تشخیص به‌موقع مخاطرات و اطلاع‌رسانی مناسب در فوریت‌ها می‌تواند جان انسان‌های در معرض خطر را در شرایط اضطراری به‌شرط اعمال مداخلات موثر، سریع و هماهنگ نجات بخشد. هماهنگی با بسیج مستضعفین و سایر نیروهای مردمی بر پایه محله محور در قالب گام چهارم بسیج ملی- طرح شهید حاج قاسم سلیمانی برای مدیریت و کنترل همه‌گیری کووید-19 به‌طور عملی از اوایل آذرماه 1399 در کل کشور آغاز گردید و ثابت نمود که این مداخله چندبخشی مردم محور اثربخش، مقرون‌به‌صرفه و با استقبال گیرندگان خدمات روبرو بوده است. از سوی دیگر افزایش موارد مثبت ویروس جهش‌یافته انگلیسی طی هفته‌های اخیر و بالا رفتن میزان ابتلا و بستری در استان خوزستان ما را بر آن داشت تا فعالیت‌های مرتبط با بیماریابی، جداسازی، قرنطینه و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر را در برخی از مناطق پرخطر و همچنین استان‌های مهمان‌پذیر در آستانه سال نو و تعطیلات نوروزی شدت بخشیم.
بهترین و موثرترین راه برای تقویت مداخلات گام جهارم بسیج ملی - طرح شهید حاج قاسم سلیمانی همانا جلب مشارکت اجتماعی از طریق بهره‌گیری از مشارکت نیروهای بسیجی و داوطلب مردمی و سازماندهی مجدد مردم به‌صورت محله محور می‌باشد. این مشارکت با افزایش تعداد موارد ره‌گیری، انجام تست سریع از اطرافیان و افراد در تماس با موارد مثبت، تسریع در انجام مراقبت در منزل برای گروه‌های آسیب‌پذیر و تقویت تیم‌های نظارتی باید به‌گونه‌ای اجرا گردد که اعتماد مردم را جلب نموده، آن‌ها را با اجرای مداخلات تشدید یافته همسو نموده، نیروی انسانی برای اجرای مداخلات را افزایش داده و مردم محله را برای حمایت از اجرای فعالیت‌های محیطی توانمند و همراه سازد. آموزش مردم محله نسبت به رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی رکن اساسی تقویت طرح می‌باشد؛ بنابراین، اطلاعات مرتبط با پیشگیری و مقابله با کووید-19 به روشی موردقبول و منطبق بر فرهنگ و توانایی مردم محله به آنان ارائه خواهد شد.
از 18 اسفند 1399 تا 18 فروردین 1400 و با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های کشور و مشارکت گسترده سایر سازمان‌های ذینفع مانند هلال‌احمر و سمن‌ها استراتژی تقویت و تشدید مداخلات مرتبط با مدیریت و کنترل بیماری در سطح محلات به مورداجرا گذاشته خواهد شد. بی‌تردید بدون استفاده کافی از توان نظام شبکه‌های بهداشتی درمانی کشور بیماریابی، پیگیری و ره‌گیری افراد مثبت، مشکوک و محتمل میسر نخواهد بود.
برنامه تقویت و تشدید در استان‌های خوزستان، چهارمحال بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، ایلام، اصفهان، بوشهر، هرمزگان، مرکزی، همدان، قزوین، تهران، البرز و کرمانشاه (14 استان) که در معرض خطر طغیان بیماری می‌باشند را تحت پوشش قرار خواهد داد. علاوه بر این، استان‌های خراسان رضوی، گیلان، مازندران، گلستان، فارس و قم (6 استان) به‌عنوان استان‌های مهمان‌پذیر نیز در این مداخله شرکت داده خواهند شد.
بی‌تردید شرط موفقیت این طرح تمرکز بر ویروس بجای تمرکز بر بیمارستان و ارائه خدمات فعال و خانواده محور بجای خدمات غیرفعال است. به‌عبارتی‌دیگر عملیات اجرایی را در استان‌های هدف شدت بخشیده، به ویروس کرونا حمله‌ور شده تا گام چهارم بسیج مقابله با کووید–19 را با بیشترین توفیق پشت سر گذاریم.
