یاسر مختاری
پس از چند روز نفس کشیدن با خیال راحت در هوای سالم بار دیگر آلودگی، هوای تهران را در برگرفت، این در حالیست که به مدد باد و بارش باران چند روزی بود که شهروندان تهرانی هوای سالمی را تنفس می‌کردند. اما عدم تغیرات هوایی موجب انباشت آلودگی‌های جدید شد تا وضعیت را برای افراد حساس ناسالم کند. انتظار می‌رود این وضعیت در روزهای آینده نیز تداوم پیدا کند.
تهران در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس
به گزارش سپید، بر اساس اعلام شرکت کنترل و کیفیت هوای تهران، هوای ‌پایتخت طی ۲۴ ساعت گذشته (چهارشنبه 15 بهمن ماه) در محدوده ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشته است و ‌پیش‌بینی می‌شود که این شرایط تا روز پنجشنبه تداوم پیدا کند.
صبح روز۱۵ بهمن ماه کیفیت هوا در بیشتر مناطق در محدوده ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشت. که ناشی از شرایط پایدار جو، عدم وزش باد موثر و انباشت آلاینده‌ها طی ساعات گذشته است.
حاکمیت جو آرام و پایدار طی روز پراکندگی آلاینده‌ها را محدود خواهد کرد و کیفیت هوا در وضعیت نامطلوب باقی خواهد ماند. تداوم این شرایط جوی تا اواخر وقت باعث خواهد شد با افزایش ترافیک شامگاهی بر غلظت ذرات معلق افزوده شود و پیش‌بینی می‌شود در بیشتر مناطق پایتخت کیفیت هوا در محدوده ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس قرار بگیرد.
در روز پنجشنبه با افزایش تردد خودروها در مناطق پرتردد شاهد افزایش غلظت آلاینده‌ها و کاهش کیفیت هوا خواهیم بود. طی روز نیز برقراری جو آرام و نسبتا پایدار تجمع آلاینده‌ها را به‌دنبال خواهد داشت. با ادامه این شرایط جوی تا ساعات پایانی پنجشنبه همزمان با افزایش ترافیک شامگاهی، برقراری وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس در بیشتر مناطق دور از انتظار نخواهد بود.
این گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در حالی ارائه می‌شود که در دو ماه اخیر وضعیت هوای پایتخت و دیگر کلانشهرها در شرایط بحرانی قرار گرفت اما به مدد باد و باران هوا برای شهروندان قابل تنفس شد. همین وضعیت موقت موجب شد تا به مانند هر بحران دیگری که عبور می‌کند موضوع آلودگی هوا نیز از یاد مسئولان برود. اما سیالیت هوا و آلودگی‌‌های تحمیل شده به آن مانع این است که بگوییم چنین بحرانی برای همیشه رخ بربسته و دیگر قابل تکرار نخواهد بود.
هوای اصفهان و البرز هم ناسالم است
در همین روزهایی که هوای تهران قابل تنفس بود، همه شهروندان اصفهانی دم و بازدم خود را در شرایط ناسالمی انجام می‌دادند. بابک صادقیان، مدیر امور آزمایشگاه‌های محیط زیست استان اصفهان گفت: «کیفیت هوای شهر اصفهان با قرار گرفتن بر روی شاخص ۱۵۲ در وضعیت ناسالم برای عموم ثبت شده است.»
از سوی دیگر پیش‌بینی‌ها حاکی از بازگشت روزهای آلوده به البرز است.
افزایش دی‌اکسید گوگرد در هوای تهران
آلودگی هوای تهران در دو سال گذشته پدیده نامیمون دیگری را به همراه خود می‌کند و آن هم بوی نامطبوعی است که مناطق وسیعی از تهران را دربر می‌گیرد، برخی از کارشناسان و مسئولان منشا آن را انباشت زباله در آرادکوه دانسته و برخی دیگر نیز افزایش دی‌اکسید گوگرد در هوا را علت اصلی آن می‌دانند.
