مجازیست–چهلمین نشست هم افزایی فعالان فضای مجازی پاک با حضور ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی و با هدف بررسی وضعیت حکمرانی فضای مجازی کشور برگزار شد.
در این جلسه فعالان فضای مجازی پاک با اشاره به مساله فضای مجازی و شبکههای اجتماعی که تبدیل به حاکمیت در دنیا شده است، به نبود موفقیت کشور در لایه و سرویس خدمات فضای مجازی پرداختند که قدرت حاکمیت ما را دچار مشکل کرده است. در این جلسه کوتاهی وزارت ارتباطات در مذاکره با سکوهای خارجی فراگیر در ایران برای گرفتن امتیاز و اعمال سیاستهای کشور، مورد انتقاد قرار گرفت.
ابوالحسن فیروزآبادی در این جلسه با اشاره به تحولات قدرت در دنیا که از قدرت سخت به سمت قدرت نرم حرکت کرده است:
- هم اکنون رسانههای اجتماعی و پلتفرمها در دنیا قدرت نرم ایجاد کردهاند و به نوعی استفاده کنندگان از این شبکهها، تحت تأثیر این قدرت قرار گرفته و حتی مدافع آن هستند.
اعمال حکمرانی پلتفرمی در فضای مجازی
- قدرت نرم در دنیای امروز از انحصار حکمرانی اینترنت و اطلاعاتی بودن این فضا، حاصل میشود، اعمال این قدرت نیز از طریق پلتفرم اتفاق میافتد و آن هم در انحصار شرکتهای آمریکایی است.
- امروزه شاهد هستیم که پلتفرمها، قلمروی فضای مجازی را شکل دادهاند، در کنار این تحول، شاهد تحول برهم زنندگی و آنارشیزم در فضای مجازی هستیم که بی قاعدگی و هنجارشکنی را به همراه دارد و به دلیل این ویژگی، شاهد انکار گزارههای علمی و بی نظمیهای گسترده در این فضا هستیم.
- در این فضا، نوآوری به صورت افراطی مورد تبلیغ قرار میگیرد، گفت: ما شاهد یک نوآوری بی هدف برای بزرگ کردن بازار سرمایه و بهم ریختن نظم اقتصادی در فضای مجازی هستیم.
- تکنولوژیهای امروز به منظور برهم زدن نظم به وجود آمدهاند و باعث دور زدن اعمال حاکمیتها بر دروازههای ورودی کشورها شدهاند، برای مثال پروژههایی مانند اینترنت ماهوارهای اسپیس ایکس، این نظم را به هم ریخته است.
- مساله آنارشیزم در فضای مجازی، چالشی برای حکمرانی کشورها در این فضا است، امروز شاهد فراحکمرانی فضای مجازی هستیم که در اختیار شرکتهای بزرگ آمریکایی است و اینترنت به روش فراحکمران در اختیار پلتفرمهای آمریکایی قرار دارد.
- در این سطح از حکمرانی، دولتها وجود ندارند و قدرت در اختیار شرکتهایی است که پلتفرم دارند. در این فضا پاسخگویی و مسئولیت پذیری دیده نمیشود و ابهام و گمنامی از دیگر ویژگیهای این فضا است.
- اخراج ترامپ از سکوهای اجتماعی در آمریکا، مثالی برای ناهنجاری در حکمرانی فضای مجازی و آنارشیزم در این فضا است.
آیا باید مدل جهانی شدن اینترنت را بپذیریم؟
- پیش از این کشور آمریکا قول داده بود از حکمرانی یکجانبه اینترنت دست بردارد. اما به این وعده عمل نکرد. به همین خاطر ما شاهد جریانهای پرقدرت حتی در اروپا هستیم. هم اکنون اروپا، مخالفت با حکمرانی یکجانبه آمریکا را تحت عنوان دفاع از حریم خصوصی مطرح کرده و این موضوع خلاف نظر آمریکا در حکمرانی مشارکتی و تقدم آزادی بر همه چیز است.
- چین هم موضع مشخصی در این باره دارد. با نگاه به بازار جهانی، اولین استراتژی تهاجمی خود را با ۵G ارائه کرده و به دنبال این است که پلتفرمهایش بازارهای دیگر را فتح کنند. روسیه هم به فکر استقلال است و با توجه به تواناییهای فرامرزی از جمله همکاری با کشورهای مشترک المنافع، ارائه خدمات پایهای مانند موتورهای جستجو و پیامرسانها را فراهم کرده است.
- در ایران اما برنامههای بلندمدتی در این زمینه وجود نداشته است و با توجه به اینکه ما وسعت سرزمینی و جمعیتی و قابلیتهای فرامرزی نداریم، باید به موقعیتهای فرهنگی و زبانی با کشورهای همسایه توجه میکردیم. اما شواهد نشان میدهد که نگاه ما بیشتر به سمت محدودسازی بوده و قلمروسازی در این حوزه شکل ندادهایم.