اهداف
هدف کلان
مدیریت و کنترل اپیدمی کووید-19 از طریق بیماریابی حداکثری، جداسازی و قرنطینه افراد مشکوک، محتمل و قطعی
اهداف اختصاصی
1- ره‌گیری، رصد فعال و انجام تست کووید-19 مبتلایان و افراد در تماس نزدیک با استفاده از فناوری‌های هوشمند حداقل به میزان 80 درصد در 15 روز اول و 90 درصد در 15 روز دوم اجرای طرح
2- پوشش مراقبتی و حمایتی سالمندان حداقل به میزان 30 درصد (با اولویت سالمندان بسیار پرخطر و پرخطر)
3- جداسازی دوهفته‌ای بیماران و موارد مشکوک شناسایی‌شده به میزان 100 درصد
4- پوشش حمایتی از افراد جداسازی شده، در قرنطینه معکوس و آسیب‌دیده از کووید-19 به میزان 100 درصد
5- رعایت پروتکل‌های بهداشتی حداقل به میزان 90 درصد در 15 روز اول و 95 درصد در 15 روز دوم اجرای طرح
6- قرنطینه کامل و نسبی جوامعی که در آن‌ها طغیان بیماری تایید می‌شود (اقداماتی ازجمله افزایش 100 درصدی رعایت پروتکل‌های مصوب تا رسیدن به مرحله کنترل طغیان، افزایش رعایت پروتکل‌های بهداشتی تا حداقل ۹۵ درصد در مجامع عمومی، کاهش سفرهای بین‌شهری غیرضروری به حداقل ۹۷ درصد)
اهداف عملیاتی
1. افزایش دانش در راستای تغییر رفتار مردم در ارتباط با رعایت پروتکل‌های بهداشتی
2. تشدید بیماریابی فعال، جداسازی و قرنطینه خانگی/غیر خانگی
3. تمرکز بر استان‌هایی که مشکل جدی‌تری ازنظر بار اپیدمی کووید-19 دارند.
4. انجام هوشمند ره‌گیری و ردیابی موارد مبتلا و افراد در معرض تماس نزدیک
5. استمرار گام چهارم بسیج ملی - طرح شهید سلیمانی، با توجه به آسیب‌شناسی آن و شناخت نقاط قوت و ضعف
6. حمایت و همراهی با تیم‌های پاسخ سریع منطقه- محور برای شناسایی و خاموشی سریع طغیان‌ها
7. تلاش حداکثری برای استفاده از فناوری هوشمند برای ره‌گیری و رصد موارد ابتلا، مشکوک و تماس نزدیک
8. محافظت کامل از شهرها و مناطقی که موفق به حذف اپیدمی شده‌اند
9. مراقبت ویژه از افراد پرخطر و آسیب‌پذیر، به‌ویژه سالمندان
10. اجرای کامل و نظام‌مند نظارت، پایش و ارزشیابی طرح
11. اجرای کامل پیوست رسانه‌ای طرح در سطح ملی و منطقه‌ای
سیاست‌ها
1. ارائه مراقبت‌ها و خدمات ضروری بهداشتی به‌صورت فعال (حضوری/ غیرحضوری)
2. شناسایی زودهنگام کووید-19 و افراد در معرض تماس نزدیک (خانوار/ محل کار)
3. مراقبت از گروه‌های در معرض خطر (به‌ویژه سالمندان پرخطر و خیلی پرخطر)
4. اطمینان از جداسازی و قرنطینه خانگی/ غیر خانگی
5. توسعه و بهبود کیفیت درمان سرپایی
گروه‌های هدف
• افراد مبتلای شناسایی‌شده توسط غربالگری فعال و غیرفعال
• افراد مشکوک و محتمل
• افراد در معرض تماس نزدیک
• افراد پرخطر (سالمندان، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و ...)
راهبردها
راهبرد 1: آموزش و اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی
• فرهنگ‌سازی واکسیناسیون کووید-19
• آموزش شستشوی دست، فاصله‌گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک
• فرهنگ‌سازی برای بهره‌گیری از خدمات سلامت محله محور
• فرهنگ‌سازی ماندن در خانه و آموزش سبک زندگی در دوران کرونا
• فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی برای استفاده از خدمات مراکز منتخب کووید-19
• فرهنگ‌سازی مشارکت فعال در خودارزیابی و غربالگری کووید-19
راهبرد 2: بیماریابی فعال، قرنطینه و ره‌گیری هوشمند (ContacTracing)
• شناسایی و ره‌گیری هوشمند همه افراد در تماس نزدیک با فرد مبتلا و تست مثبت با تاکید بیشتر بر محل کار
• جداسازی بیماران در خانه/ بیمارستان/ نقاهتگاه
• پیگیری هوشمند همه افراد در ارتباط نزدیک با فرد مبتلا در ایام قرنطینه
• اطمینان از محدودسازی تردد افراد بیمار و تست مثبت (جداسازی یا قرنطینه خانگی/غیر خانگی)
• قرنطینه معکوس افراد در معرض خطر
راهبرد 3: تست گسترده، هدفمند و هوشمند
• انجام تست انبوه (PCR / RDT) برای افراد در معرض تماس نزدیک (در خانواده / محل کار)
• تامین کیت موردنیاز (آنتی‌ژن/ مولکولی)
• آموزش نحوه نمونه‌برداری و انجام تست افراد داوطلب و بخش خصوصی