حسین شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با بیان اینکه در روزهای ۸ و ۲۳ آذر ماه امسال افزایش غلظت آلاینده دی‌اکسید گوگرد در ایستگاه‌های جنوبی همراه با استشمام بوی نامطبوع در تهران همراه بوده است، گفت: «جهت باد توانسته این آلاینده را به سمت شهر هدایت کند.»
وی ادامه داد: «بررسی‌های ما نشان می‌دهد که روند تغییرات آلاینده‌های مختلف در تهران از جمله ذرات pm۲.۵ و آلاینده دی‌اکسید گوگرد طی سال‌های ۸۸ تا ۹۸ کاهشی بوده است.»
وی با بیان اینکه یکی از مشکلات ما این است که کیفیت هوا طی امسال و سال‌های گذشته با یکدیگر مقایسه می‌شود، اظهار کرد: «نحوه اندازه‌گیری شاخص کیفیت هوا طی امسال سختگیرانه‌تر شده است. طی امسال کیفیت هوا در تهران تاکنون ۱۰۶ روز آلوده گزارش شده و این درحالیست که طی سال گذشته در همین بازه زمانی کیفیت هوا ۷۲ روز آلوده بوده است. به‌دلیل آنکه نحوه اندازه‌گیری شاخص، امسال سختگیرانه‌تر شده است نمی‌توان آن را با سال گذشته مقایسه کرد، چراکه معیارها یکسان نیست.»
شهیدزاده افزود: «با مقایسه کیفیت هوا در سال جاری و سال ۱۳۹۸ به نظر می‌رسد ۳۴ روز بر تعداد روزهای آلوده در سال جاری افزوده شده است اما با توجه به تغییر روش محاسبه شاخص در سال جاری می‌بایست مقایسه کیفیت هوا بر اساس یک روش انجام شود. بر این اساس در صورتی که روش گذشته مد نظر قرار گیرد سال جاری ۷ روز آلوده بیشتر داشته و اگر استاندارد جدید مد نظر قرار گیرد سال ۱۳۹۹ دارای ۱۱ روز آلوده بیشتر بوده است.»
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به اینکه غلظت آلاینده دی‌اکسید گوگرد در ماه‌های آبان، آذر و دی ماه حدود ۵۰ درصد بیشتر از ماه‌های مشابه در سال گذشته بوده است، تصریح کرد: «این مسئله می‌تواند گویای آن باشد که سهم منابع ثابت در تولید این آلاینده بیشتر شده است، چراکه ادعا می‌شود که سوخت منابع متحرک تغییری نکرده است. از سوی دیگر تغییرات روزانه آلاینده دی‌اکسید گوگرد نشان می‌دهد که غلظت این آلاینده در ساعات ظهر بیشتر شده است. از آنجایی که خودروهای گازوییلی در این ساعات تردد خاصی ندارند می‌توان نتیجه گرفت که صنایع علت آن بوده‌اند.»
شهیدزاده در ادامه گفت: «براساس تصاویر ماهواره‌ای، کیفیت هوا در اطراف تهران طی آذر ماه امسال با رنگ قرمز نمایش داده شده است و این نشان می‌دهد که منابع آلاینده در غرب، جنوب غرب و جنوب شرق بیشتر از سال گذشته فعال هستند. برای همین ما می‌گوییم که بخشی از آلودگی هوای تهران از خارج از شهر وارد می‌شود. شهر ری نیز نسبت به سال گذشته تغییرات عمده‌ای در آلاینده دی‌اکسید گوگرد کرده و غلظت آن افزایشی بوده است.»
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران تصریح کرد: «طی امسال تندی‌باد نسبت به سال گذشته در بیشتر ماه‌ها کم سرعت‌تر بوده است همچنین فشار هوا بیشتر بوده که این خود سبب می‌شود هوا آلوده‌تر شود.»
