دستاورد سفر دو روزه «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران توانست از مسئولان کشورمان مهلتی سه ماهه برای اجرای پروتکل الحاقی دریافت کند، فرصتی که ظریف وزیر خارجه در باره آن گفت: توافق با آژانس موفقیتی بی نظیر و دیپلماتیک است و در تاریخ ثبت خواهد شد .
ماجرا از این قرار بود که در راستای اجرای قانون اقدام متقابل در برابر تحریمها که از سوی ‌کاظم غریب آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین ، روز ۲۷ بهمن اعلام شد که نامه رسمی ایران را در مورد توقف پروتکل الحاقی یا اجرای اقدامات داوطلبانه مرتبط با توافق هسته ای با قدرت های جهانی را به مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی تحویل داد.
پس از آن سازمان انرژی اتمی ایران به آژانس اطلاع داد که از روز ۵ اسفند با هدف اجرای قانون مجلس ایران، اقدامات داوطلبانه پیش بینی شده در توافق هسته‌ای را متوقف می کند. چرا که مهلت ایران به آمریکا برای لغو تحریم‌ها روز یکشنبه ۳ اسفند تمام شد و طبق اعلام مقامات در تهران، ایران نیز پروتکل الحاقی و بازرسی سرزده بازرسان آژانس از مراکز هسته‌ای را متوقف خواهد کرد.
اما گروسی به ایران آمد و دو طرف بر سر یک ضمیمه فنی توافق کردند که به موجب آن، آژانس به فعالیت‌های ضروری خود برای راستی آزمایی و نظارت بر مراکز هسته‌ای ایران تا حداکثر ۳ ماه ادامه خواهد داد.
وی با علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه دیدار کرد و سپس بیانیه مشترکی از دستیابی به یک تفاهم نامه جدید خبر داد.
بر این اساس ایران به مدت ۳ ماه اطلاعات دوربین‌های تأسیساتی را ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت آژانس نه به این تاسیسات و نه به اطلاعات دوربین‌ها هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می ماند. اگر پس از ۳ ماه تحریم‌ها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس می‌گذارد. در غیر این صورت، اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد. 

نگرانی مجلس
این تصمیم با انتقادات نمایندگان مجلس همراه شد. آنها دوشنبه در یک جلسه غیر علنی بیانیه مشترک سازمان انرژی اتمی و آژانس را بررسی کردند. آنها معتقد بودند مصوبه مجلس در زمینه خروج از پروتکل الحاقی بطور کامل اجرا نشده است. نمایندگان مجلس حتی تا آنجا پیش رفتند که مدعی شدند دولت در اجرای قانون اقدام راهبردی تخلف کرده و به همین خاطر پرونده این موضوع را به قوه قضائیه ارجاع دادند.
اما «کیوان خسروی» سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در بیانیه‌ای تاکید کرد: قصد نظام بر اجرای بدون تنازل قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از حقوق ملت ایران» است.
خسروی افزود: در بیانیه مشترک ایران و آژانس و پیوست اجرایی آن نیز که در سفر گروسی به تهران مورد توافق قرار گرفت، بر موضوع اجرای کامل قانون مصوب مجلس تصریح شده و ترتیبات انجام آن مخدوش نشده است.
کار به آنجا رسید که رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار حضوری با اعضای مجلس خبرگان رهبری به این موضوع واکنش نشان دادند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره با اختلاف برداشتی که مجلس از کار دولت دارد، افزودند: این اختلاف‌نظرها قابل حل است و باید دو طرف، قضیه را با همکاری یکدیگر حل کنند و نباید اختلاف‌ها رها و یا تشدید شود که نشان‌دهنده دوصدایی باشد.
رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: دولت خود را موظف به عمل به قانون می‌داند و باید به این قانون که قانون خوبی است، به دقت عمل شود.
ایشان تصریح کردند: وقتی آمریکا از برجام خارج شد و دیگران هم با او همراهی کردند، دستور قرآن این است که تو هم تعهد را رها کن که با این حال باز هم دولت محترم ما تعهدات را رها نکرد و به تدریج بخشی از آنها را کاهش داد که البته این موارد نیز در صورت عمل کردن آنها به وظایف‌شان قابل برگشت است. 