• افزایش تعداد واحدهای نمونه‌برداری تست کووید-19 (ثابت/ سیار)
• استفاده از مطب‌های خصوصی برای نمونه‌برداری (RDT)
• مشارکت حداکثری آزمایشگاه‌های بخش خصوصی و عمومی در انجام و ثبت نتایج آزمایشات در سامانه‌های سطح 1
راهبرد 4: حفاظت و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر شامل سالمندان و افراد دارای بیماری زمینه‌ای
• اولویت‌بندی و شناسایی سالمندان پرخطر و خیلی پرخطر
• انجام مراقبت‌های بهداشتی درمانی و تست در خانه (برای سالمندان پرخطر و خیلی پرخطر)
• تامین داروهای موردنیاز بیماران مبتلابه بیماری زمینه‌ای
• حمایت معیشتی، فرهنگی، معنوی و تامین وسایل حفاظت فردی
راهبرد 5: تقویت فرایند درمان سرپایی و باهدف کاهش حداکثری موارد بستری
• استفاده از ظرفیت و زیرساخت‌های دوراپزشکی (به‌ویژه در بخش خصوصی)
• بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت مراکز خدمات جامع سلامت منتخب کووید-19 (16 و 24 ساعته)
• توسعه و تقویت مراکز منتخب کووید-19 و واحدهای نمونه‌گیری سیار
• پیگیری دوهفته‌ای افراد مبتلا و دارای تست مثبت
• اکسیژن درمانی در خانه با مشارکت خیرین، نهادهای حمایتی، هلال‌احمر و بسیج
• جلب مشارکت حداکثری بخش خصوصی در چارچوب برنامه‌های وزارت بهداشت
راهبرد 6: تشدید نظارت بر پروتکل‌های بهداشتی و اعمال قانون
• تشدید نظارت مردمی (QR Code)
• تشدید نظارت وزارت بهداشت
• تشدید نظارت هلال‌احمر و بسیج
• مسئولیت‌پذیری و نظارت سایر دستگاه‌ها در حیطه وظایف سازمانی
راهبرد 7: تعیین و اعلام هوشمند و هدفمند محدودیت‌ها
• شناسایی نقاط تجمع و اعمال محدودیت تردد به این نقاط
• شناسایی و دسته‌بندی به‌روز شهرستان‌ها/روستاهای با احتمال بالای انتقال بیماری (آبی، زرد، نارنجی و قرمز)
• اعمال محدودیت‌های هوشمند در تعطیلات نوروزی
• ایجاد ممنوعیت برای افراد با PCR+ برای سوارشدن به هواپیما، قطار، مترو، اسنپ، ...
• تاکید بر اعمال محدودیت‌ها بر اساس طبقه‌بندی میزان خطر مناطق
سازماندهی و مدیریت
سازماندهی و مدیریت برای اجرای دقیق و هماهنگ تشدید نوروزی مطابق مفاد دستور عمل گام چهارم بسیج ملی – طرح شهید سلیمانی (ابلاغیه به شماره 1371/100 مورخه 27/8/1399) و اقدام در چارچوب سطوح مدیریتی تدوین گردیده و مطابق با نظام شبکه بهداشتی درمانی کشور به مرحله اجرا درمی‌آید.
در سطح ملی مسئولیت امور فنی با معاونت بهداشت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و مسئولیت امور پشتیبانی با بسیج مستضعفین/بسیج جامعه پزشکی است. برای مدیریت یکپارچه طرح قرارگاه مشترک مدیریتی در معاونت بهداشت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تشکیل می‌گردد.
بیماریابی
هدف بیماریابی، شناسایی موارد بیماری، معالجه آن‌ها و درنتیجه کاهش انتقال آلودگی توسط آن‌ها است. بیماریابى با انجام تست PCR / تست تشخیصی سریع آنتی‌ژنی کووید-19 یا شناسایی افراد دارای علائم بالینى براى یافتن کسانى که احتمال دارد حامل ویروس کووید -19 باشند انجام می‌شود.
بیماریابی به دو صورت فعال و غیرفعال انجام می‌شود. بیماریابی فعال مداخلاتی باهدف تشخیص زودهنگام بیماری با استفاده از روش‌های سیستماتیک است. یافتن موارد فعال یکی از اقدامات اساسی در پیشگیری و کنترل بیماری‌های واگیر است که باید برای اجرای گسترده‌تر آن در جامعه در نظر گرفته شود؛ اما بیماریابی غیرفعال کشف افراد مبتلابه کووید-19 یا دارای علائم مشکوک به کووید-19 که از علائم خودآگاه باشند، به امکانات بهداشتی دسترسی داشته باشند و توسط کارکنان بهداشتی یا نیروهای داوطلب آموزش‌دیده که علائم کووید را تشخیص می‌دهند و توسط تست تشخیصی ارزیابی شوند.
اطلاعات افراد با تست مثبت کووید-19 از طریق کرونا هاب (تجمیع داده‌های سامانه‌های سطح 1، سرپای بخش خصوصی (مطب‌ها، آزمایشگاه‌ها و رادیولوژی‌ها، MCMC) در دسترس مراقبین سلامت و بهورزان قرار می‌گیرد تا مبنای اقدام تیم‌های ره‌گیری باشد. مطابق شکل 1، روش اجرا بر بیماریابی فعال و شناسایی موارد مثبت و طغیان‌ها به‌منظور مدیریت و کنترل اپیدمی کووید-19 استوار می‌باشد.
