مترجم: زهرا پورنعمت
مطالعات نشان داده‌اند ‌که خواب کمتر از 6 ساعت در شب در میانسالی خطر ابتلا به زوال عقل را 30درصد بالاتر می‌برد.
از آغاز همه‌گیری کرونا انجام کارهایی چون فاصله‌گذاری‌های فیزیکی، در خانه ماندن و به حداقل رساندن ارتباطات اجتماعی به عنوان بهترین راهکار برای در امان ماندن از ابتلا به کووید-19 به کار گرفته شده است. غافل از آنکه این انزوا و خانه‌نشینی به مثابه حصر خانگی عمل می‌کند که جسم و روح ما را با خطراتی بعضا جدی‌تر از کووید-19 مواجه می‌سازد. آسیب‌های ناشی از این کم تحرکی، انزوا و تغیر سبک زندگی بر قلب و عروق و عضلات و حتی کارکرد مغز بیش از حد تصور است. یکی از این آسیب‌ها، اختلال در خواب افراد است‌ که در ماه‌های اخیر در نتیجه خانه‌نشینی اجباری و کم تحرکی و البته افزایش سطح استرس افراد ایجاد شده است. بی‌نظمی در ساعات خواب و کاهش ساعات مفید خوابیدن به بروز بیماری‌های جدی‌تری منجر می‌شود و ریسک ابتلا به آسیب‌های مغزی و زوال عقل را افزایش می‌دهد.
در همین راستا بر تازه‌ترین تحقیقات دانشمندان پیرامون تاثیرات منفی خواب ناکافی بر سلامت افراد مروری خواهیم داشت:
یک مطالعه جدید که به تازگی در ژورنال Nature Communications منتشر شده است، نشان داده که در طول شبانه روز اگر میزان خواب حدود 6 ساعت یا کمتر باشد و به صورت هفتگی این مساله ادامه پیدا کند، در آینده می‌تواند به ناتوانی مغز منجر شود. بر اساس نتایج مطالعه‌ای با جامعه آماری 8000 نفر که به مدت 25 سال ادامه یافته، مشاهده شد که در افراد با سن حدود 50 یا 60 سالگی اگر میزان خواب در طی شبانه روز 6 ساعت یا کمتر از 6 ساعت باشد، خطر ابتلا به زوال عقل در مقایسه با کسانی که حداقل 7 ساعت خواب مفید در شب داشته‌اند، بالاتر می‌رود.
در همین رابطه مشخص شده است که مستقل از تاثیر فاکتورهای رفتاری، جامعه شناختی، وضعیت عروقی متابولیکی، سلامت ذهن و اختلال‌هایی نظیر افسردگی، استمرار خواب ناکافی در دهه‌های 50، 60 و 70 زندگی به تنهایی می‌تواند خطر ابتلا به زوال عقل را تا حدود 30 درصد افزایش دهد.
خواب کافی برای حفظ و بقای عملکرد نرمال مغز بسیار ضروری است. تصور بر این است خواب برای پاکسازی پروتئین‌های سمی (که منجر به زوال عقل می شود) مهم وحیاتی است. همچنین شواهد نشان می‌دهد که اختلال در خواب ممکن است مدت‌ها پیش از بروز سایر علائم بالینی زوال عقل رخ دهد. اگرچه این مطالعه نمی‌تواند جهت و رابطه علت و معلولی بین خواب کافی و زوال عقل را با قطعیت مشخص کند، اما تا حدود زیادی این اطمینان وجود دارد که خواب نامناسب از نظر کمیت ساعات و کیفیت خواب برای مغز ایجاد مشکل می‌کند و مغز را در برابر شرایط نورودژنراتیو مانند بیماری آلزایمز آسیب پذیر می‌سازد.
معمای مرغ یا تخم مرغ
‌بر اساس تحقیقات پیشین این واقعیت یافته شده که مبتلایان به آلزایمر از مشکلات مربوط به خواب رنج می‌برند. مشکلاتی نظیر اختلال بی‌خوابی، خواب گردی و سرگردانی در شب، خواب آلودگی در طی روز و همچنین سایر اختلالات شناختی نظیرزوال لوب پیشانی از جمله این موارد است. اما پاسخ به این پرسش که آیا خواب ناکافی علت بروز زوال عقل است یا در اثر ایجاد زوال عقل مشکلات خواب رخ می‌دهد، چندان کار آسانی نیست.