لزوم مشخص شدن منشا آلودگی هوای تهران
در حالی که مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران بر عوامل ثابت و صنایع را عامل آلودگی هوای تهران عنوان کرد، که روز گذشته انوشیروان محسنی بندپی استاندار تهران با بیان اینکه در شاخص‌های محیط زیستی آسیب پذیر هستیم، گفت: «در کلان شهر تهران با توجه به موقعیت جغرافیایی موجود تمام تلاش این است که عوامل خطر شناسی، مدیریت و کنترل شوند.»
استاندار تهران گفت: «برای کاهش عوامل خطر نیازمند سنجش و آمار هستیم مثلاً ذرات معلق ۲ و نیم میکرونی موجود باید مشخص شوند که از کجا نشات می‌گیرند. نمی‌گوییم که کسب و کارها و کارخانه‌ها تعطیل شوند اما باید منشا شناسایی شود و از ابزار علم در شناسایی معضل بهره‌مند شویم.»
اگرچه استاندار تهران بر مشخص شدن عوامل آلودگی تاکید دارد اما در سخنان شهید زاده می‌توان عوامل آن را تشخیص داد. در ماه‌های اخیر علاوه بر فعالیت صنایع، مازوت سوزی در نیروگاه‌های اطراف تهران نیز به عنوان یکی از منشاهای آلودگی مطرح شد و انتقادات بسیاری را برانگیخت که در آخرین مورد آن محمد حسن آصفری نایب رئیس کمیسیون‌ امور داخلی کشور و شوراهای مجلس شورای اسلامی بود.
استفاده از مازوت قابل توجیه نیست
آصفری با اشاره به تاثیر استفاده از مازوت در آلودگی هوای کلانشهرها به ایسنا گفت: «بحث آلودگی هوا یک موضوع جدی است که با سلامت مردم سروکار دارد و اگر به راهکارهای رفع و کاهش آلودگی توجه نشود، تبعات بدی را برای سلامت جامعه در پی دارد. استفاده از سوخت مازوت توسط نیروگاه یکی از علت‌های اثربخش افزایش آلودگی در سطح شهرها و به ویژه کلانشهرها است.»
وی در ادامه اظهار کرد: «دلیلی که امروز برای استفاده از مازوت مطرح می‌شود این است که می‌گویند ما توان استفاده از مازوت در بخش‌های دیگر را نداریم و مازوت بر روی دست ما می‌ماند از سوی دیگر در تامین سوخت نیروگاه در این فصل مشکل داریم. اما این دلیل قانع کننده‌ای نیست. توقع است که دولت و وزارت نیرو و نفت اگر چاره‌ای جز استفاده از مازوت ندارند، حداقل نسبت به فیلترگذاری نیروگاه‌ها اقدام کنند تا حداقل اثرات زیان بخش سوخت مازوت کاهش پیدا کند.»
نماینده مردم اراک در مجلس تصریح کرد: «این موضوع مضرات زیادی برای مردم به دنبال دارد. کاهش بارندگی‌ها نیز منجر به گسترش آلودگی‌ها در سطح شهرها شده است. توقع است تا وزارت نیرو اگر کمبودی در این حوزه دارد و مجبور به استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها است، حداقل بخشی از درآمد خود را به فیلتر کردن نیروگاه ها اختصاص دهد.»
وی در ادامه با اشاره به ضرورت حرکت به سمت استفاده از سوخت‌هایی با استانداردهای بالا، تاکید کرد: «بیش از ۵۰ درصد آلودگی هوا مربوط به سوخت خودروها است و ما باید به سمت استفاده از بنزین با استاندارد بالا نظیر یورو ۵ حرکت کنیم. از سوی دیگر تسهیلات لازم برای استفاده از خودروهای گاز سوز در اختیار مردم قرار داده شود. چراکه امروز هزینه CNG کردن خودروها بسیار بالاست. با انجام این اقدامات ما می‌توانیم بخشی از آلودگی هوا را که به خودروها بازمی گردد، کنترل کنیم.»