در نشستی در دانشگاه علامه طباطبایی با حضور منتقدان و موافقان بیانیه سوییس و نیز دو عضو تیم مذاکره کننده هستهای کشورمان، به بررسی ابعاد مذاکرات لوزان و آینده پیش روی مذاکره کنندگان پرداخته شد.
سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی به عنوان دو عضو ارشد تیم هسته ای در این برنامه حضور داشتند. حسین موسویان عضو اسبق تیم مذاکره کننده هستهای نیز در این نشست حضور یافت. ابراهیم متقی، منوچهر محمدی، فواد ایزدی، محمد جمشیدی، حسین سلیمی، سید محمدکاظم سجادپور، قاسم افتخاری، غلامعلی چگینی‌زاده و مجتبی مقصودی نیز از اساتید حاضر در این نشست بودند.
* عراقچی: برگشت پذیری در برنامه هستهای یک ساعت است
سیدعباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هستهای گفت: ما هنوز هیچ توافقی نداریم؛ یک توافق در یک مرحله خواهیم داشت و اگر بشود آخر ماه ژوئن یا ۱۰ تیر و شاید هم زودتر حاصل خواهد شد و آنچه که اکنون به آن دست یافته‌ایم بیانیه مطبوعاتی لوزان است که مجموعه‌ای از راه‌حل‌هاست. عراقچی اضافه کرد: به هر حال دست‌هایی است که می‌خواهند دستیابی به توافق را به هر نحو متوقف کنند. این دست‌ها ممکن است در هر مسیری به کار بیفتد که نمونه آن را در کنگره آمریکا مشاهده کردیم. این اقدام اخیر کنگره نشان داد که این توافق مطلوب کنگره نیست.
معاون وزیر خارجه ادامه داد: ۱۰ سال دعوا سر این بود که اینها می‌گفتند غنی‌سازی تعلیق شود و ما می‌گفتیم تعلیق نمی‌کنیم، شاید تا سال‌های آینده هم به غنی‌سازی نیاز فوری نداشته باشیم ولی ما بر این موضوع پافشاری می‌کردیم زیرا می‌خواستیم زیر بار حرف زور و سلطه نرویم. وی ادامه داد: در این آوردگاه ۱۰ ساله اجماع بین‌المللی ایجاد کردند و دامنه تحریم‌ها را گسترش دادند ولی در نهایت موضع خود که غنی‌سازی صفر بود را کنار گذاشتند.
معاون وزیر خارجه در خصوص تأسیسات هستهای فردو نیز گفت: ارزش فردو برای ما راهبردی است چون نمی‌توان به آن حمله کرد. فردو پشتوانه بیمه نطنز و سایر تأسیسات ما است و دشمنان می‌دانند که اگر کوچکترین تعرضی به نطنز کنند فردو چکار خواهید کرد. وی گفت: ۱۰۴۴ سانتریفوژ در فرود با تمام زیرساخت‌ها و تأسیسات آماده است و برگشت‌پذیری در برنامه هستهای ما یک ساعت است.
* روانچی: بعد از ۱۰ سال درباره تحقیق و توسعه هیچ مذاکره‌ای نخواهیم داشت
مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه و عضو تیم مذاکره کننده هستهای نیز ضمن قدردانی از زحمات تیم مذاکره کننده قبلی، یاد شهدای هستهای را گرامی داشت و تصریح کرد: ما دنبال مخفی‌کاری و سلاح نیستیم. در این مذاکرات می‌خواهیم تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه برداشته شود.
معاون وزیر خارجه درباره انتقاد مطرح شده مبنی بر اینکه این مذاکرات برد - برد نیست بلکه برد - باخت است با ذکر این نکته که ما در مذاکرات هستهای در یک فضای بده بستان هستیم، یادآور شد: هنر این است که در چارچوب خطوط قرمز با حفظ منافع و در راستای دستاوردها و خون شهدا بتوانیم به اهداف مورد نظر دست یابیم و این یک مذاکرات برد - برد است.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا فقط تحریم‌های هستهای لغو می‌شود و تحریم‌های دیگر باقی می‌ماند؟ نیز تصریح کرد: در مذاکرات فقط درباره موضوع هستهای گفت‌وگو می‌کنیم و تمامی تحریم‌های مرتبط با برنامه هستهای در صورت حصول توافق لغو خواهد شد. ما از ابتدا هم نمی‌خواستیم درباره موضوعات دیگر مثل حقوق بشر صحبت کنیم، طبیعی است که تنها در این مذاکرات، تحریم‌های هستهای لغو شود.