باز هم دفاع از راهی اشتباه
دراین میان دولت باز هم کار خود را توجیه کرد و این اقدام را موفقیتی دیپلماتیک خواند. اما بسیاری از کارشناسان با یادآوری تجربه برجام در این باره اعلام کردند که این اقدام نه تنها موفقیتی برای دولت در این زمینه نبود، بلکه برای طرف غربی زمان خرید تا نقشه‌های خود را به خوبی به مرحله اجرا در آورد.
فریدون عباسی رئیس کمیسیون انرژی مجلس در این باره گفت: باید از همان روز مصوبه مجلس همکاری با آژانس را قطع می‌کردیم تا این فرصت سه ماه آینده داده نشود. آنها اگر می خواستند کاری کنند باید تاکنون آن را انجام می دادند پس فریب نخوریم. اینطور نیست که بخواهیم وقفه‌ای گذاشته و چیز جدیدی گیرمان آید.
وی افزود: اگر هم فرض کنیم که آژانس درست گفته باشد بدانید که آژانس تشکیلات بروکرات است و تا آخر مسئله را دنبال می‌کند. ما مسئله را در سال ۹۴ بسته‌ایم و به این لجوج ها در جامعه خودمان اجازه دادیم که برجام را اجرا کنند که جامعه دو قطبی نشود و اینها مردم مان را به جان هم نیندازند دیگر این موضوع تمام شد برجام امتحان خود را پس داد .
در حقیقت توافق برجام که در ظاهر میان ایران و کشورهای ۵+۱ انجام شد، در واقع دو طرف داشت، ایران و آمریکا. با خروج آمریکا از برجام، این توافق فلسفه وجودی خود را از دست داد و انتظار می‌رفت ایران نیز به این توافق پایان داده و انجام تعهدات خود را تعلیق کند اما دولتمردان تصمیم دیگری گرفتند. تحلیل دولت در ابتدا این بود که با خروج آمریکا از برجام نیز، ایران می‌تواند با همکاری کشورهای اروپایی، به منافع حداقلی خود از برجام دست یابد. از این رو همچنان با اروپا و وعده‌های سرِ خرمن آنها مماشات کرد.
اما حتی اکنون با بازگشت بایدن و اعلام اینکه او تصمیم دارد به برجام بازگردد، برخی به فکر برجام، پشت سر را گذاشته و به روبرو می نگرند.
هنوز صحبت های رهبر انقلاب در سال ۹۷ در مورد برجام در خاطر افراد زنده است؛ ایشان فرمودند: آیا با این دولت، با این رژیم زورگوی متقلّب، باید نشست مذاکره کرد؟ چرا مذاکره کنیم؟ برجام نمونه‌ی واضح این است. تازه بنده سخت‌گیری میکردم -که البتّه همه‌ی خطوط قرمزی که ما معیّن کرده بودیم رعایت نشد- طرف مقابل این‌جوری رفتار کرد، این‌جوری عمل کرد. خب با این طرف مقابل نمیشود مذاکره کرد؛ با این دولت نمیشود مذاکره کرد.
ایشان خاطرنشان کردند: ما باید وقتی مذاکره کنیم، وقتی وارد این بازی خطرناک بشویم که فشار او، هوچیگری او، نتواند در ما تأثیر بگذارد به‌خاطر یک اقتداری که داریم. بله، آن‌وقتی که جمهوری اسلامی از لحاظ اقتصادی، از لحاظ فرهنگی، به آن اقتداری که ما در نظر گرفته‌ایم برسد، آنجا برود مذاکره کند؛ حرفی نیست. امروز چنین چیزی وجود ندارد؛ ما اگر چنانچه برویم مذاکره کنیم، قطعاً این مذاکره به ضرر ما تمام خواهد شد؛ مذاکره با یک طرف زورگوی این‌جوری، به ضرر ما تمام خواهد شد. 

اهداف انتخاباتی
در این میان بسیاری بر این باورند که دولت این اقدام را با هدف انتخاباتی و کمک به اصلاح طلبان انجام داده است. این گروه بر این باورند که از هم اکنون می‌توان برخی رفتار‌های آمریکایی‌ها را در چند ماه آینده پیش بینی کرد؛ رفتار‌هایی مانند تعلیق یا حذف موقت برخی تحریم ها، آزاد شدن پول‌های بلوکه شده در کره جنوبی یا دیگر کشور‌ها که هدف آن می‌تواند ممانعت از استقرار دولتی انقلابی باشد که سازش با غرب را بر نمی تابد.
در این میان اگرچه دولت اعتقاد دارد در توافق صورت‌ گرفته با آژانس خواست مجلس دیده شده، اما منتقدان می پرسند آژانس ۷ سال وقت داشت و ایران همواره شاهد عهد شکنی‌های آنان بوده است و دادن فرصت سه‌ ماهه نوعی امتیازدهی محسوب می‌شود .
هدف از این توافق یک تنفس مصنوعی به جریان غرب گرا برای دو قطبی کردن و احساسی کردن فضای انتخابات و بهره برداری سیاست داخلی از منافع ملی است.
مسیر سازش در دولت فعلی به بن بست رسیده و منجر به شکست شده؛ با این وجود اتفاقی که در ۲۰ سال سازش جریان غرب گرا با غرب و به طور ویژه آمریکا اتفاق نیفتاده و به نظر می‌رسد که در مهلت سه ماهه به آژانس بین المللی انرژی اتمی هم محقق نمی‌شود.
در حقیقت سیاست حفظ برجام و مماشات با کشورهای غربی در این زمینه، بازی در زمینی است که آمریکا و طرف‌های اروپایی برای ما طراحی کرده‌اند و ادامه این روند، تنها سبب وارد آمدن خسارت‌های روزافزون به کشور خواهد شد.