر در پایان فرآیند گفت‌وگوها در وین، به نتیجه مشخصی برسیم، فیلم‌های ضبط‌شده می‌تواند در اختیار این سازمان قرار گیرد. سعید خطیب‌زاده دیروز دوشنبه در نشست هفتگی با خبرنگاران و چند ساعت قبل از اعلام رسمی تمدید توافق ایران و آژانس، در پاسخ به سوالی درباره تمدید تفاهم ایران و آژانس بیان کرد: در این خصوص دو نکته باید گفته شود. اینکه گفت‌وگوهای آن در شورای‌عالی امنیت ملی صورت گرفته و در پروسه بررسی‌های نهایی است و در اولین فرصتی که این پروسه و فرآیند نهایی شود، دبیرخانه یا سازمان انرژی اتمی اعلام رسمی خواهد کرد.
او افزود: توجه به این نکته بسیار ضروری است که این تفاهم دسترسی فراپادمانی به آژانس نمی‌دهد. یک تصمیم داخلی در جمهوری اسلامی ایران با تفاهم فیمابین با آژانس است برای اینکه دوربین‌ها فیلمبرداری‌های خودشان را در چارچوب پروتکل الحاقی داشته باشند. ولی هیچ دسترسی به بازرسان آژانس از روزی که مصوبه مجلس اجرایی شد، داده نشده است.
این دیپلمات ارشد ایرانی بیان کرد: اگر بعد از این نیز این تمدید صورت بگیرد، باز هم دسترسی فراپادمانی به آژانس داده نخواهد شد. اگر در پایان فرآیند گفت‌وگوها در وین، به نتیجه مشخصی برسیم، این فیلم‌های ضبط شده می‌تواند در اختیار آژانس قرار بگیرد.
خطیب‌زاده در پاسخ به سوالی درباره تمدید تفاهم ایران و آژانس برای یک ماه دیگر و اینکه آیا این به آن معناست که در یک ماه آینده باید توافقی حاصل شود، اظهار کرد: چه یک ماه، چه دو هفته و... پنجره‌های فرصت برای رسیدن به توافق است. سخنگوی دستگاه دیپلماسی ادامه داد: برداشت ما این است که توافق مسیر طولانی را طی کرده، ولی آنچه باقیمانده قابل‌توجه است و تا زمانی آنها حاصل نشود هیچ توافقی صورت نمی‌گیرد. تنها وقتی توافق اعلام می‌شود که درباره همه چیز توافق صورت گیرد.
این دیپلمات ارشد ایرانی بیان کرد: این یک ماه تمدید تفاهم بین ایران و آژانس ربطی به به‌نتیجه رسیدن گفت‌وگوها در وین ندارد و برای این است که همچنان تفاهمی که بین ایران و آژانس برای ضبط دوربین‌ها وجود داشته، ادامه یابد. اگر بتوانیم ظرف یک روز آینده بعد از شروع گفت‌وگوها به نتیجه برسیم حتما انجام خواهیم داد. کما اینکه مقام معظم رهبری فرمودند اگر یک ساعت هم با حفظ اصول زودتر بتوانیم تحریم‌ها را برداریم حتما تعلل نخواهیم کرد. سخنگوی وزارت‌خارجه در پاسخ اینکه با توجه به مباحثی که هیات‌های حاضر در مذاکرات وین عنوان کرده بودند این هفته دور پایانی مذاکرات در وین باشد، آیا می‌توان امیدوار بود که این دور از مذاکرات-که این هفته دوباره از سر گرفته خواهد شد-دور پایانی باشد، اظهار کرد: دور قبل و دور قبل‌تر هم همه طرفین می‌توانستند به توافقی برسند. ما تمامی متون و مقدمات لازم را فراهم کردیم. این دور هم می‌تواند، اگر مسائل قابل‌توجه باقیمانده که به تصمیم سیاسی واشنگتن وابسته خواهد بود، حل شود قطعا قابل دسترسی است. وی تصریح کرد: هیچ زمانی را مدنظر خودمان قرار نمی‌دهیم، جز زمانی که همه منافع ملت بزرگ ایران در چارچوب برجام تامین شود.
واکنش‌ها
تصمیم ایران و آژانس برای تمدید یکماهه تفاهم، با استقبال و واکنش طرف‌های مذاکره‌کننده برجام مواجه شده است. نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی از تمدید یکماهه تفاهم استقبال و آن را برای روند گفت‌وگوها در وین مفید توصیف کرد. میخائیل اولیانوف در توییتر نوشت: ایران تفاهم‌نامه موقت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برای یک ماه تمدید کرد؛ گامی قابل تقدیر. این به حفظ فضای جدی گفت‌وگوهای وین درباره برجام کمک و یک نتیجه موفقیت‌آمیز در خصوص تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای توافق هسته‌ای را تسهیل می‌کند. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با بیان اینکه بیشترین نظارت‌ها در جهان بر تاسیسات هسته‌ای ایران انجام می‌شود، گفت در صورت التزام واشنگتن به بخش اقتصادی توافق هسته‌ای، تهران نیز آماده است تا به اجرای کامل تعهدات برجامی بازگردد. جوزپ بورل دیروز به تمدید توافق جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی واکنش نشان داد.
