علی ابراهیمی
سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو با هشدار درباره مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها، گفت: «در حال حاضر آنتی‌بیوتیک‌های جدید بسیار کم به بازار دارویی عرضه می‌شوند، اما هر روز گزارش‌های جدیدی از مقاومت میکروبی می‌رسد و با این روند به‌طور کامل در مقابل میکروب‌ها خلع سلاح خواهیم شد.»
به گزارش سپید، نوشین محمدحسینی در نشست مجازی وزارت بهداشت به مناسبت هفته اطلاع‌رسانی داروهای آنتی‌میکروبیال، اظهار داشت: «آنتی‌بیوتیک‌ها یکی از موثرترین و مهم‌ترین داروهایی هستند که می‌توانند در حیات بشری نقش داشته باشند.»
ترس از مقاومت میکروب‌ها به آنتی‌بیوتیک
وی با بیان اینکه تنها بیماری‌های عفونی نیستند که به آنتی‌بیوتیک وابسته‌اند، افزود: «انواع شیمی‌درمانی‌ها، جراحی‌ها و بسیاری از فرایندهای پزشکی به وجود آنتی‌بیوتیک‌ها و تاثیر آنها وابسته است. البته متاسفانه مقاومت میکروب‌ها به آنتی‌بیوتیک‌ها سبب این ترس شده که به روزی باز گردیم که هنوز آنتی‌بیوتیک کشف نشده بود.»
محمدحسینی گفت: «از زمان پیدایش آنتی‌بیوتیک‌ها مقاومت میکروبی هم آغاز شده است. به‌عنوان‌مثال از اولین سالی که پنی‌سیلین وارد بازار شده، بلافاصله سال بعد از آن مقاومت به پنی‌سیلین گزارش شده است، اما در سال‌های اول مرتبا آنتی‌بیوتیک‌های جدید به بازار آمد و درنتیجه مقاومت آنتی‌بیوتیک کمتر بود؛ ولی در حال حاضر آنتی‌بیوتیک‌های جدید بسیار کم به بازار دارویی عرضه می‌شوند، ولی هر روز گزارش جدیدی از مقاومت میکروبی می‌رسد و با این روند به‌طور کامل در مقابل میکروب‌ها خلع سلاح خواهیم شد.»
سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو ادامه داد: «بر همین اساس دنیا یک هفته را برای حفاظت از آنتی‌بیوتیک‌های باقی مانده نام‌گذاری کرده تا توجهها را به بحث مقاومت میکروبی جلب کند. البته امسال با توجه به شیوع کرونا این نگرانی چندین برابر هم شده است؛ زیرا هر ساله در این موقع از سال به دلیل شیوع آنفلوانزا، شاهد مصرف بی‌رویه و نادرست و خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها بودیم، اما اکنون با توجه به شیوع کرونا می‌بینیم که مشکلات در این حوزه چندین برابر شده است.»
محمدحسینی افزود: «از طرفی تا سال گذشته هفته جهانی آنتی‌بیوتیک‌ها را داشتیم، اما امسال نام آن به هفته داروهای آنتی‌میکروبیال تغییر کرده است. بر این اساس تا سال قبل فقط نگران آنتی‌بیوتیک‌ها بودند، اما امسال نگرانی به داروهای ضدانگل، ضدویروس و ضدقارچ هم گسترش پیدا کرده و متاسفانه در مقابل این داروها هم مقاومت ایجاد شده است.»
اشکال مختلف مصرف خودسرانه دارو
وی در پاسخ به سوالی درباره اقسام مصرف خودسرانه دارو، گفت: «باید توجه کرد که مصرف آنتی‌بیوتیک بدون تجویز پزشک تنها مصرف خودسرانه نیست، بلکه گاهی بیمار پزشک را مجبور می‌کند تا برای او آنتی‌بیوتیک تجویز کند یا بسیاری از افراد به محض قطع علائم، مصرف داروی آنتی‌بیوتیکی را قطع می‌کنند که این موارد هم جزو مصرف خودسرانه محسوب می‌شود. یکی دیگر از موارد مصرف خودسرانه این است که صرف توصیه دوست یا به دلیل شباهت علائم با یک بیماری همان آنتی‌بیوتیک را مصرف کنیم.»
سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو افزود: «باید توجه کرد که وقتی میکروب‌ها به یک سطح در بدن می‌رسند علائم ایجاد می‌شود، حال وقتی مصرف آنتی‌بیوتیک را شروع می‌کنیم، اولین گروه میکروب‌هایی که از بین می‌روند ضعیف‌ترین آنها هستند؛ بنابراین وقتی علائم قطع می‌شود همه میکروب‌ها از بین نرفته‌اند، بلکه تعداد زیادی از آنها که میکروب‌های ضعیف‌تر هستند، از بین رفته و میکروب‌های قوی‌تر هنوز باقی ماندهاند و فقط تعداد آنها کم شده و همین سبب می‌شود فرد دیگر علامت نداشته باشد.»
وی اضافه کرد: «حال اگر مصرف آنتی‌بیوتیک را قطع کنیم میکروب قوی‌تر که آنتی‌بیوتیک را شناخته، در بدن باقی می‌ماند و این بار به محیط بیشتر دسترسی دارد و مدتی بعد فرد دوباره بیمار می‌شود و این بار به آنتی‌بیوتیک مقاوم خواهد شد و به آنتی‌بیوتیک قوی‌تری نیاز خواهد داشت.»
رتبه جهانی ایران در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
محمدحسینی در ادامه به میزان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در دنیا اشاره کرد و گفت: «متاسفانه در هیچ کجای جهان آمار دقیقی از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها وجود ندارد و آمارهای موجود همگی احتمالی هستند؛ لذا تنها از روی میزان فروش آنتی‌بیوتیک‌ها و اختلاف میان تجویز و فروش آنها می‌توانیم حدس بزنیم که مصرف خودسرانه و غیرمنطقی چقدر بوده است.»
وی با بیان اینکه میزان مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور ما بالا است، افزود: «متاسفانه رتبه ایران در بین ۶۵ کشور جهان از نظر مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها، کشور دوم یا سوم است و بعد از ما ترکیه و سودان قرار دارند.»
سهم آنتی‌بیوتیک‌ها در نسخ پزشکان
سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو در پاسخ به پرسشی درباره سرانجام طرح مدیریت تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها توسط پزشکان، اظهار داشت: «گروه تجویز و مصرف منطقی دارو در کشور سال‌هاست که فعالیت می‌کند. این گروه در دو شاخه جداگانه برای فرهنگ‌سازی مصرف دارو در بین مردم و نیز برای آموزش به پزشکان فعال است و خوشبختانه این اقدامات سبب شده تا رقم وجودی آنتی‌بیوتیک‌ها در نسخ پزشکان از ۵۱ درصد به حدود ۳۹ درصد برسد که پیشرفت بسیار خوبی است، اما هنوز آمار قابل قبولی نیست زیرا توصیه سازمان جهانی بهداشت این است که باید میانگین تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها در نسخ پزشکان به حدود ۳۰ درصد باشد.»
پرمصرف‌ترین آنتی‌بیوتیک‌های کشور
محمدحسینی در پاسخ به سوال دیگری در خصوص پرمصرف‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور، گفت: «در حال حاضر بیشترین میزان مصرف در آنتی‌بیوتیک‌ها به مترونیدازول تعلق دارد و پس‌ازآن آموکسی‌سیلین، کواموکسی‌کلاو، سفالکسین، سیپروفلوکساسین، سفکسیم و آزیترومایسین قرار دارند. البته این‌ها آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی پرمصرف هستند و در حوزه آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی هم بالاترین میزان مصرف را پنی‌سیلین‌ها دارند، به‌خصوص پنی‌سیلین شش سهسه که در ابتدای صف قرار دارد و بعد از آن هم جنتامایسین، سفازولین و سفتریاکسون قرار دارند.»
وی در ادامه تاکید کرد: «خواهش ما از مردم این است که با شنیدن نام این آنتی‌بیوتیک‌ها آنها را مصرف نکنند زیرا مصرف آنتی‌بیوتیک به‌ویژه در بیماری‌های ویروسی نه‌تنها کمکی نمی‌کند، بلکه با از بین بردن میکروب‌های خوب داخل روده که به هضم و جذب غذا کمک کرده و سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند، افراد را در مقابل ویروس‌ها بی‌سلاح‌تر می‌کنند. ازاین‌رو باید اجازه دهیم که پزشک نوع آنتی‌بیوتیک و زمان مصرف آن را تعیین کند و سپس اقدام به مصرف آنتی‌بیوتیک کنیم.»
محمدحسینی درباره مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی نیز گفت: «از نظر مصرف غیرمنطقی و بدون مصرف پزشک، تفاوتی میان داروهای سنتی و نوین وجود ندارد؛ زیرا همان قدر که داروهای طب نوین می‌تواند تداخل و عوارض جانبی داشته باشد، داروهای طب سنتی هم می‌توانند مشکل‌آفرین باشد؛ لذا به همان میزان که مصرف غیرمنطقی داروهای طب نوین آسیب می‌زند، مصرف نادرست داروهای طب سنتی هم می‌تواند آسیب‌زا باشد.»
سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو تصریح کرد: «داروهای طب سنتی باید تحت نظر متخصصین طب سنتی تجویز شود و فرد پس از معاینه توسط این متخصصین و تجویز آنها اقدام به مصرف دارو کند. متاسفانه دیدگاه رایجی به اشتباه در کشور جا افتاده که داروهای طب سنتی اگر فایده نداشته باشند ضرر هم ندارند، اما این موضوع کاملا غلط است زیرا مصرف بی‌رویه این داروها هم می‌تواند به‌شدت آسیب بزند و باید تحت نظارت پزشک متخصص مصرف شود.»
تخلفبودن فروش بدون نسخه آنتی‌بیوتیک‌ها
وی درباره فروش بدون نسخه آنتی‌بیوتیک‌ها از سوی داروخانه‌ها نیز گفت: «فروش آنتی‌بیوتیک بدون نسخه در داروخانه‌ها ممنوع است و اگر انجام شود، تخلف است. البته یکی از مواردی که می‌تواند از بروز این تخلف جلوگیری کند عدم درخواست و نظارت از سوی مردم است.»
محمدحسینی تاکید کرد: «باید فرهنگی را که به دنبال مصرف آنتی‌بیوتیک است اصلاح کنیم و مردم بدانند که مصرف این داروها بدون نسخه چقدر به آنها آسیب می‌رساند؛ البته این اقدام ممنوع است و نظارت هم می‌شود، ولی ازآنجاکه ۱۳ هزار داروخانه در کشور وجود دارد نمی‌توان در تمام ساعات شبانه‌روز از این داروخانه‌ها بازرسی کرد؛ بنابراین مردم به عنوان ناظران اصلی بر اجرای قانون، باید قانون را اجرا کنند و بدانند که فروش آنتی‌بیوتیک بدون نسخه و نیز درخواست آن بدون نسخه ممنوع است.»
خطر آنتی‌بیوتیک برای بیماران کرونایی
محمدحسینی درباره وضعیت مصرف آنتی‌بیوتیک در بحران کرونا و تاثیر مصرف آنتی‌بیوتیک بر این بیماری، گفت: «همه ما می‌دانیم که کرونا یک ویروس است، اما یکی از مهم‌ترین مسائلی که مردم باید بدانند این است که آنتی‌بیوتیک‌ها به‌هیچ‌عنوان بر روی ویروس‌ها موثر نیستند و اساسا قابلیت شناسایی و پیدا کردن ویروس را ندارند تا بتوانند بر روی آنها تاثیرگذار باشند.»
وی افزود: «متاسفانه با شیوع کرونا و شایعاتی که به وجود آمد گروه زیادی از مردم به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها حتی با تصور پیشگیری، روی آوردند که بسیار خطرناک بود زیرا مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند، درحالی‌که تنها سلاح ما در برابر این ویروس سیستم ایمنی است که باید عامل بیماری‌زا را از بین ببرد.»
سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو ادامه داد: «ازآنجاکه هنوز داروی اختصاصی برای درمان بیماری کرونا وجود ندارد و از داروهای ضدویروس قبلی برای بهبود بیماران استفاده می‌شود، این موضوع مهم است و مردم باید بدانند که استفاده آنتی‌بیوتیک‌ها در این مورد بسیار خطرناک است. البته مواردی وجود دارد که بیمار دچار عفونت ویروسی می‌شود و علاوه بر عفونت ویروسی یک عفونت باکتریایی هم به بدن اضافه می‌شود که در این زمان پزشک با تشخیص نوع عفونت، آنتی‌بیوتیک را انتخاب می‌کند. بر همین اساس در برخی مراحل درمان بیماران کرونایی از آنتی‌بیوتیک‌ها هم استفاده می‌شود.»
محمدحسینی اضافه کرد: «اما این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که پزشک مطمئن شود که یک عفونت باکتریایی ایجاد شده است؛ لذا به‌طورکلی آنتی‌بیوتیک‌ها بر روی کرونا و هیچ بیماری ویروسی دیگری اثربخشی ندارند.»
