به گزارش جهان صنعت نیوز: از جمله واکسن‌هایی که عوارض بیشتری به نسبت بقیه داشت، واکسن آسترازنکا بود. تزریق این واکسن در برخی کشورها برای افراد زیر۵۰ تا ۶۰ سال متوقف شده است. اگرچه کشوری مانند دانمارک به طور کلی تزریق این واکسن را به دلیل بروز عوارض جانبی متوقف کرد اما برخی کشورها از جمله ایران به تزریق این واکسن ادامه می‌دهند. پیشتر علیرضا رییسی معاون بهداشت وزارت بهداشت، در نامه‌ای به سازمان نظام پزشکی نوشته: «واکسن آسترازنکا ترجیحا برای افراد بالای ۵۰ سال استفاده شود و از سایر واکسن‌های موجود برای واکسیناسیون گروه‌های زیر ۵۰ سال استفاده شود. اگر افراد زیر ۵۰ سال واکسن استرازنکا دریافت کرده‌اند جای نگرانی و اقدام خاصی نیست و طبق برنامه نوبت دوم آنها از همین واکسن استفاده شود.»

همچنین سازمان نظام پزشکی در واکنش به این نامه معاونت بهداشت طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «در مورد واکسیناسیون کادر خدوم درمان، سازمان نظام پزشکی در مقابل انتخاب‌های متعدد قرار ندارد. در حال حاضر فقط واکسن آسترازنکا در اختیار سازمان قرار داده شده است. شایسته بود قبل از انتشار این نامه، سبدی از واکسن‌های واردشده که ترکیبی از اسپوتنیک، سینوفارم، بهارات و آسترازنکاست در اختیار بود تا همکاران هم امکان انتخاب داشتند.» به هر حال این واکسن با ثبت‌نام بالغ بر ۹ هزار نفر تا ساعت ۱ بامداد ۳۱ فروردین ۱۴۰۰ برای دریافت واکسن آسترازنکا در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه در شهر تهران، چون رویکرد سازمان علمی است و واکسن آسترازنکا مورد تایید مجامع علمی معتبر دنیا و نیز سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت قرار دارد و همچنین هیچ‌گاه بنا نداشته است تا در معادلاتی غیر از آن وارد شود، روال تزریق واکسن آسترازنکا برای افرادی که داوطلب باشند ادامه خواهد یافت.

البته پس از این نامه‌نگاری‌ها، رییس مرکز بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت مقرر کرد با توجه به درخواست‌های گروهی از اعضای جامعه پزشکی در روزهای آینده به میزان ۵۰ درصد از دوزهای تزریقی واکسن سینوفارم ساخت کشور چین برای تزریق در اختیار اعضای جامعه پزشکی بخش خصوصی قرار گیرد.

با وجود اینکه روز گذشته معاونت بهداشت تزریق واکسن آسترازنکا را به افراد بالای ۵۰ سال توصیه کرده بود؛ چند روز پیش علیرضا رییسی مجددا در نامه به دانشگاه‌های علوم پزشکی نوشت: «در رابطه با توزیع و مصرف آسترازنکا به اطلاع می‌رساند واکسن مذکور برای هیچ‌کدام از گروه‌های سنی و جنسی بالای ۱۸ سال منع مصرف نداشته و عوارض آن بر اساس گزارش صریح سازمان بهداشت جهانی بسیار نادر و قابل اغماض بوده است. بنابراین مجددا تاکید می‌شود چنانچه فردی با سن زیر ۵۰ سال درخواست تزریق واکسن دیگری به غیر از واکسن آسترازنکا را داشته باشد می‌تواند از سایر واکسن‌های موجود استفاده کند.

لازم به ذکر است واکسن سینوفارم نیز در روز جاری در حال توزیع است.» این تغییر مواضع، تردید برخی اعضای کادر درمان را نسبت به تزریق این واکسن برانگیخته است.