تیم‌های اجرایی
تیم‌های اجرایی بازوهای عملیاتی در هر محله بوده و مسئولیت اجرای برنامه‌ها و تحقق سیاست‌ها را بر عهده‌دارند. اعضای تیم زیر نظر سر تیم تعیین‌شده انجام‌وظیفه نموده و بر اساس پیش‌بینی‌های به‌عمل‌آمده هر تیم مسئول ارائه خدمات، ثبت خدمات و مراقبت‌های انجام داده و گزارش به‌موقع آن‌ها می‌باشد.
تیم‌های ره‌گیری (ContacTracing)
تیم ره‌گیری (ContacTracing - CT) فاقد پزشک بوده و عمدتاً وظیفه رصد افراد در معرض تماس نزدیک با فرد مبتلا را بر عهده داشته و در راستای تحقق راهبردهای 1، 2، 4 و 6 فعالیت می‌کنند. این تیم‌ها زیر نظر پزشک مرکز خدمات جامع سلامت منطقه بوده و با مشارکت بسیج فعالیت خواهند کرد. در مناطق روستایی، وظایف این تیم به عهده بهورز خانه بهداشت مربوطه است تا در صورت وجود فرد دارای تست مثبت، با مشارکت بسیج یا داوطلب سلامت ره‌گیری تماس را برای اطرافیان و افرادی که با او در محل کار در تماس نزدیک بوده‌اند انجام دهد.
• بستر ارائه خدمت تیم‌های ره‌گیری محله می‌باشد که از نظر سطح‌بندی نظام شبکه بهداشتی درمانی کشور معادل جمعیت تحت پوشش خانه بهداشت در روستا و پایگاه سلامت در شهر می‌باشد
• به ازای هر پایگاه سلامت شهری حداقل یک تیم (بستگی به تعداد مبتلایان- افراد با تست تشخیصی مثبت دارد) و به ازای هر خانه بهداشت در صورت‌ وجود فرد مبتلا در روستا یک تیم تشکیل می‌شود.
• این تیم‌ها وظیفه ره‌گیری (رصد) افراد در معرض تماس نزدیک (10 نفر به ازای هر فرد مثبت) را بر عهده‌دارند
• تیم‌ها به‌صورت مشارکتی از حوزه سلامت، بسیج، هلال‌احمر، داوطلبین سلامت (سفیر سلامت و رابط سلامت محله) و سایر نهادها شکل می‌گیرند
• هر تیم متشکل از دو نفر (ترجیحاً یک زن یک مرد) می‌باشد
• فرایند ره‌گیری شامل غربالگری علائم کووید-19، آموزش و انجام تست تشخیصی (ترجیحاً تست سریع) در محل و یا ارجاع به واحد نمونه‌برداری می‌باشد
• اطلاعات افراد با تست مثبت کووید-19 از طریق مراقبین سلامت و بهورزان در دسترس تیم‌های ره‌گیری قرار می‌گیرد تا شناسایی افراد در تماس نزدیک را انجام دهند
• استفاده بهینه از ظرفیت بسیج (به‌ویژه بسیج اقشار) برای ره‌گیری کلیه افراد در تماس به‌ویژه در محل کار الزامی است
• در ادامه ره‌گیری، پیگیری افراد در تماس نزدیک توسط مراقب سلامت / بهورز مربوطه و از طریق تلفن می‌باشد
• خدمات و مراقبت‌های انجام‌گرفته در سامانه‌های سطح اول (سیب، سینا، ناب و پارسا) ثبت خواهد شد و به‌صورت هفتگی در پورتال مرکز مدیریت شبکه وارد می‌شود (تا زمان نهایی شدن فرایند ثبت مستقیم در سامانه‌ها در کل کشور).
• این تیم‌ها نقش موثری در آموزش مردم، ترغیب مردم به استفاده از درگاه خودارزیابی salamat.gov.ir و سامانه 4030 برای تسهیل هدایت در مسیر مناسب و ارجاع به سطوح تخصصی‌تر دارند.
مطابق شکل 2 تیم‌های ره‌گیری وظیفه شناسایی و ره‌گیری حداقل 10 نفر به ازای هر فرد با تست مثبت کووید-19 (PCR و یا RDT) و تعیین تکلیف تک‌تک افراد ره‌گیری شده را بر عهده‌دارند.
تیم‌های مراقبت در منزل (Home Care)
به ازای هر مرکز منتخب کووید-19، 2 تیم مراقبت در منزل ( HC) تشکیل می‌شود. در این تیم‌ها می‌تواند از دستیاران سال اول همه رشته‌ها به‌جز اورژانس، عفونی و داخلی، اینترن ها و دانشجویان سال آخر پرستاری، مامایی و علوم آزمایشگاهی استفاده کرد.