روانچی درباره بحث تحقیق و توسعه R&D و اینکه برخی می‌گویند بعد از ۱۰ سال باید دوباره درباره تحقیق و توسعه مذاکره کنیم نیز تصریح کرد: این موضوع به هیچ وجه صحت ندارد. اگر به توافق رسیدیم متن آن را منتشر می‌کنیم. ما با مردم روراست هستیم و همانطور که متن توافقنامه ژنو را منتشر کردیم، متن توافق جامع (برجام) را نیز منتشر خواهیم کرد. وی گفت: ما بعد از ۱۰ سال درباره تحقیق و توسعه هیچ مذاکره‌ای نخواهیم داشت.
* موسویان: فراتر از ان پی تی تعهد داده‌ایم
سیدحسین موسویان عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده هستهای گفت: خلاصه مذاکرات هستهای این است که ما دو امتیاز بزرگ می‌دهیم و دو امتیاز بزرگ می‌گیریم، اول اینکه تحریم‌ها برداشته می‌شود و دوم اینکه حق غنی‌سازی آب سنگین ما پذیرفته می‌شود و در مقابل این امتیازاتی که می‌گیریم، سیستم راستی‌آزمایی گسترده‌ای در تأسیسات ما قرار می‌گیرد و محدودیتی برای برنامه هستهای ما ایجاد می‌شود. عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده هستهای ادامه داد: همه می‌گویند که ما فراتر از NPT امتیاز دادیم، به نظر من این حرف درست است، اما این کار برای این است که قطعنامه‌های سازمان ملل فراتر از NPT است.
* ایزدی: با طرح جدید سنا تحریم‌های نفتی و بانکی باقی می‌ماند
فواد ایزدی عضو هیأت علمی دانشگاه مطالعات جهان دانشگاه تهران، با اشاره به طرح کورکر-منندز در کنگره آمریکا پیرامون مذاکرات هستهای گفت: در صفحه ۱۸ این طرح این جمله آمده است که تحریم‌های آمریکا علیه ایران به خصوص در حوزه تروریسم، حقوق بشر و موشک‌های بالستیک در توافق جامع پابرجا می‌ماند.
وی افزود: در حقیقت نمایندگان سنا برای هر توافقی که قرار است انجام شود تعیین تکلیف کردند و عنوان کردند که تیم مذاکره‌کننده آمریکایی تنها در یک محدوده خاص می‌تواند مذاکره کند و در حوزه دادن امتیاز دست آنان بسته است، اوباما هم که از ابتدای این طرح اعلام کرد آن را وتو نخواهد کرد.
این کارشناس مسائل آمریکا با بیان اینکه این طرح مجلس سنای آمریکا در نهایت محدودیت‌های تیم مذاکره‌کننده آمریکا را افزایش داده است، گفت: در نهایت از ۲۸ تحریم آمریکا علیه ایران تنها ۵ تای آن قابل تعلیق یا لغو است، طرح کورکر-منندز نیز تأیید می‌کند که قرار نیست آمریکا به تحریم‌های اصلی نفتی و بانکی دست بزند.
* افتخاری: هیچ چیزی از دست نداده‌ایم
قاسم افتخاری عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز گفت: تکنولوژی هستهای در جریان تکامل خود به ۲ گروه تکنولوژی بالادستی و تکنولوژی پایین دستی تقسیم شده است، تکنولوژی بالا دستی همین غنی‌سازی اورانیوم و یا ساختن بمب است که با گذشت زمان با رکود روبرو شده است ولی تکنولوژی پایین‌دستی روز به روز رونق گرفته است و این نشان می‌دهد استراتژی که بر اساس سلاح هستهای بنیان شده خواب و خیالی بیش نیست.