پیش از این حیدر محمدی مدیر کل امور داروی سازمان غذا و دارو گفته بود: «بروز عوارض در واکسن کرونا نیز مانند سایر واکسن‌ها طبیعی است اما اگر ارتباط بروز لخته خون با تزریق واکسن آکسفورد- آسترازنکا به تایید رسمی سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و داروی کشور برسد، واکسن‌ها ریجکت و واردات آنها متوقف خواهد شد، در عین حال جان‌بابایی معاون درمان وزارت بهداشت اعلام کرد که در صورت بروز عارضه لخته خون پس از تزریق واکسن آسترازنکا، درمان ضدلخته آغاز می‌شود و جای نگرانی نیست!»

حال مشخص نیست با وجود توقف تزریق واکسن آسترازنکا در برخی کشورهای اتحادیه اروپا و محدود کردن تزریق این واکسن به گروه‌های سنی خاص در برخی کشورهای دیگر، محموله‌های بعدی کوواکس که به ایران می‌رسد نیز شامل واکسن آسترازنکا خواهد بود یا نه!

آسترازنکا را بالای ۳۰ سال‌ها بزنند

در همین راستا مینو محرز عضو کمیته علمی مقابله با کرونا به «جهان‌صنعت» گفت: میلیون‌ها انسان در جهان واکسن آسترازنکا را تزریق کردند و تنها چهار نفر در یک میلیون نفر با خطر لخته شدن مواجه شده‌اند و همچنین در مورد واکسن اسپوتنیک سه نفر در یک میلیون جمعیت و جانسون- جانسون یک نفر در یک میلیون. به هر حال سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده افراد زیر ۳۰ سال این واکسن را تزریق نکنند. اما برای دیگر افراد مانعی ندارد. اما هیچ واکسن کرونای بدون عوارض و ایمن صد‌ در‌صد نیست. تمام واکسن‌ها عوارضی در پی داشتند. به طور کلی خطر لخته شدن خون در واکسن‌های وکتوری کرونا همانند واکسن آکسفورد-آسترازنکا، اسپوتنیک وی و یا جانسون‌-جانسون تقریبا یکسان است. طبق این تحقیقات ریسک استفاده از واکسن در افراد بالای ۳۰ سال به مراتب کمتر است. در کشور ما بر اساس آخرین اطلاعیه وزارت بهداشت، استفاده از واکسن آکسفورد- آسترازنکا در افراد بالای ۳۰ سال منعی ندارد و مسوولان و سیاستگذاران طبق آخرین تحقیقات تصمیم گرفته‌اند به افراد زیر ۳۰ سال واکسن جایگزین برای تزریق پیشنهاد کنند.

محرز استفاده از قرص‌های آسپرین برای پیشگیری از عوارض احتمالی واکسیناسیون را بی‌تاثیر دانست و اظهار کرد: آسپرین برای پیشگیری از عوارض احتمالی واکسن‌های وکتوری کرونا بی‌تاثیر است و به طور کلی هیچ دستورالعمل علمی پیشگیرانه‌ای در این زمینه وجود ندارد. پوشش واکسیناسیون توسط واکسن‌های وکتوری همچون آسترازنکا در کشورهای اروپایی مانند انگلستان و آلمان در بالاترین سطح تا به امروز انجام شده است. همچنین سازمان غذا و دارو این واکسن را تایید کرده است. واکسن بهارات هم بالای ۳۰ سال نباید کسی تزریق کند. با این حال تزریق واکسن برای افراد جامعه امری ضروری است و باید برای واکسیناسیون اطمینان خاطر داشته باشند چرا که در کنترل کووید۱۹ و کاهش مرگ و میر به واکسن نیاز داریم.

وی افزود: بنده هنوز واکسن کرونا را تزریق نکرده‌ام و منتظرم تا به عنوان اولین نفر واکسن ساخت داخل را تزریق کنم. فاز سه این واکسن شروع شده و اگر به نتیجه برسد تا تابستان به توزیع انبوه می‌رسد. من واکسن خارجی تزریق نمی‌کنم!