• بستر ارائه خدمت در تیم‌های مراقبت در منزل منطقه می‌باشد که معادل جمعیت تحت پوشش مرکز خدمات جامع سلامت منتخب کووید-19 در نظام شبکه بهداشتی درمانی است.
• تیم‌های مراقبت در منزل وظیفه ویزیت پزشکی، مراقبت فعال و در صورت نیاز انجام تست تشخیصی کووید-19 برای افراد نیازمند قرنطینه معکوس، بیماران کووید-19 ترخیص شده از بیمارستان را بر عهده‌دارند
• این تیم‌ها به‌صورت مشارکتی از حوزه‌های سلامت، بسیج، هلال‌احمر، سفیر سلامت، رابط سلامت محله و سایر داوطلبین مرتبط تشکیل می‌شوند
• هر تیم شامل دو نفر (یک نفر پزشک / یک نفر پرستار، مراقب یا بهداشت عمومی) می‌باشد
• فرایند کار عبارت است از ویزیت بیمار، غربالگری علائم کووید-19، آموزش، انجام تست سریع یا نمونه‌برداری برای PCR درصورت نیاز
• معرفی خانواده‌ها و بیماران نیازمند به تیم حمایتی / معرفی جهت پذیرش در مکان‌های قرنطینه عمومی برای افرادی که به دلیل ساختار مسکن امکان قرنطینه خانگی ندارند
• ارجاع فرد مبتلابه مرکز یا بیمارستان منتخب کووید-19 با هماهنگی اورژانس پیش بیمارستانی، در صورت نیاز
• نظارت و آموزش جداسازی خانگی (ایزولاسیون) و قرنطینه خانگی
• خدمات و مراقبت‌های انجام‌گرفته در سامانه‌های سطح اول (سیب، سینا، ناب و پارسا) ثبت خواهد شد و به‌صورت هفتگی در پورتال مرکز مدیریت شبکه وارد می‌شود (تا زمان نهایی شدن فرایند ثبت مستقیم در سامانه‌ها در کل کشور).
هر جند تعداد نزدیک به 1200 مرکز منتخب کووید-19 ( 16 و 24 ساعته) در نظام شبکه بهداشتی درمانی کشور برای ارائه خدمات و ارجاع به بیمارستان‌های مرجع کووید-19 آماده خدمت به مردم عزیز کشور می‌باشند ولی در تشدید برنامه می‌توان به‌منظور افزایش دسترسی مردم از بخش خصوصی داوطلب، درمانگاه‌های تامین اجتماعی و شهرداری و سایر ارگان‌ها به‌شرط انجام کامل خدمات تعریف شده مراکز منتخب (شامل پذیرش، تریاژ و آموزش مراجعین توسط پرستار یا مراقب سلامت، معاینه، تجویز دارو و آموزش توسط پزشک و انجام نمونه‌برداری توسط فرد آموزش‌دیده) با رعایت موازین و مقررات جداسازی استفاده نمود.
به‌منظور افزایش دسترسی به نمونه‌گیری آزمایشگاهی کووید-19 بر اساس نیاز مناطق مختلف می‌توان آزمایشگاه‌های سیار (ون، کامیونت، اتوبوس، ...) و یا اماکنی مانند مساجد، مدارس و سراهای محله برای انجام تست در صورت معرفی تیم‌های ره‌گیری و یا مراقبت در منزل استفاده نمود. این واحدها باید توسط کارشناس آزمایشگاه/ مبارزه با بیماری‌ها و یا مراقب سلامت آموزش‌دیده فعال‌شده و به مدت 12 تا 16 ساعت در روز فعال باشند. نصب پلاکارد پارچه‌ای در سر درب این واحدها برای آگاهی عموم توصیه می‌گردد.
تیم‌های نظارتی (Supervisory)
این تیم‌ها برای نظارت از مراکز ارائه خدمات، تهیه و توزیع مواد غذایی و واحدهای صنفی، ادارات، سازمان‌ها، ... با مشارکت هلال‌احمر، بسیج، اتحادیه اصناف، تعزیرات، داوطلبین مردمی، ... با محوریت کارشناس بهداشت محیط یا حرفه‌ای به‌عنوان سرتیم نظارت و داوطلبین مردمی، هلال‌احمر و بسیج (4 تا 5 نفر) متناسب با تعداد واحدهای صنفی یا صنعتی موجود در محله شکل می‌گیرند که در طرح تشدید نورزی باید نسبت به تشدید نظارت‌ها طبق برنامه‌ریزی منظم اقدام نمایند. عملکرد تیم‌های نظارتی در راستای تحقق راهبردهای 1، 2، 4، 6 و 7 می‌باشد.
• بستر ارائه خدمت در تیم‌های نظارتی ناحیه می‌باشد که معادل جمعیت تحت پوشش مرکز خدمات جامع سلامت در نظام شبکه بهداشتی درمانی است.