وی با اشاره به عوارض مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها، تاکید کرد: «مصرف این داروها چندین عارضه مهم دارد که یکی از آنها گسترش مقاومت میکروبی است. عارضه دیگر از بین بردن میکروب‌های مفید روده است که موجب کاهش جذب مواد مغذی می‌شود. علاوه بر این مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک به دور ریختن آن هم برمی‌گردد و در یک جمله می‌توان گفت که ضرر ناشی از مصرف خودسرانه این داروها نه‌تنها فرد مصرف‌کننده، بلکه جامعه جهانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.» سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو در ادامه به فروش داروهای کرونا در بازارهای غیررسمی همچون ناصرخسرو اشاره کرد و گفت: «داروهایی که در بازار غیررسمی به فروش می‌روند، همگی تقلبی هستند و از مردم خواهش می‌کنم که به‌هیچ‌عنوان از مسیر غیررسمی دارو تهیه نکنند؛ زیرا این داروها حتی در داروخانه هم توزیع نمی‌شود بلکه صرفا در اختیار بیمارستان‌هایی قرار می‌گیرد تا برای بیماران کرونایی استفاده شود.»
وی افزود: «اگر دارویی خارج از مسیر درست عرضه دیده شود یا تقلبی است و یا فقط برچسب داروی اصلی را دارد. برای مثال داروی رمدسیویر تقلبی که معلوم شد داروی دیگری بوده است؛ لذا نباید از بازار غیررسمی دارو خرید زیرا ممکن است به قیمت جان بیمار تمام شود.»
محمدحسینی درباره چرایی عدم توزیع واکسن آنفلوانزا در داروخانه‌ها نیز گفت: «امسال واکسن آنفلوانزا در اختیار معاونت بهداشت قرار گرفت تا برای گروه‌های خاص به‌صورت رایگان تزریق شود و به همین دلیل وارد داروخانه‌ها نشد.» وی با بیان اینکه گروه‌های خاص باید واکسینه می‌شدند، افزود: «افراد معمولی با رعایت فاصله اجتماعی و استفاده از ماسک و شستن دست‌ها، نسبت به آنفلوانزا تقریبا ایمن هستند و احتمال ابتلای آنها بسیار کاهش یافته است.»
افزایش مصرف داروهای آرامبخش در ایام کرونا
وی درباره میزان مصرف داروهای ضدافسردگی و آرامبخش در ایام کرونا نیز گفت: «تجویز خانگی داروهای ضدافسردگی و اعصاب و روان کاملا خطرناک، غلط و نادرست است و می‌تواند عوارض غیرقابل جبران داشته باشد؛ بنابراین نباید فراموش کنیم که تجویز دارو صرفا باید از سوی پزشک انجام شود. البته آمار مصرف داروهای ضدافسردگی نه‌تنها در کشور ما بلکه در تمام دنیا بالا رفته است، ولی بجای مصرف چنین داروهایی باید برنامه‌های شاد تدارک دیده و ورزش کنیم تا امید به زندگی را در خودمان بالا ببریم تا این موارد سبب می‌شود نیاز به داروهای ضدافسردگی نداشته باشیم.»
محمدحسینی درباره میزان مسمومیت دارویی در مبتلایان به کرونا هم گفت: «هنوز در این زمینه آماری گزارش نشده است. البته برای بیماران کرونا پروتکل درمانی نوشته شده و در پروتکل‌ها تداخلات و نحوه تداخلات بررسی می‌شود. درعین‌حال تداخلات در چنین مواردی باید مدیریت شود که همکاران داروساز این تداخلات را با تغییر ساعت یا دوز مصرف مدیریت می‌کنند و اگر تداخلی منجر به مشکل شود، تداخل مدیریت نشده است.»
وی درباره تاثیر نسخه‌نویسی الکترونیک بر کاهش تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها، گفت: «تصور نمی‌کنیم این موضوع تاثیری داشته باشد زیرا نسخ فعلی هم ثبت و بررسی می‌شوند. البته تنها اثر نسخه الکترونیک در این حوزه آن است که اگر بر اثر خط پزشک در داروخانه یا بیمارستان، ممکن است اشتباهی انجام شود این موضوع با نسخه الکترونیک کاهش می‌یابد.»
سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو اضافه کرد: «آنچه در تجویز منطقی آنتی‌بیوتیک موثر است طبقه‌بندی آنتی‌بیوتیک‌ها به سه دسته اصلی است که شامل دسته‌ای که همه پزشکان می‌توانند آن را تجویز کنند، دسته‌ای که باید با احتیاط تجویز شود و دسته‌ای که باید در شرایط خاص تجویز شود؛ البته این طبقه‌بندی در کشور انجام شده و لیست آن هم اعلام شده است.»
خطرخلع سلاح در برابر میکروب‌ها
صاحب‌خبر -
نظر شما