- ورود شرکت هواوی به بازار تجهیزات مخابراتی کشورمان از سال ۷۶ است و حدود ۲۳ سال از آن زمان میگذرد و ما برای بازیگری در عرصه حاکمیت فضای مجازی فکری نکردهایم.
- هم اکنون اعتقاد بنده بر این است که باید از تکنیک بومی سازی پلتفرم عمل کنیم. چرا که ماهیت پلتفرمها بر پایه مغزافزار است و در صورتی که روی این موضوع تمرکز کنیم، ظرف ۵ سال آینده میتوانیم به نقطه فعلی چین برسیم. در شرایط فعلی کشور، بهتر است که بخش غیرسرمایهای که همان پلتفرمها هستند، را قلمروسازی کنیم.
- توصیه ما در حال حاضر این است که به جای آغاز برنامههای کلان، بهتر است فعلاً بر پلتفرمها تمرکز کنیم. ایران باید با پیروی از الگوی قدرت سخت خود، که به جای تولید و خرید هواپیماهای گران قیمت، در آن به توسعه توان موشکی خود پرداخته و توازن قدرت را از این طریق ایجاد کرده است، در فضای مجازی نیز بر توسعه پلتفرمها به عنوان ابزاری کم هزینه و کارآمد، تمرکز کند. باید ترکیبی از قدرت سخت و نرم داشته باشیم و با هزینههای کم میتوانیم امید داشته باشیم که در یک دهه آینده شرایط را تغییر دهیم.
- این موضوع با توجه به موقعیت استراتژیک فرهنگی و سیاسی کشورمان و پیشینه قومی و زبانی با کشورهای همسایه، میتواند با هزینههای کم اجرایی شود. اما موضوع این است که ما در کشور در این حوزه وحدت نظری نداریم؛ حتی یک برنامه تحول دیجیتال تدوین نشده است. به همین دلیل نباید خیلی امیدوار بود که از هم اکنون بازار کشورهای همسایه را فتح کنیم. بهتر است که از درون خودمان در حوزه خدمات و پلتفرم شروع کنیم.
- پلتفرمها در حکمرانی فضای مجازی ما دخالت میکنند، بعد از تولید قلمرو روی پلتفرمها و جمع آوری قدرت، میتوان به مدیریت قدرت رسید که اسم آن حکمرانی است.
در آینده شاهد عدم قدرت فیلترینگ خواهیم بود
- یکی از موضوعات حکمرانی، بحث فیلترینگ است و آیا باید به فیلترینگ به عنوان یک ابزار قدرت نگاه کرد، فیلتر ابزار قدرت سخت است؛ ما باید بنا را بر این بگذاریم که این ابزار، شدنی نبوده و در آینده هم نشدنیتر است. چرا که با توجه به تعدد راههای دور زدن فیلترینگ مانند اینترنت ماهوارهای، در آینده شاهد عدم قدرت فیلترینگ خواهیم بود و تلاش شرکتهای آمریکایی نیز بر همین منوال است.
- هم اکنون دیتا دارای ارزش اقتصادی است و مانند نفت است، باید برای ورود و خروج دیتا به عنوان یک کالای باارزش در عصر مجازی، مقررات گذاری و سیاستگذاری شود و این مقررات گذاری نباید از طریق فیلتر صورت گیرد.
- با توجه به سانسور محتوای ایرانی در بستر پلتفرمهای خارجی، باید بگویم که اینها صاحب پلتفرم هستند و قاعده مالکیت خود را دارند. ما توقع زیادی داریم که در زمین طرف بازی کنیم و توقع اعمال سیاست نداریم.
- من معتقد به مدیریت ورود و خروج داده از کشور هستم که باید به عنوان یک پدیده اقتصادی به آن توجه ویژه شود، برخی کشورها این مدیریت را با ابزار فیلترینگ و برخی با توافق با پلتفرم انجام میدهند. هم اکنون کشوری مانند ترکیه با گوگل به توافق رسیده است. این توافقات در کشورهایی مانند پاکستان و چین هم انجام میشود. پلتفرمی مانند تلگرام با دولت پاکستان و اندونزی به توافق رسیده است. گوگل صدها میلیارد تومان سالانه در ایران درآمد دارد اما هیچگونه اعمال سیاستی روی آن نمیشود.
بی عملی و بی تدبیری وزارت ارتباطات برای مذاکره با پلتفرمهای خارجی
- این فضای مذاکره در ایران هم وجود دارد و حتی شورای عالی فضای مجازی برای مذاکره با پلتفرمها مجوز داده است، ما به دوستان میگوئیم بروید مذاکره کنید. اما متأسفانه یک نوع بی عملی و بی تدبیری در این حوزه وجود دارد و از روشهای چانه زنی قدرتی کمتر استفاده میشود. حتی اگر بخواهند به صورت مکتوب نیز نامه میدهیم تا بروند مذاکره کنند اما دوستان نمیروند.
- وزارت ارتباطات میتوانست برای مذاکره با اینستاگرام، توییتر و گوگل بهتر عمل کند. این فضا وجود دارد اما ظرفیت نیست.