وی در خاتمه گفت: اگر از من بپرسند در مذاکرات چه به دست آورده‌اید می‌گویم همه چیز غنی‌سازی را به دست آوردیم و تاسیسات ما سر جایش باقی ماند و اگر بگویند چه چیزی از دست داده‌ایم می‌گویند هیچ چیزی.
*متقی: تحریم‌ها به هیچ وجه در تیرماه برداشته نخواهد شد
در ادامه این نشست ابراهیم متقی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در همایش «مذاکرات هستهای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی» که در دانشگاه علامه برگزار شد، گفت: مذاکرات هستهای ما از سال ۲۰۰۳ به بعد نشان داده در هر دوران صرفاً گروه خاصی مذاکره می‌کند و مذاکره خودشان را برحق می‌دانند و نسبت به ظرفیت‌های دیگر جامعه بی‌تفاوت هستند.
متقی ادامه داد: همانگونه که برخی در گذشته فکر می‌کردند تحریم‌ها کاغذپاره است، امروز هم برخی‌ها احساس می‌کنند تحریم‌ها برداشته می‌شود. مذاکرات ژنو و لوزان در شرایطی برگزار می‌شد که تیم هستهای ما شاید نگاه دقیقی نسبت به الگوهای راهبردی آمریکا نداشت. اینکه بداند مذاکره در تفکر آمریکایی یعنی چه.
وی گفت: ذخایر اورانیوم ما که تبدیل به میله سوخت شد که ارزش چندانی برای ما ندارد و امروز فردو تبدیل به یک آزمایشگاه فیزیک هستهای شده است. متقی در ادامه افزود: اینکه گفته می‌شود ما هر وقت بخواهیم می‌توانیم قابلیت غنی‌سازی خود را به روز اول بازگردانیم درست نیست، چون قابلیت ما از بین رفته است.
متقی گفت: تحریم‌ها به هیچ وجه در فضای تیرماه برداشته نخواهد شد و اینکه گفته می‌شود آمریکا باید تحریم‌ها را بردارد، به نظر من در واقعیت اینگونه نمی‌شود.
جمشیدی: قرار دادن نطنز به عنوان مرکز غنی‌سازی تهدید نظامی علیه ما را افزایش می‌دهد
محمد جمشیدی عضو هیات علمی دانشکده حقوق علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ این بوده است که ایران نه سلاح اتمی دارد و نه تصمیمی برای ساخت آن اما ما وارد این فضا شده‌ایم که برای عدم دستیابی به سلاح اتمی با آمریکا مذاکره کنیم.
جمشیدی در ادامه با اشاره به راه‌های رسیدن به سلاح اتمی گفت: در این خصوص ۴ مسیر وجود دارد. اول اورانیوم، دوم پلوتونیم، سوم گریز هستهای و چهارم استیت اوت است. مشکل اساسی این است که بدون اینکه NPT را مبنای مذاکرات قرار دهیم منطق گریز هستهای را مبنا قرار دهیم. گریز هستهای یک منطقه من درآوردی است و واقعیت ندارد.
وی گفت: از دید اسرائیلی ها، پراکندگی و تنوع برنامه هستهای ایران به گونه‌ای باشد که دشمن امکان نابود کردن آن را داشته باشد. اگر این منطق را بپذیریم امکان تهدید نظامی علیه خود را افزایش دادیم که باید از آن پرهیز کنیم. توافقی که موجب احتمال افزایش تهدید نظامی شود توافق خوبی نیست و فردو مکانی است که این مصونیت را محقق می‌کند. تمرکز غنی‌سازی در فردو به لحاظ راهبردی موثرتر است تا نطنز.