به نوشته رسانه‌های اروپایی، بورل درباره تداوم نظارت آژانس اتمی بر تاسیسات هسته‌ای ایران گفت: «تاسیسات هسته‌ای ایران بیشترین نظارت را در جهان دارند.» وی همچنین با اشاره به مذاکرات احیای برجام در وین بین ایران و گروه ۱+۴ افزود: «ایران آماده است تا به اجرای کامل تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای برگردد؛ اگر واشنگتن هم به بخش اقتصادی توافق عمل کند.» وزارت‌خارجه اتریش نیز در پیامی که در صفحه توییتر خود منتشر کرد از تمدید یکماهه تفاهم میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استقبال کرد و نوشت تمدید تفاهم ایران و آژانس به دیپلماسی برای تمدید برجام فرصت بیشتری می‌دهد.
پاسخ ظریف و عراقچی به ادعای بلینکن
همزمان با این تحولات و در شرایطی که طرف‌های برجام برای ادامه گفت‌وگوها عازم گرند هتل وین هستند، مقامات ایران و آمریکا از ضرورت برداشتن گام‌های بازگشت به توافق سخن گفتند. محمدجواد ظریف وزیر خارجه و عباس عراقچی معاون وی به سخنان اخیر آنتونی بلینکن وزیرخارجه آمریکا واکنش نشان دادند.
وزیرخارجه آمریکا روز یکشنبه در مصاحبه‌ای مدعی شد هنوز اقدامی از سوی ایران مبنی بر آماده بودن و تمایل برای انجام اقدامات لازم به منظور بازگشت به تعهدات برجامی مشاهده نکرده است. ظریف هم دیروز در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «آنتونی بلینکن، لغو تحریم‌های ترامپ یک الزام حقوقی و اخلاقی، و نه یک اهرم مذاکراتی است.» رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: «چنین استفاده ابزاری از تحریم‌ها برای ترامپ موثر و کارآ نبود، برای شما هم نخواهد بود.» وی تاکید کرد: «میلیاردها دلار پول مردم ایران که به دلیل قلدرمآبی ایالات‌متحده در خارج به گروگان گرفته شده را آزاد سازید.» ظریف گفت: «میراث ترامپ منقضی شده است. رئیس‌جمهور بایدن، این میراث را رها کنید.»عراقچی، معاون وزیرخارجه و نماینده ایران در مذاکرات هسته‌ای نیز دیروز در واکنش به اظهارات وزیرخارجه آمریکا تاکید کرد که ایالات‌متحده نخست باید تحریم‌ها را بردارد. وی در توییتی با اشاره به جلسه روز یکشنبه خود با اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی عنوان کرد که نمایندگان مجلس را در جریان مذاکرات وین گذاشته و اگرچه جلسه دشواری بوده، اما مفید هم بوده است. معاون وزیرخارجه کشورمان سپس افزود: «ایالات‌متحده که از توافق هسته‌ای خارج شده است، نخست باید تحریم‌ها را بردارد و این امر راستی‌آزمایی شود و در آن صورت ایران هم اجرای کامل برجام را از سرخواهد گرفت.» عراقچی در نهایت این پرسش را مطرح کرد که «آیا ایالات‌متحده آماده است؟»
آنتونی بلینکن در بخش دیگری از گفتوگو با برنامه جی‌پی‌اس شبکه سی‌ان‌ان در پاسخ به سوال فرید زکریا، خبرنگار این شبکه مبنی بر این که آیا بازگشت دولت بایدن به برجام بیش از حد است و آیا این یک شکست در دیپلماسی نیست، گفت: دو نکته وجود دارد. اولا، فکر می‌کنم اقداماتی که ایران انجام می‌دهد، تاکیدی بر فوریت تلاش برای بازگرداندن ایران به پایبندی دوباره به تعهداتش در توافق هسته‌ای است، توافقی که جنبه‌های خطرناک برنامه هسته‌ای آنها و چشم‌اندازی که آنها می‌توانستند مواد شکافت‌پذیر برای یک سلاح هسته‌ای را در کوتاه‌مدت داشته باشند، متوقف کرد. فکر می‌کنم تاکنون پنج دور مذاکرات داشته‌ایم؛ مذاکرات غیرمستقیم. در واقع، تیم ما در روزهای آتی به وین بازمی‌گردد تا آن را دنبال کند. فکر می‌کنم، واقعا در شفاف‌سازی آن چه هر یک از طرف‌ها باید برای بازگشت به پایبندی کامل انجام دهند، پیشرفت کرده‌ایم. بلینکن ادامه داد: سوال مهم، سوالی که هنوز جوابی برایش نداریم، این است که آیا ایران بالاخره حاضر خواهد بود کارهایی را که برای بازگشت به پایبندی به توافق لازم است انجام دهد یا نه. این موضوعی است که درحال آزمودنش هستیم. اما فکر می‌کنم آنچه باید اتفاق بیفتد در این مذاکرات شفاف‌تر و شفاف‌تر می‌شود. مساله این است که آیا ایران آماده انجام دادن آن است؟
وزیر امورخارجه آمریکا در پاسخ به این سوال که آیا آمریکا آماده بازگشت به توافق هسته‌ای اولیه است، توضیح داد: ما بسیار شفاف بوده‌ایم. ما کاملا آماده بازگشت به توافق هسته‌ای اولیه همان‌گونه که بود، هستیم. این هدف اولیه ماست. باز هم می‌گویم که ما نمی‌دانیم آیا ایرانی‌ها هم آماده این هستند یا نه. اگر بدانیم، اگر در آن موفق شویم، می‌توانیم آن را پایه و اساس این قرار دهیم که چطور می‌توانیم خود توافق را به‌طور بالقوه طولانی‌تر و مستحکم‌تر کنیم.