- در پاسخ به این سوال پرتکرار که اگر بحث حاکمیت سایبری دغدغه مشترک هم است، چرا کار عملیاتی اتفاق نمیافتد و کجای سیستم با اشکال روبرو است، باید بگویم که در این زمینه نباید افراط و تفریط کرد. نباید بگوییم هیچ کاری نمیشود. ما در مورد مقررات گذاری در شورای عالی فضای مجازی کارهای خوبی صورت دادهایم. اگرچه تعداد جلسات شورا جای انتقاد دارد و تنها ۱۰ جلسه ۲ ساعته در یک سال تشکیل شده است. اما اسناد خوبی در این زمان کم به تصویب رسیده است.
- وضعیت فعلی پیام رسانهای بومی قابل مقایسه با ۳ سال قبل نیست و هم اکنون این پلتفرمها توانایی رفع نیاز کشور را دارند و شبکه ملی اطلاعات ما میتواند کار خود را انجام دهد.
- نهادسازیهایی که در کشور اتفاق میافتد قابل دفاع است، ما در کشور در عرض یک ماه و نیم، سرویس رمز پویا را راه اندازی کردیم. این موضوع نشان از قدرت امنیتی در فضای مجازی دارد. البته موضوع اینجاست که متناسب با سرعت تحول فضای مجازی و نیز شدت فتنه و قدرت غرب برای حکمرانی بر ما، برنامه سرمایه گذاری در این حوزه صورت نمیگیرد و متناسب با این تحول، به سرمایه گذاری توجه نمیشود.
- یکی از چالشهای مهم ما موضوع آموزش مجازی بود و بارها و بارها جلسه گذاشته و تاکید داشتیم که باید یک پلتفرم آموزش مجازی در کشور ایجاد شود تا نظام آموزشی از دست ما خارج نشود. به مدد کرونا بالاخره این موضوع به انجام رسید و هم اکنون شبکه آموزش مجازی بومی در کشور وجود دارد.
۴۰۰ هزار نفر در کشور قمارباز آنلاین هستند
- اقدامات خوبی در حوزه مقابله با قمار در فضای مجازی صورت گرفته است. هم اکنون مطابق شناساییهای انجام شده از طریق درگاههای بانکی، مشخص شده که ۴۰۰ هزار نفر در کشور قمارآنلاین بازی میکنند و در خصوص مقابله با آنها اقداماتی در دست انجام است.
- در حوزه مباحث مربوط به دروس حوزه علمیه، توافقات خوبی انجام شده است و مواردی مانند هوش مصنوعی، بلاکچین و سایر فناوریهای نو به دروس حوزه وارد شدهاند. به طور کل در بسیاری از موارد اقدامات خوبی صورت گرفته و البته در بخشهایی نیز ضعف وجود دارد.
- از نظر ما شبکه شاد یک پیامرسان نیست و یک ترکیبی از پلتفرم آموزشی و پیام رسانی است. از نظر ما، کشور نیازمند ۳ مدل پیام رسانی بومی مانند توئیتر، اینستاگرام و تلگرام است. ما مدل شبیه اینها را باید در کشور پیاده سازی کنیم.
- تعداد کاربر ایرانی فعال در توییتر حدود ۴۰۰ هزار نفر ارزیابی میشود، مدلهای شبیه اینستاگرام و تلگرام بیشتر مورد توجه کاربران ایرانی است و ما توصیه کردهایم که با توجه به اینکه بخش خصوصی حاضر به سرمایه گذاری در این حوزه نیست، از توان خصولتی (اپراتورهای موبایل) برای ایجاد پیامرسان های بومی قوی استفاده شود.
- در پاسخ به اینکه چرا مسئولان مربوطه برای وضعیت اینستاگرام دغدغه ندارند و آیا قدرتی برای مذاکره با این پلتفرم وجود دارد باید تاکید کنم که با توجه به تجربه تلگرام، تا زمانی که آلترناتیو و جایگزینی برای اینستاگرام نداشته باشیم، هر اقدام شتابزدهای نتیجه عکس خواهد داد. ما معتقدیم فضای مجازی نیاز امروز ما است و شکل زندگی ما بدون پیامرسان ممکن نیست. به همین دلیل ما باید بتوانیم در نظام به این توافق برسیم که یک پیامرسان در این قالب راه اندازی کنیم.
- برخی فقط به مشکلات اخلاقی اینستاگرام میاندیشند، اما من مشکلات را خیلی فراتر میبینم و اینستاگرام مخاطب را در حباب اطلاعاتی قرار میدهد، خودشیفتگی دیجیتالی را در کاربران دامن میزند و اراده پلتفرم را بر افراد تحمیل میکند. این موضوع بحران زا است. اما با این وجود، عده زیادی در این بستر زیست میکنند و ما نمیتوانیم به راحتی این بستر را مسدود کنیم. بلکه باید جایگزینی برای آن پیدا کنیم.
/مهر/