* سلیمی: کار مذاکره کنندگان بسیار حساس است
حسین سلیمی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی گفت: این مذاکرات، مذاکراتی کم‌نظیر و منحصر به فرد در تاریخ بین‌الملل است و از زمانی که تاریخ روابط بین‌الملل مدرن شکل گرفته است مذاکراتی به این شکل نداشته‌ایم مذاکراتی که قدرت‌‌های بزرگ در یک سوی میز بنشینند و کشور دیگری در سوی دیگر میز، در شرایطی که جنگی رخ نداده و خون‌ریزی نشده است.
وی افزود: این مذاکرات نقاط مشترک و نقاط تفاوت با مذاکرات گذشته دارد و مهمترین نقطه افتراق این مذاکرات این است که برنده و بازنده ندارد و هر دو طرف مذاکره یک عزم برای تحول بنیادین شکل گرفته است.
* مقصودی: کابوس جنگ با به نتیجه رسیدن مذاکرات هستهای از کشور دور خواهد شد
مجتبی مقصودی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نیز گفت: از منظر جامع‌شناسی سیاسی این مذاکرات هستهای باعث گسترش حفظ امیدواری در جامعه ایران است. جامعه سیاسی ما احساس می‌کند که اگر این مذاکرات به نتیجه برسد وضعیت بهتر خواهد شد و کابوس جنگ از کشور دور خواهد شد
∎
سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی به عنوان دو عضو ارشد تیم هسته ای در این برنامه حضور داشتند. حسین موسویان عضو اسبق تیم مذاکره کننده هستهای نیز در این نشست حضور یافت. ابراهیم متقی، منوچهر محمدی، فواد ایزدی، محمد جمشیدی، حسین سلیمی، سید محمدکاظم سجادپور، قاسم افتخاری، غلامعلی چگینی‌زاده و مجتبی مقصودی نیز از اساتید حاضر در این نشست بودند.
* عراقچی: برگشت پذیری در برنامه هستهای یک ساعت است
سیدعباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هستهای گفت: ما هنوز هیچ توافقی نداریم؛ یک توافق در یک مرحله خواهیم داشت و اگر بشود آخر ماه ژوئن یا ۱۰ تیر و شاید هم زودتر حاصل خواهد شد و آنچه که اکنون به آن دست یافته‌ایم بیانیه مطبوعاتی لوزان است که مجموعه‌ای از راه‌حل‌هاست. عراقچی اضافه کرد: به هر حال دست‌هایی است که می‌خواهند دستیابی به توافق را به هر نحو متوقف کنند. این دست‌ها ممکن است در هر مسیری به کار بیفتد که نمونه آن را در کنگره آمریکا مشاهده کردیم. این اقدام اخیر کنگره نشان داد که این توافق مطلوب کنگره نیست.
معاون وزیر خارجه ادامه داد: ۱۰ سال دعوا سر این بود که اینها می‌گفتند غنی‌سازی تعلیق شود و ما می‌گفتیم تعلیق نمی‌کنیم، شاید تا سال‌های آینده هم به غنی‌سازی نیاز فوری نداشته باشیم ولی ما بر این موضوع پافشاری می‌کردیم زیرا می‌خواستیم زیر بار حرف زور و سلطه نرویم. وی ادامه داد: در این آوردگاه ۱۰ ساله اجماع بین‌المللی ایجاد کردند و دامنه تحریم‌ها را گسترش دادند ولی در نهایت موضع خود که غنی‌سازی صفر بود را کنار گذاشتند.
* روانچی: بعد از ۱۰ سال درباره تحقیق و توسعه هیچ مذاکره‌ای نخواهیم داشت
مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه و عضو تیم مذاکره کننده هستهای نیز ضمن قدردانی از زحمات تیم مذاکره کننده قبلی، یاد شهدای هستهای را گرامی داشت و تصریح کرد: ما دنبال مخفی‌کاری و سلاح نیستیم. در این مذاکرات می‌خواهیم تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه برداشته شود.