• تیم‌های مشارکتی از حوزه سلامت، بسیج، هلال‌احمر، داوطلبین سلامت و سایر سازمانها تشکیل می شوند
• هر تیم شامل 4 تا 5 نفر بوده و سر تیم کارشناس بهداشت محیط یا حرفه‌ای می‌باشد
• فرایند نظارت عبارت است از تکمیل چک‌لیست، آموزش، تحویل چک‌لیست‌های تکمیل‌شده به سرتیم است
• پیگیری و انجام مداخلات قانونی توسط سرتیم (کارشناس بهداشت محیط /حرفه‌ای مرکز خدمات جامع سلامت) انجام می‌گیرد
• ضدعفونی اماکن و محل‌های تجمعی بر اساس دستور عمل‌های بهداشتی و همکاری با تیم‌های ره‌گیری و مراقبت در منزل در امر ضدعفونی منازل (در صورت نیاز) انجام می‌شود
• خدمات و مراقبت‌های انجام‌گرفته در سامانه‌های سطح اول (سیب، سینا، ناب و پارسا) ثبت خواهد شد و به‌صورت هفتگی در پورتال مرکز مدیریت شبکه وارد می‌شود (تا زمان نهایی شدن فرایند ثبت مستقیم در سامانه‌ها در کل کشور).
اولین وظیفه تیم‌ها در حین نظارت اطمینان از ثبت‌نام اصناف و ... در درگاه salamat.gov.ir می‌باشد. ارزیابی و نظارت بر اماکن تهیه و توزیع واحدهای صنفی (QR code)، ادارات و مراکز ارائه خدمات مردمی، نظارت بر پروتکل‌های بهداشتی، ادارات، بانک‌ها، مدارس، محل‌های تجمعی/ بازارها، میادین میوه و تره‌بار با استفاده از چک‌لیست اختصاصی تیم‌های نظارتی خواهد بود.
مسئولیت تیم‌های نظارتی با گروه‌های سلامت محیط و کار می‌باشد. همه اعضای تیم‌ها باید آموزش‌های متناسب با شرح وظایف را دیده و باکارت شناسایی عکس‌دار به منازل و اماکن عمومی مراجعه نمایند (با رعایت حفاظت فردی مناسب و مطابق با دستور عمل‌ها). اعضای تیم‌ها در پایان هرروز در جلسه هماهنگی شرکت می‌نمایند.
کارشناسان بهداشت محیط و حرفه‌ای دانشگاه‌ها/دانشکده‌ها با مشارکت سازمان نظام پزشکی امر نظارت بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مطب‌ها، به‌ویژه ورود تعداد محدود بیمار به سالن انتظار مطب‌ها و کلینیک‌های تخصصی و نظام دهی، نوبت‌دهی هوشمند را بر عهده داشته و با موارد تخلف برخورد قانونی فوری به عمل می‌آورند.
تیم‌های حمایتی (Supportive)
توزیع کمک‌های مردمی و سازمان‌ها و نهادها در خانوارهای دارای بیمار کووید-19 و در قرنطینه خانگی، افراد نیازمند قرنطینه معکوس و افراد آسیب‌دیده از کووید-19 به عهده تیم‌های حمایتی است که با محوریت و مسئولیت بسیج و مشارکت مردمی و ... شکل خواهند گرفته و در راستای تحقق راهبردهای 1 و 4 می‌باشد.
• بستر فعالیت در تیم‌های حمایتی محله می‌باشد که معادل محدوده جغرافیای تحت پوشش پایگاه مقاومت بسیج است
• این تیم‌ها وظیفه حمایت از خانواده‌های دارای بیمار کووید-19 (محتمل / قطعی)، افراد در معرض آسیب کووید-19 را بر عهده‌دارند
• هر تیم شامل 2 تا 3 نفر می‌باشد
• این تیم‌ها مسئولیت جمع‌آوری کمک‌های مردمی، خیرین، نهادها و ثبت اطلاعات آن‌ها را نیز بر عهده‌دارند
• فرایند حمایت عبارت است از شناسایی خانواده‌های هدف، تعیین نوع نیاز، تحویل بسته حمایتی و آموزش
• تیم‌های حمایت باید نقش فعالی در آموزش عمومی جامعه (راه‌اندازی اتومبیل‌های دارای بلندگو، تاکید بر رعایت دستور عمل‌های بهداشتی و ...) داشته باشند
• ثبت تعداد خانوارهای حمایت‌شده و نوع حمایت به‌عمل‌آمده به‌صورت کاغذی و روزانه انجام‌گرفته و به‌صورت هفتگی در پورتال مرکز مدیریت شبکه معاونت بهداشت انجام خواهد شد.
مسئولیت تیم‌های حمایتی با بسیج مستضعفین می‌باشد که با مشارکت همه سازمان‌ها و نهادها انجام خواهد شد. مسئولیت راه‌اندازی اقامتگاه با قرارگاه‌های استانی و شهرستانی با مشارکت بسیج مستضعفین می‌باشد.
