نتیجه تحرکات دیپلماتیک چند هفته اخیر غربی‌ها برای بازگشت آمریکا به برجام شکل‌گیری تأسف‌آور طرحی موسوم به «گام در برابر گام» در دولت تدبیر بود که نه‌تنها منجر به برداشته شدن قابل راستی‌آزمایی تحریم‌ها نمی‌شد، بلکه در ادامه و با شکل‌گیری مذاکرات بعدی تعهدات سخت‌تر و طولانی‌تر و خطرناک‌تری را هم به ایران تحمیل می‌کرد.
شورای سردبیری پرس تی وی در گزارشی به بررسی موضوع چگونگی پیدایش و مرگ موضوع «گام در برابر گام» برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک پرداخت و نوشت: در روزها و هفته‌های گذشته تحرکات دیپلماتیک چندجانبه‌ای برای خارج کردن مسئله بازگشت آمریکا به برجام از بن‌بست به چشم خورده است. این تحرکات در وین، ژنو، بروکسل، پاریس، برلین، واشنگتن، نیویورک و تهران مشاهده شده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته گذشته شاهد یک زورآزمایی بین ایران از یک‌سو و سه کشور اروپایی و آمریکا از سوی دیگر بود. باوجوداینکه تهران در توافقی بحث‌برانگیز که مورد اعتراض نمایندگان مجلس ایران هم قرار گرفت، با آژانس به یک توافق سه‌ماهه برای حفظ روند نظارت آفلاین بر تأسیسات هسته‌ای خود رسید، اما طرح قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس توسط قدرت‌های اروپایی تردید ایرانی‌ها را به حسن‌نیت آنان و صلاحیت اروپایی‌ها درخصوص پادرمیانی بین تهران و واشنگتن به‌شدت افزایش داد.
تا جایی که از تهران پیام‌هایی غیرمستقیم برای اروپا ارسال شد مبنی بر اینکه اگر قرار باشد تبادل پیامی هم بین ایران و آمریکا صورت پذیرد، همان کانال رسمی حفاظت از منافع بهتر است. این یعنی تهران تفاوتی بین اروپایی‌ها و بایدن نمی‌بیند بلکه حتی فکر می‌کند اروپایی‌ها در حال ارائه مشورت‌ها و ارزیابی‌های غلط و گمراه‌کننده به دولت جدید آمریکا هستند، پس بهتر است اگر پیامی هم هست از طریق سوئیس منتقل شود.
آمریکا می‌خواسته آزادسازی منابع ایران در خارج
نتیجه برگزاری جلسه‌ای غیررسمی باشد
با پافشاری ایران بر موضع خود مبنی بر اینکه تصویب قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام به معنای پایان توافق سه‌ماهه با آژانس خواهد بود، اروپایی‌ها ناگزیر طرح قطعنامه را پس گرفتند. البته بر اساس برخی اطلاعات ‌ قبل از آن پیام‌هایی از تهران به آنها رسیده بود مبنی بر اینکه طرح «گام در برابر گام» قابل‌بررسی است. بر اساس این طرح، برداشتن گام‌هایی از طرف آمریکا می‌تواند در مقابل، گام‌هایی از سوی ایران را در پی داشته باشد و گام‌های آمریکا می‌تواند شامل آزادسازی برخی پول‌های بلوکه‌شده ایران در خارج باشد. بر این اساس آمریکا در اصل مخالفتی با این پیشنهاد نداشته ولی نمی‌خواسته این آزادسازی منابع پیش از برگزاری جلسه‌ای غیررسمی و حتی غیرعلنی با ایران اتفاق بیفتد. بلکه حتی ترجیح می‌داده این موضوع به‌عنوان نتیجه جلسه با ایران اعلام شود.
دلیل پس گرفتن قطعنامه ضدایرانی اروپایی‌ها
در آژانس انرژی اتمی
اختلاف دیگر واشنگتن با پیشنهاددهندگان ایرانی طرح «گام در برابر گام» در مورد رقم دارائی‌های ایران بود که باید آزاد می‌شد. این اختلاف از یک میلیارد دلار تا ۱۵ میلیارد دلار در نوسان بوده است. البته گویا پیشنهاددهندگان ایرانی از انطباق این پیشنهاد با سیاست‌های نظام هم هنوز اطمینان نداشته‌اند. درهرحال طرح این موضوع از سوی برخی افراد در ایران و رسانه‌ای شدن برخی اظهارات غیردقیق، اروپایی‌ها را به نقش‌آفرینی در این موضوع امیدوار کرد و آنها تلاش کردند پس گرفتن طرح قطعنامه ضدایرانی در آژانس را که در اصل درنتیجه تهدید رسمی ایران اتفاق افتاده بود، به‌عنوان ابراز حسن‌نیت خود برای پیشبرد طرح «گام در برابر گام» به ایران بفروشند.