بر طبق نظر جفری لیف استاد روانپزشکی و علوم رفتاری دانشگاه واشنگتن، سوال «مرغ اول بود یا تخم مرغ» در تحقیقات تجربی پیشین مورد بررسی قرار گرفته است و به نوعی به هر دو مورد اشاره شده و شواهدی از وضعیت تناقض آمیز «مرغ و تخم مرغ» وجود دارد. به باور این استاد روانپزشکی شما می‌توانید تحقیقات را به هر دو جهت هدایت کنید. با این حال، برخی از مطالعات اخیر بر اثرات خواب ناکافی بر زوال عقل پرداخته‌اند و در همین رابطه خواب ناکافی را علت ایجاد برخی آسیب‌های مغزی دانسته‌اند. بر اساس یافته‌های تحقیقی در سال 2017 ، افرادی که به خواب رم (REM) و یا مرحله خواب دیدن نمی‌رسند، در معرض خطر بیشتری از ابتلا به دمانس یا زوال عقل قرار دارند. رم به مرحله پنجم از خواب اطلاق می‌شود که چشم‌ها حرکت می‌کند، بدن گرم می‌شود، ضربان قلب و تنفس سریع‌تر می‌شود وخواب می‌بینیم.
در مطالعه‌‌ دیگری که در سال 2017 منتشر شد، توضیح داده می‌شود که اگر فرد میانسالی در طی یک شب خواب مناسبی نداشته باشد، در مغزش مقدار زیادی پلاک بتاآمیلویید (beta amyloid plaques) ترشح می‌شود. یکی از مشخصه‌های بیماری آلزایمر حضور همین ماده بتاآمیلویید است که با یک ترکیب پروتئینی چسبنده ارتباط بین سلول‌های مغز را مختل می‌کند. در نهایت تجمیع این ماده در مغز به از بین رفتن سلول‌های مغز منجر می‌شود. ادامه روند بی‌خوابی حتی برای یک هفته به تجمع ماده پروتئینی دیگری به نام تاو(TAU) منجر می‌شود، یعنی همان پروتئینی که مسبب مشکلات و بیماری‌هایی نظیر آلزایمر، زوال لوب پیشانی ودمانس بدنی Lewy است.
یک مطالعه دیگر در سال 2017 نشانه‌های زوال مغز را در مایع نخاعی بر اساس مشکلات خواب اظهار شده از سوی خود افراد مقایسه کرد و دریافت که افرادی که مشکل خواب داشتند شواهد بیشتری از پاتولوژی Tau ، تخریب سلول‌های مغزی و التهاب نشان می‌دادند. این حالت حتی وقتی صادق بود که دیگر عوامل چون افسردگی، [نامتناسب بودن] توده بدنی، بیماری‌های قلبی عروقی و دریافت دارو برای به خواب رفتن هم محاسبه شده بودند.
‌یافته‌های اخیر با این واقعیت همخوانی دارد که ساعات خواب ناکافی و خواب نامتناسب به تجمع پروتئین‌های مذکور در مغز منجر می‌شود و باعث بیماری‌هایی نظیر آلزایمر می‌شود. به عبارت دیگر با بروز و ظهور نشانه‌هایی در افراد میانسال که به لحاظ روانی سلامت هستند و با فهم ارتباط بین [خواب ناکافی و زوال عقل] می‌توان امیدوار بود که فرصتی برای مداخله زودهنگام ایجاد شود.
اطلاعات و نتایج حاصل از مطالعات اخیر
الیزابت کالتارد استاد عصب شناسی در زمینه زوال مغز از دانشگاه بریستول بر این باور است که به دلیل آنکه مطالعه اخیر جامعه آماری بالایی از افراد را در یک دوره زمانی طولانی مدت مورد بررسی قرار داده، نگرش‌های جدیدی پیرامون تاثیر خواب ناکافی و زوال عقل مطرح شده است.
به عنوان مثال در این مطالعه نشان داده شده که تنها برخی از افرادی که به دمانس مبتلا شده‌اند، در آغاز این بیماری و زمان سنجش میزان خواب مشکل کمبود خواب نداشته‌اند. به بیان دیگر این شواهد تا حدودی تاثیر علّی کم‌خوابی در سنین میانسالی را بر آسیب مغزی و ابتلا به زوال عقل آشکار می‌سازد.
به گفته یکی دیگر از محققان این حوزه (‌در تحقیق مورد بحث مشارکتی نداشته است) سارا ایماریسیو رئیس بخش تحقیقات استراتژیک آلزایمر انگلستان، در حال حاضر دانش هیچ روش قطعی و راهکار مشخصی برای جلوگیری از زوال عقل ندارد، اما افراد می‌توانند با تغیر سبک زندگی یا دست کم تغییر برخی عادات و رفتارهای خاص خطر ابتلا به دمانس را کاهش دهند.
‌دانشمندان بر مبنای تازه‌ترین شواهد و داده‌ها بر این نکات تاکید دارند که با افزایش سن عدم استعمال دخانیات، مصرف به اندازه و مدیریت شده مشروبات الکلی، تحرک و پویایی جسمی و ذهنی، رژیم غذایی متناسب با سن و فیزیک بدنی، تنظیم و کنترل کلسترول و فشارخون می‌تواند به سلامت ذهن ما کمک کند.