اعضای تیم‌های ره‌گیری، مراقبت در منزل و نظارتی (اعم از نیروهای بهداشت، بسیج، هلال‌احمر و سفیران و رابطین سلامت) باید از وسایل حفاظت فردی کامل مطابق دستور عمل استفاده نمایند. تامین وسایل حفاظت فردی به عهده دانشگاه/دانشکده‌های علوم پزشکی خواهد بود. تامین امنیت تیم‌های مراقبتی و حمایتی بر عهده بسیج می‌باشد. مسئولیت تیم‌های مراقبت در منزل با دانشگاه/دانشکده علوم پزشکی (بهداشت) می‌باشد و فعالیت‌ها به‌صورت مشارکتی با بسیج و سایر داوطلبین انجام خواهد شد.
روش کار
غربالگری و پیگیری تلفنی
بهورزان و مراقبین سلامت در زمان تشدید مدیریت و کنترل همه‌گیری کووید-19 – طرح شهید سلیمانی، وظیفه پی گیری فعال، مستمر و مراقبت جمعیت تحت پوشش خود را با همکاری فعال پزشک مرکز خدمات جامع سلامت مربوطه بر عهده‌دارند.
بهورز و مراقب سلامت به‌محض اطلاع از مثبت شدن تست کووید-19 هر فرد از جمعیت تحت پوشش خود (از طریق سامانه‌های پرونده الکترونیک سلامت) باید با فرد مذکور تماس گرفته، از رعایت جداسازی (Isolation) قرنطینه خانگی (Home Quarantine)/ غیر خانگی اطمینان حاصل نموده و توصیه‌های بهداشتی مطابق دستور عمل‌های ابلاغی را ارائه داده و با اطلاع‌رسانی به تیم‌های ره‌گیری (CT)، رصد فعال افراد در معرض تماس نزدیک (Close Contac- CC) را انجام دهند. باید توجه داشت که انجام تست‌های تشخیصی سریع (Rapid Diagnostic Test) الزامی است. باید در درب منزل تست به‌عمل‌آمده و نتیجه در همان زمان اعلام گردد تا از تردد افراد مشکوک و محتمل در سطح شهر جلوگیری به عمل آید. در فرآیند ره‌گیری تماس‌های نزدیک، افراد نیازمند ویزیت پزشک باید به مراکز منتخب کووید-19 ارجاع داده شوند و یا از طریق تیم‌های مراقبت در منزل ویزیت و مراقبت شوند.
برای سالمندان پرخطر و خیلی پرخطر و افراد دارای بیماری زمینه‌ای نیازمند قرنطینه معکوس؛ باید درخواست ویزیت توسط تیم‌های مراقبت در منزل شود (این تیم‌ها در مراکز منتخب کووید-19 مستقر می‌باشند) تا ضمن ویزیت در منزل، توصیه‌های بهداشتی و درمانی به‌عمل‌آمده و تجویز دارو (درصورتی‌که نیاز و بر اساس پروتکل‌های کشوری) انجام پذیرد. افراد نیازمند دریافت خدمات بیمارستانی باید با هماهنگی اورژانس پیش بیمارستانی (115) به بیمارستان‌های منتخب کووید-19 ارجاع داده شوند.
بیمارانی که داروی سرپایی مطابق پروتکل کشوری دریافت می‌کنند باید 6 بار در طول 14 روز (روزهای 1 تا 5 و 14) توسط بهورز یا مراقب سلامت به‌صورت تلفنی پی گیری شده، از رعایت جداسازی و قرنطینه خانگی اطمینان حاصل‌شده، وضعیت سلامت آن‌ها در پرونده الکترونیک سلامت ثبت گردیده و در صورت تشدید علائم مطابق دستور عمل به مراکز تخصصی کووید-19 ارجاع داده شوند. برای افرادی که نیازمند داروی سرپایی نیستند باید مطابق آخرین نسخه دستور عمل مراقبت بیماران سرپایی 6 بار پیگیری تلفنی در طول 14 روز (روزهای 3-5-7-9-11 و 14) انجام‌گرفته و ضمن اطمینان از رعایت قرنطینه خانگی، علائم و نشانه‌های آن‌ها ثبت شده و آموزش‌های لازم مطابق با شرایط بیمار ارائه گردد. وظیفه اطمینان از انجام صحیح ره‌گیری (CT)، جداسازی، قرنطینه خانگی، پیگیری مستمر و ثبت در سامانه بر عهده کارشناسان ستادی شهرستان (به‌ویژه کارشناسان مبارزه با بیماری‌ها) می‌باشد.