عوارض دیگر واکسن‌ها

این در حالی است که مدتی پیش یک پرستار ۴۲ساله گیلانی پس از تزریق واکسن آسترازنکا دچار شوک آنافیلاکتیک شد و با تنگی نفس شدید در بیمارستان رازی رشت بستری شده است. با این حال درباره اثرگذاری و ایمنی واکسن‌های موجود شکی نیست و به اعتقاد متخصصان خطر واکنش آلرژیک در برابر واکسن کووید۱۹ در برابر مصونیت حاصل از تزریق این واکسن ناچیز است.

نشریه نیچر به بررسی نتایجی پرداخته که محققان از مطالعه عوارض جانبی واکسن بر جمعیت میلیونی شهروندان دریافت‌کننده آن به دست آورده‌اند. این عوارض یا به طور مستقیم توسط شهروندان به متخصصان گزارش شده یا از طریق سامانه‌های نظارتی مانند گوشی‌های هوشمند گردآوری شده است.

چه تعداد از شهروندان عوارض جانبی واکسن را تجربه می‌کنند؟

بسیاری از افرادی که دو واکسن مدرنا و فایزر را دریافت کردند، عوارضی مانند درد در محل تزریق، سردرد یا گیجی را تجربه کردند که عوارض جدی محسوب نمی‌شوند. این دو واکسن بخشی از RNA را که حاوی کدهای پروتئین تاجدار ویروس است، به بدن وارد کرده و در نتیجه سیستم ایمنی نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد.

بر اساس اطلاعات سامانه گزارش عوارض جانبی واکسن‌ها (VARES) در آمریکا، از هر یک میلیون واحد حدود ۳۷۲ مورد موجب بروز واکنش‌های غیرجدی می‌شود. این میزان کمتر از میزان مورد انتظار بر اساس داده‌های آزمایشات بالینی است.

در انگلیس نیز سه میلیون واحد از واکسن آسترازنکا به شهروندان تزریق شده و در هر میلیون واحد حدود چهار هزار مورد منجر به گزارش عوارض جانبی غیرجدی شده است. در حالی که بر اساس نتایج آزمایشات بالینی انتظار می‌رفت که نیمی از دریافت‌کنندگان واکسن دچار عوارضی مانند سردرد، گیجی و درد محل تزریق شوند. البته بر اساس همین اطلاعات انتظار می‌رود عوارض جانبی تزریق دوم واکسن خفیف‌تر از اولین واحد باشد.
عوارض جانبی واکسن‌های تولیدشده در سایر کشورها مانند واکسن‌های چینی و روسی چندان روشن نیست. با وجود این متداول‌ترین عارضه جانبی واکسن روسی اسپاتنیک، علائمی شبیه به سرماخوردگی است.

عوارض واکسن چه تفاوتی با عوارض واکسن سرماخوردگی دارد؟

به گفته هلن چو یکی از محققان دانشگاه واشینگتن، در آزمایش‌های بالینی واکسن فایزر ۷۵ درصد از داوطلبان علائم سیستمی مانند سردرد، تب و لرز داشتند. در حالی که تنها ۳۴ درصد از داوطلبان ۱۸ تا ۴۹ساله آزمایش واکسن سرماخوردگی در آزمایش‌های بالینی دچار این نوع علائم سیستمی شدند.
این علائم در مورد داوطلبان بالای ۵۰ سال کاهش قابل توجهی دارد. واکسن کووید۱۹ یک واکنش ایمنی قوی ایجاد می‌کند که موجب افزایش احتمال بروز عوارض جانبی می‌شود.

