چنانچه پیش‌بینی می‌شد، احیای توافق هسته‌ای میان ایران و اعضای ۱+۵( برجام)، به معنای سرمایه‌گذاری بسیاری از شرکت‌های بزرگ، متوسط و حتی کوچک در کشورمان نخواهد بود. این در حالی است که در سال ۲۰۱۶ میلادی و با اجرایی شدن برجام نیز بسیاری از شرکت‌ها، نه از ترس تحریم، بلکه به دلیل ترس از «توقف توافق هسته‌ای» از سرمایه‌گذاری میان‌مدت و بلندمدت در کشورمان اجتناب کردند. اکنون، با توجه به اینکه دولت آمریکا یک‌بار در دوران ریاست جمهوری ترامپ رسما از توافق هسته‌ای خارج‌شده است، ضریب و میزان ابطال‌پذیری برجام در نزد شرکت‌های بین‌المللی تا اندازه زیادی افزایش‌یافته است. بر این اساس، تضمینی وجود ندارد که آمریکا و تروئیکای اروپایی در آینده‌ای نزدیک یا دور به برجام پایبند بمانند. نکته مهم‌تر اینکه دولت جوبایدن و دموکرات‌هایی که همراه وی هستند، حاضر نشده‌اند در خصوص حفظ برجام تضمینی در مذاکرات وین ارائه کنند.
برای شرکت پژو احیای برجام اهمیتی ندارد
عدم تمایل برخی شرکت‌ها در خصوص بازگشت به ایران، حتی پس از احیای برجام، به یکی از مسائلی تبدیل‌شده است که موردتوجه رسانه‌های غربی نیز قرارگرفته است. در این میان شرکت نفتی توتال و شرکت پژو-سیتروئن، پی‌اس‌ای، که اخیرا به گروه چندملیتی خودروسازی «استلانتیس» پیوسته است، یکی تلویحا و دیگری آشکارا گفته‌اند که در صورت احیای برجام، از بیم مجازات‌های آمریکا
( که در آینده ممکن است اعمال شود ) قصد ادامه سرمایه‌گذاری در ایران را ندارند.شبکه یورونیوز در این خصوص می‌نویسد:
«اما ترس این شرکت‌ها از تنبیه آمریکا بیهوده هم نیست چون در سال ۲۰۱۴، «ب‌ان‌پ پاریبا» که پولدارترین بانک فرانسه است، به دلیل تبادلات مالی غیرقانونی با چند کشور ازجمله ایران، به پرداخت حدود ۹ میلیارد دلار به آمریکا جریمه شد. این بزرگ‌ترین جریمه خارجی آمریکا در پیوند با نقض تحریم‌های ایران بود.»
از چند روز پیش در ایران شایعاتی در مورد انصراف شرکت خودروسازی پژو-سیتروئن فرانسه از ادامه فعالیت در ایران منتشرشده است. باآنکه شرکت پژو-سیتروئن فرانسه در سال ۲۰۰۷ میلادی به دلیل تحریم‌ها به فعالیت خود در ایران پایان داد، ایران همچنان به تولید انواع خودروهای پژو ادامه می‌دهد. فرانسوا پیمه موازان، سخنگوی دفتر ارتباطات شرکت پی‌اس‌ای فرانسه در این زمینه تأکید کرده است که این شرکت از سال ۲۰۰۷ به این‌سو به دلیل تحریم‌های آمریکا عملا فعالیت خود را در ایران متوقف کرده است.ازجمله شایعات درباره پژو در ایران آن است که این خودروساز فرانسوی از یک‌سو به دلیل دستیابی تازه به بازار آمریکا و یافتن منبع درآمدی بیشتر در این کشور و از سوی دیگر به دلیل ابطال‌پذیری برجام ( و نبود امنیت لازم در خصوص تضمین توافق هسته‌ای ) به‌طورکلی، حتی در صورت لغو تحریم‌ها، تمایلی به بازگشت به این بازار بزرگ در خاورمیانه ندارد.