روش اجرای برنامه محله محور
به‌طوری‌که در اصول اجرایی برنامه تاکید شده است، گام چهارم بسیج ملی مبتنی بر نظام شبکه بهداشتی درمانی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود (شکل 3). اولین قدم در اجرای برنامه منطقه بندی و سازمان‌دهی نیروی انسانی متناسب با تیم‌های اجرایی پیش‌بینی‌شده است. این امربر اساس سطوح ارائه مراقبت‌های بهداشتی درمانی اولیه در روستا و شهر برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود. در مناطق روستایی سازماندهی و برنامه‌ریزی با محوریت مرکز خدمات جامع سلامت روستایی و خانه‌های بهداشت و با مشارکت پایگاه‌های بسیج انجام می‌شود. باید تلاش شود در امر خدمت‌رسانی به روستاییان از مشارکت‌های مردمی و داوطلبین همان روستا بهره گرفته شود.
در تقویت و تشدید گام چهارم بسیج ملی مقابله با همه‌گیری کووید-19 – طرح شهید حاج قاسم سلیمانی باید تاکید مضاعفی بر بهره‌مندی از ظرفیت برنامه هر خانه یک پایگاه سلامت به‌عمل‌آمده و از سفیران سلامت به‌عنوان مجریان و ناظرین پروتکل‌های بهداشتی در خانه و عوامل ارتباطی با بهورزان و مراقبین سلامت به‌منظور استمرار مراقبت‌ها و خدمات و انجام صحیح دستور عمل‌های مراقبت از فرد مبتلابه کووید-19 استفاده گردد. برای این منظور باید سازماندهی مجدد و اطمینان از فراگیری بسته‌های آموزشی کووید-19 ( در برنامه هر خانه یک پایگاه سلامت) حاصل گردد.
در مناطق روستایی با محوریت بهورزان خانه‌های بهداشت و با جلب مشارکت بسیج و داوطلبین بهداشتی شامل سفیران سلامت خانوار و رابطین سلامت محله تیم‌های مراقبت و نظارت شکل گرفته و مراقبت‌های لازم برای افراد مشکوک و محتمل و نظارت از اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی را به عمل آورند. باید تلاش شود که مراقبت‌ها و نمونه‌برداری تست‌های تشخیصی کووید-19 در منزل به‌عمل ‌آمده و از مراجعه و تردد افراد دارای علامت در سطح روستا و یا مراجعه به شهرها جلوگیری شود. تیم‌های حمایتی با محوریت پایگاه‌های بسیج در روستاها تشکیل شده و مسئولیت حمایت از افراد در معرض آسیب را عهده‌دار می‌شوند.
مسئولیت پشتیبانی از تیم‌های سه‌گانه بر عهده همکاران بسیج مستضعفین می‌باشد که برای تامین وسیله نقلیه موردنیاز و سایر تجهیزات با هماهنگی فرمانداری، بخشداری و دهیاری و مشارکت فعال همه سازمان‌ها، نهادها و ادارات منطقه انجام خواهد شد.
آموزش همگانی
آموزش همگانی برای ارتقای دانش و مهارت مردم به‌منظور رویارویی با کووید-19 با تکیه‌بر برنامه "هر خانه یک پایگاه سلامت" و بهره‌گیری از تمامی امکانات محلی و مشارکت گسترده سازمان‌ها، نهادها و مردم وظیفه بسیار مهم دانشگاه‌ها/دانشکده‌های علوم پزشکی است. این امر از طریق مشارکت دستگاه‌های ذیل و در دو حیطه عمومی و اختصاصی برای افراد درگیر با کووید-19 انجام خواهد شد.
• بهداشت و درمان، صداوسیما، ارشاد اسلامی، مساجد و پایگاه‌های مقاومت بسیج، شهرداری، هلال‌احمر، تبلیغات اسلامی، رسانه‌های عمومی، وزارت ارتباطات و ...
• داوطلبین مردمی در برنامه هر خانه یک پایگاه سلامت (سفیر سلامت خانوار، رابط سلامت محله) با تمرکز بر توانمندسازی خانوارها
با مشارکت شهرداری‌ها و سایر سازمان‌های ذینفع در بزرگراه‌ها و میادین پرتردد شهرها تابلوهای آموزشی (با تاکید بر اصول پیشگیری و مراقبتی) را نصب نموده و تبلیغات لازم برای اجرای طرح انجام شود. لیستی از شعارها و پیام‌های بهداشتی توسط معاونین بهداشت دانشگاه‌ها تهیه و در اختیار کارگزاران اجرایی قرار خواهد گرفت (از پیام‌های بارگذاری شده در سایت معاونت بهداشت وزارت بهره‌گیری گردد).
با مشارکت صداوسیما (استانی و ملی) برنامه‌های کوتاه و متنوع از جریان برگزاری طرح تشدید را تهیه و ضمن مصاحبه با گیرندگان خدمات، همراه شدن با تیم‌های ره‌گیری، مراقبت در منزل، حمایتی و نظارتی و انعکاس گزارش عملکرد آنان، مردم را به همکاری با طرح تشویق نماید. ترغیب خیرین، نهادها و سازمان‌های مردم‌نهاد به‌ویژه برای کمک‌های معیشتی برای خانواده‌های افراد مبتلا یا متضرر از کووید-19، ازجمله وظایفی است که از رسانه انتظار می‌رود.