بازار؛ گروه بین الملل:  نشست کمیسیون مشترک برجام با مشارکت ایران و گروه ۴+۱ روز پنجشنبه در وین ادامه یافت. ایران اعلام کرده که ابتدا باید تحریمها توسط آمریکا رفع شود و ایران راستی آزمایی کند و سپس ایران از کاهش تعهدات برجامی خود عقب نشینی کند.

آمریکا هم خواستار پیش بردن طرح «گام به گام» است. این در حالی است که ایران بر عدم فرسایشی شدن مذاکرات و رفع سریع تحریمها تاکید دارد.

عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد ایران در این خصوص بعد از نشست روز پنج شنبه بیان داشت میل و فرصت مذاکرات فرسایشی را نداریم. اروپایی ها باید جدیت خود را در مذاکرات عملاً نشان دهند.

در این راستا خبرنگار بازار گفتگویی با با دکتر «ابوالقاسم بینات» پژوهشگر فوق دکترای دانشگاه هاروارد آمریکا تنظیم نموده که در ادامه می آید.

دکتر «ابوالقاسم بینات» پژوهشگر فوق دکترای مرکز بلفر مدرسه کندی دانشگاه هاروارد آمریکا است. او دکترای خود را از دانشگاه سیراکیوس آمریکا اخذ کرده است. حوره مطالعاتی وی موضوع هسته ای ایران با تمرکز بر فرایندهای تصمیم گیری در برنامه هسته ای ایران است. وی همچنین در خصوص سیاست خارجی ایران، روابط بین المللی خاورمیانه، نقش هویت دولت در سیاست خارجی و رژیم تجاری خارجی ایران مطالعه و تحقیق دارد.

*پس از اقدام مخرب اسرائیل علیه تاسیسات هسته ای نطنز ایران، نشست وین به کار خود ادامه داد. چرا طرفین ترجیح دادند نشست ادامه پیدا کند؟

گفتگوها بعد از خرابکاری در تاسیسات غنی سازی  نطنز ادامه پیدا کرد چون شرایطی که طرفها را به پشت میز مذاکره آورده همچنان به قوت خود باقی است و تغییری نکرده است.  ایران می خواهد آمریکا دوباره به برجام متعهد شود تا از فشار تحریمها خلاصی پیدا کند و امریکا هم می خواهد ایران از توسعه کمی و کیفی برنامه غنی سازی خود دست کشیده و به چارچوبهای برجامی بر گردد.

اقدام خرابکارانه اسرائیل این معادله را تغییر نداده است چون توانمندیهای غنی سازی ایران بومی سازی شده و به قوت خود باقیست. آمریکا هم موضوع را در افق بلندمدت می بیند و می داند که ایران می تواند در مدت کوتاهی  ظرفیت از دست رفته را جبران کند همانطور که سالها قبل نیز خسارات بدافزار «استاکسنت» را که چند هزار سانتریفیوژ را از دور خارج کرده بود به سرعت جبران کرد

*یکی از اهداف اسرائیل از این اقدام گرفتن برگ برنده ایران در مذاکرات بود. این موضوع کمک بزرگی برای آمریکا بود. با توجه به اعلام شروع غنی سازی ۶۰ درصد از سوی ایران، آیا تصور می کنید اسرائیل به هدف خود رسید؟ یعنی آیا توانست دست ایران را در مذاکرات خالی کند؟

اقدام خرابکارانه اسرائیل از این جهت که کمی برای آمریکا زمان می خرد اگر در بستر زمانی دیگری انجام میشد شاید میتوانست موقعیت مذاکراتی آمریکا را تقویت کند. ولی در این شرایط من فکر نمی کنم خرید زمان چندان به نفع آمریکا باشد.

شروع غنی سازی ۶۰ درصد از سوی ایران اقدام بسیار بجایی بود از این حیث که اهرم فشار و چانه زنی موثری در برابر آمریکاست و در کنار دیگر فعالیتها، مانند غنی سازی ۲۰ درصد و توسعه و بکارگیری نسل جدید سانتریفیوژها، عامل زمان را در مذاکرات در خدمت ایران قرار می دهد و یا دست کم اهمیت آن را برای دو طرف متعادل می کند.