توتال هم برنمی‌گردد
در این میان،بهتر است نیم‌نگاهی نیز به مواضع اخیر مدیران شرکت توتال بیندازیم. این شرکت، حتی پس از احیای توافق هسته‌ای نیز قصد ندارد به ایران بازگردد. شرکت نفتی توتال فرانسه که همواره یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران خارجی در ایران بوده است، تصمیم خود مبنی بر بازنگشتن به ایران را بسیار آشکارتر از شرکت پژو اعلام کرده است.ژان پیر اِسبرِر، مدیر مالی توتال حدود
۲۰ روز پیش در یک کنفرانس تلفنی به تحلیل‌گران اعلام کرد که این شرکت نفتی به دلیل نبود اطمینان در مورد تحریم‌های ایران، فعلا قصد بازگشت به این کشور را ندارد.خبرگزاری رویترز به نقل از این مقام توتال گزارش داده بود که این شرکت فرانسوی در شرایط حاضر اصولا به رفع تحریم‌های آمریکا اطمینانی ندارد.سه هفته بعد از انتشار این اظهارات، آناستازیا ژیوولینا، وابسته مطبوعاتی توتال در پاسخ به شبکه یورونیوز در همین مورد، با تأیید تلویحی سخنان قبلی گفت که حرف تازه‌ای درباره بازگشت به ایران ندارد و درواقع موضع توتال در این زمینه عوض نشده است.امضای قرارداد میان شرکت توتال و بهران به تأسیس شرکت «به‌توتال» در ایران منجر شد. پس از امضای برجام و به‌ویژه باعرضه خودروهای رنو، تقاضا برای روغن‌موتور توتال مورد تأیید رنو به برند «الف» نیز بالا رفت، اما با خروج آمریکا از برجام و ازسرگیری تحریم‌ها، توتال از نخستین شرکت‌های خارجی بود که از ایران خارج شد.با رفتن توتال از ایران، نام شرکت به‌توتال به «به‌تام» تغییریافت و این شرکت با تغییر نام محصولات خود، تولید روغن‌موتور را ادامه داد. این شرکت اکنون یکی از شرکت‌های ایرانی است که به‌رغم ادامه فعالیت در یک سال اخیر، نگاهی نیز به تصمیم توتال برای بازگشت یا انصراف از بازگشت به ایران دارد.
برجام ابطال‌پذیر است
آنچه مسلم است اینکه ایالات‌متحده آمریکا و تروئیکای اروپایی، حتی در صورت احیای برجام به‌صورت دائم بر «ابطال‌پذیری» توافق تأکید خواهند کرد. به‌عنوان‌مثال، در سال ۲۰۱۷ میلادی و درحالی‌که توافق هسته‌ای میان ایران و اعضای ۱+۵ پابرجا بود، وزارت امور خارجه انگلیس و آمریکا بارها در بیانیه‌های رسمی خود تصریح کردند که ایران کماکان محلی پرمناقشه برای سرمایه‌گذاری بین‌المللی محسوب می‌شود. حتی وزارت خارجه انگلیس دریکی از بیانیه‌های رسمی خود در فروردین‌ماه سال ۱۳۹۷ به شرکت‌های خود توصیه کرد که در مورد سرمایه‌گذاری در ایران نهایت احتیاط لازم را در نظر بگیرند! این مواضع ، قطعا در صورت احیای برجام نیز از سوی واشنگتن و متحدان اروپایی آن تکرار خواهد شد. در چنین شرایطی معادلات اقتصادی و سیاست خارجی کشور
( در صورت احیای توافق هسته‌ای ) باید بر مبنای ابطال‌پذیری برجام ترسیم شود.
آنچه در خصوص توتال و پژو مورداشاره قرار گرفت، در خصوص بسیاری از شرکت‌های دیگر نیز صادق است. این شرکت‌ها، نه از ترس تحریم‌های آمریکا، بلکه از ترس «ریسک سرمایه‌گذاری خود به دلیل احتمال ابطال توافق هسته‌ای » حاضر به سرمایه‌گذاری میان‌مدت و بلندمدت در کشورمان نخواهد بود. در حوزه سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت نیز شاهد مانور بی‌حدوحصر شرکت‌های کوچک در ایران
( به‌مانند آنچه بعضا تصور می‌شود) نخواهیم بود. درهرحال، یک توافق ابطال‌پذیر ، نمی‌تواند به نقطه ثقل اقتصاد و سیاست خارجی کشور تبدیل شود!
∎
نظر شما