معاون وزیر خارجه درباره انتقاد مطرح شده مبنی بر اینکه این مذاکرات برد - برد نیست بلکه برد - باخت است با ذکر این نکته که ما در مذاکرات هستهای در یک فضای بده بستان هستیم، یادآور شد: هنر این است که در چارچوب خطوط قرمز با حفظ منافع و در راستای دستاوردها و خون شهدا بتوانیم به اهداف مورد نظر دست یابیم و این یک مذاکرات برد - برد است.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا فقط تحریم‌های هستهای لغو می‌شود و تحریم‌های دیگر باقی می‌ماند؟ نیز تصریح کرد: در مذاکرات فقط درباره موضوع هستهای گفت‌وگو می‌کنیم و تمامی تحریم‌های مرتبط با برنامه هستهای در صورت حصول توافق لغو خواهد شد. ما از ابتدا هم نمی‌خواستیم درباره موضوعات دیگر مثل حقوق بشر صحبت کنیم، طبیعی است که تنها در این مذاکرات، تحریم‌های هستهای لغو شود.
* موسویان: فراتر از ان پی تی تعهد داده‌ایم
سیدحسین موسویان عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده هستهای گفت: خلاصه مذاکرات هستهای این است که ما دو امتیاز بزرگ می‌دهیم و دو امتیاز بزرگ می‌گیریم، اول اینکه تحریم‌ها برداشته می‌شود و دوم اینکه حق غنی‌سازی آب سنگین ما پذیرفته می‌شود و در مقابل این امتیازاتی که می‌گیریم، سیستم راستی‌آزمایی گسترده‌ای در تأسیسات ما قرار می‌گیرد و محدودیتی برای برنامه هستهای ما ایجاد می‌شود. عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده هستهای ادامه داد: همه می‌گویند که ما فراتر از NPT امتیاز دادیم، به نظر من این حرف درست است، اما این کار برای این است که قطعنامه‌های سازمان ملل فراتر از NPT است.
* ایزدی: با طرح جدید سنا تحریم‌های نفتی و بانکی باقی می‌ماند
فواد ایزدی عضو هیأت علمی دانشگاه مطالعات جهان دانشگاه تهران، با اشاره به طرح کورکر-منندز در کنگره آمریکا پیرامون مذاکرات هستهای گفت: در صفحه ۱۸ این طرح این جمله آمده است که تحریم‌های آمریکا علیه ایران به خصوص در حوزه تروریسم، حقوق بشر و موشک‌های بالستیک در توافق جامع پابرجا می‌ماند.
وی افزود: در حقیقت نمایندگان سنا برای هر توافقی که قرار است انجام شود تعیین تکلیف کردند و عنوان کردند که تیم مذاکره‌کننده آمریکایی تنها در یک محدوده خاص می‌تواند مذاکره کند و در حوزه دادن امتیاز دست آنان بسته است، اوباما هم که از ابتدای این طرح اعلام کرد آن را وتو نخواهد کرد.
این کارشناس مسائل آمریکا با بیان اینکه این طرح مجلس سنای آمریکا در نهایت محدودیت‌های تیم مذاکره‌کننده آمریکا را افزایش داده است، گفت: در نهایت از ۲۸ تحریم آمریکا علیه ایران تنها ۵ تای آن قابل تعلیق یا لغو است، طرح کورکر-منندز نیز تأیید می‌کند که قرار نیست آمریکا به تحریم‌های اصلی نفتی و بانکی دست بزند.
* افتخاری: هیچ چیزی از دست نداده‌ایم
قاسم افتخاری عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز گفت: تکنولوژی هستهای در جریان تکامل خود به ۲ گروه تکنولوژی بالادستی و تکنولوژی پایین دستی تقسیم شده است، تکنولوژی بالا دستی همین غنی‌سازی اورانیوم و یا ساختن بمب است که با گذشت زمان با رکود روبرو شده است ولی تکنولوژی پایین‌دستی روز به روز رونق گرفته است و این نشان می‌دهد استراتژی که بر اساس سلاح هستهای بنیان شده خواب و خیالی بیش نیست.
وی در خاتمه گفت: اگر از من بپرسند در مذاکرات چه به دست آورده‌اید می‌گویم همه چیز غنی‌سازی را به دست آوردیم و تاسیسات ما سر جایش باقی ماند و اگر بگویند چه چیزی از دست داده‌ایم می‌گویند هیچ چیزی.