آیا واکسن کووید۱۹ تاکنون موجب مرگ شده است؟

پس از مرگ ۳۳ نفر از ساکنین یک خانه سالمندان در نروژ به فاصله ۶ روز از تزریق واکسن فایزر، مقامات نوروژی و سازمان بهداشت جهانی تحقیقاتی را در این رابطه آغاز کردند، اما مشخص شد این افراد به دلیل تزریق واکسن جان خود را از دست نداده و مرگ آنها به صورت طبیعی و در اثر کهولت سن بوده است.
وزارت سلامت و رفاه هند نیز ۲۷ مورد مرگ مشکوک را در این کشور گزارش کرد که هیچ‌یک از آنها به طور مستقیم با تزریق واکسن کووید۱۹ ارتباط ندارند.

به اعتقاد محققان تایید ارتباط مرگ افراد در اثر تزریق واکسن امری دشوار است، زیرا اغلب افرادی که پس از تزریق واکسن کووید۱۹ جان خود را از دست داده‌اند، روزها یا هفته‌های بعد دچار مرگ شده‌اند. علاوه بر این گروه‌هایی که در حال حاضر واکسن را دریافت می‌کنند، اغلب افراد سالمند، شاغلان بخش بهداشت و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند و اغلب افرادی که جان خود را از دست داده‌اند نیز در همین گروه‌ها قرار دارند.

درباره واکنش آلرژیک شدید به واکسن چه می‌دانیم؟

بر اساس داده‌های VARES واکسن مدرنا در هر یک میلیون واحد منجر به بروز سه مورد واکنش آلرژیک شدید و واکسن فایزر در هر یک میلیون واحد منجر به بروز پنج مورد واکنش آلرژیک می‌شود. این آمار بالاتر از اغلب واکسن‌های موجود، از جمله واکسن آنفلوآنزا است که در هر یک میلیون واحد تنها یک مورد واکنش آلرژیک شدید ایجاد می‌کند.

در مورد واکسن آسترازنکا که تاکنون سه میلیون واحد از آن به شهروندان تزریق شده، در مجموع ۱۰ مورد واکنش آلرژیک گزارش شده است. البته با افزایش تعداد افراد واکسینه‌شده، ممکن است نسبت موارد واکنش آلرژیک به مجموع واحدهای تزریق‌شده کاهش یابد.

با وجود اینکه برخی از افراد مبتلا به واکنش آلرژیک در بیمارستان بستری شدند، تاکنون تمام این افراد به طور کامل بهبود یافته‌اند. اغلب افرادی که دچار این واکنش شده‌اند، قبلا نسبت به ترکیبات دیگر نیز چنین واکنشی داشته‌اند. در واقع به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا، ۸۰ درصد از افرادی که نسبت به واکسن فایزر و ۸۶ درصد از افرادی که نسبت به واکسن مدرنا واکنش آلرژیک داشتند، دارای سابقه آلرژی بوده‌اند.

عامل واکنش آلرژیک به واکسن چیست؟

تاکنون عامل واکنش شدید آلرژیک به واکسن کووید۱۹ به درستی شناخته نشده، اما انستیتوی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا در تلاش است تا آزمایش‌های بالینی را برای شناسایی مکانیسم عامل این نوع واکنش توسعه دهد.

برخی از متخصصان ترکیبی موسوم به پلی اتیلن‌گلیکول (PEG) را عامل واکنش آلرژیک نسبت به واکسن‌های mRNA از جمله فایزر و مدرنا می‌دانند. در این واکسن‌ها از نانوذرات لیپید برای انتقال mRNA به سلول‌ها استفاده می‌شود و PEG با اتصال به این نانوذرات تشخیص آنها را برای سیستم ایمنی تسهیل می‌کند.

برای تشخیص صحت این نظریه، انجام آزمایش‌های بیشتر روی افرادی که دچار واکنش آلرژیک شدید نسبت به واکسن شده‌اند، ضروری است. استفاده از واکسن‌هایی مانند واکسن Johnson & Johnson که در آنها از PEG استفاده نشده، نیز می‌تواند درک بهتری از مکانیسم عامل این نوع واکنش آلرژیک فراهم کند.