رضا صادقیان *   انجام طرح‌های تحقیقاتی از سوی شرکت‌های تولیدی، تجاری و خدماتی بیش از آنکه بیان‌کننده واقعیت‌ها و ارائه تصویری نزدیک به واقع از دنیای امروز و یک حوزه خاص باشد، توجیه‌گر سیاست‌ها، اقدامات و رفتارهای اقتصادی همان شرکت است.

طی روزهای اخیر و با آغاز واکسیناسیون عمومی در کشورهای اروپایی برخی از دریافت‌کنندگان واکسن با عوارضی روبه‌رو شدند از جمله کسانی که واکسن تولیدی «دانشگاه آکسفورد و شرکت سوئدی آسترازنکا» را دریافت کرده بودند، اما مدیران شرکت سوئدی به جای دقت در آزمایش افرادی که دچار لختی خون پس از دریافت واکسن شده بودند از یک آزمایش کلی‌تر که روی هزار نفر انسان انجام شده سخن گفتند و تمام اخبار و حتی آزمایش‌هایی که این موارد را تایید می‌کرد را تکذیب کردند. البته همین مدیران با چشم بستن روی سلامت شهروندان و عوارض خطرناک این واکسن برای سایر افراد، دیگران را به اشتباه دیدن،‌ طرح مدعای دروغ و حاشیه‌سازی در رسانه‌ها متهم ساختند. اما روز گذشته مسوول آژانس دارویی اروپا تایید کرد که ارتباطی میان واکسن آسترازنکا و موارد گزارش شده خون‌لختگی در میان برخی دریافت‌کنندگان این واکسن وجود دارد. بنابراین مشخص می‌شود نه تنها صاحبان شرکت دارویی و دانشگاه آکسفورد رسما به دروغگویی و نادیده گرفتن سلامت مردم اقدام کردند بلکه با ارائه طرح تحقیقی بی‌بنیان نشان دادند که باز هم پای تحقیقات دروغین و سفارشی توسط شرکت‌های تجاری در میان است.

انجام طرح‌های تحقیقاتی در میان شرکت‌های تجاری نسبتا سابقه طولانی دارد، خصوصا از هنگامی که پای مدیران ارشد همین شرکت‌ها به عنوان کارشناس، متخصص، مدیر کارآمد و فعال تجاری وابسته به بخش خصوصی به رسانه‌های عمومی کشیده و برخی از رسانه‌ها در قبال دریافت پول گفته‌های سراسر نادرست این افراد را به عنوان کارشناسان خبره و متخصص منتشر می‌کنند.

در اینجا به تلاش برخی شرکت‌های تجاری در پروژه‌های تحقیقاتی سفارشی و گمراه کردن افکار عمومی می‌پردازیم. اوایل سال ۲۰۰۱ شرکت نوکیا تحقیقاتی را منتشر ساخت که از بدون عوارض بودن سیگنال‌های ارسال و دریافت دکل‌های مخابراتی سخن می‌گفت. احتمالا کسانی که سال‌ها بعد درباره بی‌خطر بودن و حتی سلامت کامل فرکانس‌ها در داخل کشور داد سخن سر دادند، به این تحقیقات نظر داشته‌اند اما تحقیقات افراد متخصص با تمرکز بر تغییر حالت تجربی افراد نشان می‌دهد سیگنال‌های ارتباطی برای مردم خطراتی را به همراه دارد از جمله سردرد، داشتن حالت تهوع و… با این وجود و همچنان بسیاری از رسانه‌های داخل کشور با صاحبان و کسانی که از ارسال و دریافت این سیگنال‌هایی که به کسب درآمد مشغول هستند در قالب متخصص و استاد دانشگاه مصاحبه می‌کنند و از بدون عوارض بودن این فرکانس‌ها گفت‌وگو می‌کنند.

همچنین در سال ۲۰۱۰ و بر اثر حادثه در یک دکل نفتی که با مشارکت شرکت نفت بریتانیا در حال انجام بود، بیش از ۱۲ میلیون بشکه نفتی در خلیج مکزیک رها شد. مدیران شرکت نفت بریتانیا به جای دقت به عواقب زیست‌محیطی و پیامدهای خطرناک نشت نفت در دریاها، انگشت اتهام را به سوی عکاسان، خبرنگاران و فعالان زیست‌محیطی گرفتند که این افراد با جوسازی در حال تخریب خدمات شرکت‌های نفتی هستند و به جای این همه و به یکباره از تزریق ماده‌ای غلیظ به دریا سخن گفتند که پیامدهای نشت نفت را در کمترین زمان ممکن کاهش خواهد داد. در واقع آنان نیز به تحقیقات و کشفی اشاره داشتند که می‌توانند با برداشت روزانه ۱۰ هزار بشکه نفت از سطح دریا و تزریق این مواد حیات آبزیان را در این منطقه برای مرتبه‌ای دیگر احیا کند. پس از ۱۰ سال از آن فاجعه صنعتی و زیست‌محیطی مشخص شده است مدعای طرح‌شده درباره مواد نادرست بوده است.

تجربه تحقیقات انجام شده و سفارشی از سوی شرکت‌های تجاری حامل تایید گفته‌ها و سیاست‌های شرکت‌هاست. به عبارتی هیچ‌کدام از شرکت‌های تجاری در راستای کشف حقیقت، رونمایی از تحقیقات تجربی و سنجش‌پذیر و اصلاح رفتار خود نیستند بلکه این تحقیقات دقیقا در هدف سیاست‌های همان شرکت انجام می‌شود؛ تحقیقاتی که نه‌تنها بازنمایی از واقعیت نیستند بلکه تلاش می‌کنند با تکیه بر ادبیات پژوهشی و دانشگاهی پرده‌ای روی بخشی از حقایق دنیای امروز بکشند.