*نماینده چین در نهادهای بین‌المللی در وین اتریش گفت که گروه کارشناسی هسته‌ای که وظیفه مشخص کردن اقدامات ایران برای بازگشت به برجام را دارد بسیار جلوتر از گروه کارشناسی لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار دارد. به نظر شما دلیل این امر چیست؟

یک دلیل این موضوع ممکن است این باشد که طرفهای غربی همیشه می خواهند مسائلی که برای خودشان از اهمیت و اولویت برخوردارند در وهله اول رسیدگی شوند. در واقع می خواهند  پیش از هر چیز اول امتیازات خودشان را تثبیت کنند.

دلیل دیگر آن می تواند درجه پیچیدگی هر یک از موضوعات مذاکراتی باشد و اینکه طرفها ترجیح می دهند یا قادر هستند نخست در مورد موضوعات ساده تر به توافق برسند و مسائل پیچیده تر و جنجالی تر را  به بعد موکول کنند. تعهدات هسته ای ایران در برجام دقیق، مشخص و قابل راستی آزمایی هستند در حالی که بحث تحریمها از پیچیدگی بیشتری برخوردار بوده و ساز و کار راستی آزمایی متفاوت تری را می طلبند.

تحریمهای جدیدی که ترامپ با عناوین متفاوتی بر ایران وضع کرده و تجربه نه چندان رضایت بخش ایران در بهره برداری از منافع رفع تحریمها در برجام  همگی به پیچیدگی های موضوع افزوده که طبیعی است پیشرفت مذاکرات را در این حوزه کندتر کند.

*راهکار بایدن برای لغو تحریمهای ایران(تحریمهایی که قبل از خروج آمریکا از برجام ذیل برچسب هسته ای قرار داشت) که توسط ترامپ ذیل برچسب مبارزه با تروریسم و یا سلاحهای کشتار جمعی و یا نقض حقوق بشر قرار گرفته است، چیست؟ آیا این تحریمها لغو خواهند شد یا صرفا تعلیق می شوند؟

این موضوع بستگی به فرایند مذاکره و قدرت چانه زنی ایران دارد. آمریکا طبعا علاقمند است که تحریمهای کمتری برداشته شوند و منافع کمتری از قبل رفع تحریمها نصیب ایران شود. روش برداشته شدن این دست از تحریمها هم قاعدتا تابع همان فرمول پیش بینی شده در پیوست دو برجام است که طبق آن تحریمهای ذیل فرمانهای اجرایی رئیس جمهور آمریکا لغو میشوند و تحریمهای مصوب کنگره به تعلیق در می آیند.

*ایران اعلام کرده فرصتی برای مذاکرات فرسایشی ندارد و سریعتر باید به جمع بندی رسید. به نظر شما چرا طرف مقابل ایران، تمایل به فرسایشی کردن مذاکرات دارد؟

برخی از متحدین منطقه ای آمریکا و گروه هایی در داخل آمریکا  که مخالف بازگشت آمریکا به برجام هستند بنا به دلایلی علاقمند به فرسایشی شدن مذاکرات هستند.

اما هنوز زود است که بگوییم دولت بایدن به دنبال فرسایشی کردن مذاکرات است. قرائن محکمی هم هنوز در این زمینه دیده نمی شود، مخصوصا که هنوز بیش از سه ماه از روی کار آمدن دولت بایدن نگذشته است.

ضمنا بازگشت کامل دو طرف به تعهداتشان آن طور هم که ممکن است به نظر برسد ساده نیست و خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریمهای جدید و اقدامات جبرانی ایران پیچیدگیهای به مساله اضافه کرده که نیازمند کمی مذاکره است.

دولت بایدن حتما می فهمد که با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری ایران و گسترش فعالیتهای غنی سازی آن، طولانی شدن مذاکرات به نفع آمریکا نیست و عقربه های ساعت برای هر دو طرف در حال گردش است.