*متقی: تحریم‌ها به هیچ وجه در تیرماه برداشته نخواهد شد
در ادامه این نشست ابراهیم متقی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در همایش «مذاکرات هستهای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی» که در دانشگاه علامه برگزار شد، گفت: مذاکرات هستهای ما از سال ۲۰۰۳ به بعد نشان داده در هر دوران صرفاً گروه خاصی مذاکره می‌کند و مذاکره خودشان را برحق می‌دانند و نسبت به ظرفیت‌های دیگر جامعه بی‌تفاوت هستند.
متقی ادامه داد: همانگونه که برخی در گذشته فکر می‌کردند تحریم‌ها کاغذپاره است، امروز هم برخی‌ها احساس می‌کنند تحریم‌ها برداشته می‌شود. مذاکرات ژنو و لوزان در شرایطی برگزار می‌شد که تیم هستهای ما شاید نگاه دقیقی نسبت به الگوهای راهبردی آمریکا نداشت. اینکه بداند مذاکره در تفکر آمریکایی یعنی چه.
متقی گفت: تحریم‌ها به هیچ وجه در فضای تیرماه برداشته نخواهد شد و اینکه گفته می‌شود آمریکا باید تحریم‌ها را بردارد، به نظر من در واقعیت اینگونه نمی‌شود.
جمشیدی: قرار دادن نطنز به عنوان مرکز غنی‌سازی تهدید نظامی علیه ما را افزایش می‌دهد
محمد جمشیدی عضو هیات علمی دانشکده حقوق علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ این بوده است که ایران نه سلاح اتمی دارد و نه تصمیمی برای ساخت آن اما ما وارد این فضا شده‌ایم که برای عدم دستیابی به سلاح اتمی با آمریکا مذاکره کنیم.
جمشیدی در ادامه با اشاره به راه‌های رسیدن به سلاح اتمی گفت: در این خصوص ۴ مسیر وجود دارد. اول اورانیوم، دوم پلوتونیم، سوم گریز هستهای و چهارم استیت اوت است. مشکل اساسی این است که بدون اینکه NPT را مبنای مذاکرات قرار دهیم منطق گریز هستهای را مبنا قرار دهیم. گریز هستهای یک منطقه من درآوردی است و واقعیت ندارد.
وی گفت: از دید اسرائیلی ها، پراکندگی و تنوع برنامه هستهای ایران به گونه‌ای باشد که دشمن امکان نابود کردن آن را داشته باشد. اگر این منطق را بپذیریم امکان تهدید نظامی علیه خود را افزایش دادیم که باید از آن پرهیز کنیم. توافقی که موجب احتمال افزایش تهدید نظامی شود توافق خوبی نیست و فردو مکانی است که این مصونیت را محقق می‌کند. تمرکز غنی‌سازی در فردو به لحاظ راهبردی موثرتر است تا نطنز.
* سلیمی: کار مذاکره کنندگان بسیار حساس است
حسین سلیمی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی گفت: این مذاکرات، مذاکراتی کم‌نظیر و منحصر به فرد در تاریخ بین‌الملل است و از زمانی که تاریخ روابط بین‌الملل مدرن شکل گرفته است مذاکراتی به این شکل نداشته‌ایم مذاکراتی که قدرت‌‌های بزرگ در یک سوی میز بنشینند و کشور دیگری در سوی دیگر میز، در شرایطی که جنگی رخ نداده و خون‌ریزی نشده است.
* مقصودی: کابوس جنگ با به نتیجه رسیدن مذاکرات هستهای از کشور دور خواهد شد
مجتبی مقصودی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نیز گفت: از منظر جامع‌شناسی سیاسی این مذاکرات هستهای باعث گسترش حفظ امیدواری در جامعه ایران است. جامعه سیاسی ما احساس می‌کند که اگر این مذاکرات به نتیجه برسد وضعیت بهتر خواهد شد و کابوس جنگ از کشور دور خواهد شد