اروپایی‌ها توقف غنی‌سازی 20 درصد را گامی کوچک از سوی ایران می‌دانستند
اروپایی‌ها که با اعتمادبه‌نفس همچنان فکر می‌کنند مدافع برجام هستند، حتی برداشته شدن تحریم نفتی ایران را که ترامپ با خروج از برجام وضع کرد «اقدامی مشکل» می‌دانند که حل آن حتماً نیازمند جلسه ایران با آمریکا است. اما در مقابل توقف غنی‌سازی ۲۰ درصدی را به‌عنوان گامی کوچک از سوی ایران تلقی می‌کنند. در راستای همین کارچاق‌کنی، پاریس و برلین با ارسال پیغام‌وپسغام تلاش‌های فشرده‌ای را انجام دادند تا ایران را قانع به شرکت در یک جلسه غیررسمی با آمریکا کنند.
طرح پیشنهادی ناقص از سوی برخی در ایران
نتیجه این تماس‌ها و ردوبدل شدن پیشنهادات که گاهی اوقات بروکسل هم به‌عنوان مرکز سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آن نقش ایفا می‌کرد، شکل‌گیری طرحی در ایران بود که فرایندی مرحله‌ای و چندماهه را برای اقدامات متقابل ایران و آمریکا پیشنهاد می‌کرد. در شکل‌گیری این طرح، لابی‌هایی در داخل دولت جدید آمریکا هم بی‌تأثیر نبودند. لابی‌هایی ایرانی‌الاصل که تلاش کردند ارتباطی بین نمایندگی ایران در سازمان ملل با مسئول پرونده ایران در دولت بایدن به وجود آورند، اما درنهایت متوجه شدند طرح اساسی در تهران و در تماس با اروپایی‌ها در حال پخت‌وپز است. در این طرح پیشنهادی که ازلحاظ نواقص کاملاً شبیه برجام بود، تعهداتی غیر راستی‌آزمایی شده توسط آمریکا داده می‌شد و در مقابل، اقداماتی کاملاً قابل راستی‌آزمایی و ملموس باید توسط ایران انجام می‌شد.
عدم تناسب طرح ایران با خسارت هزارمیلیاردی ایران
 از خروج آمریکا از برجام
رقم دارایی‌های آزادشده ایران در این طرح نیز کوچک‌ترین تناسبی با هزار میلیارد دلار خسارت ایران که اخیراً آقای ظریف در مصاحبه با پرس‌تی‌وی به‌عنوان زیان‌های خروج آمریکا از برجام مطرح کرده بود نداشت. البته ویژگی این طرح استفاده آن از مقاطع زمانی نمادین مانند آخرین روزهای سال، روز ملی فناوری هسته‌ای و درنهایت نزدیکی آن به زمان آغاز رقابت‌های ریاست‌جمهوری در ایران بود. طرحی که نه‌تنها منجر به برداشته شدن قابل راستی‌آزمایی تحریم‌ها نمی‌شد، بلکه در ادامه و با شکل‌گیری مذاکرات بعدی تعهدات سخت‌تر و طولانی‌تر و خطرناک‌تری را هم به ایران تحمیل می‌کرد. این طرح در روند قانونی انطباق با سیاست‌های نظام قرار گرفت و به دلیل‌اشکالات متعدد وارد بر آن غیر منطبق با سیاست‌ها و راهبردهای نظام جمهوری اسلامی شناخته شد. بر همین اساس پرس‌تی‌وی در گزارشی اختصاصی هفته گذشته اعلام کرد طرح موضوع «گام در برابر گام» به دلیل عدم انطباق با سیاست‌های نظام در موضوع برجام مردود اعلام شده است.
مخالفت آمریکا با آزادسازی حتی یک میلیارد دلار از دارایی ایران در کره‌جنوبی
اطلاعات پرس‌تی‌وی نشان می‌دهد آمریکا حتی در آزادسازی همان یک میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در کره جنوبی هم که قصد داشت آن را نتیجه نشست با ایران اعلام کند، نظر خود را تغییر داد و وقتی مشخص شد ایران بر لغو تمامی تحریم‌ها تأکید دارد با همان آزادسازی محدود هم مخالفت کرد. پرس تی وی بر اساس اطلاعات کاملاً موثق مطمئن شده است که هیچ طرحی که با سیاست اعلام شده نظام انطباق نداشته باشد، مبنای تعامل ایران قرار نخواهد گرفت و آمریکا هم صرفاً می‌تواند روی طرحی حساب باز کند که با شروط ذکرشده رهبری انقلاب به‌ویژه آنچه در سخنرانی ۸ ژانویه ۲۰۲۱ بر آن تأکید کردند منطبق باشد.