اعتمادآنلاین| مهدی زارع، عضو وابسته فرهنگستان علوم در یادداشتی در اهمیت بحران سیلاب در روزهای درگیر با کرونا نوشت: «در روزهای اخیر از شهروندان خواسته شده است تا از سفرهای غیرضروری خودداری کنند. دلیل اصلی البته تشدید همه گیری کروناست. بسیاری از ایرانیان در محل تولد ساکن نیستند. اکنون در آذر 99 با شروع دوره جدید بارندگی ها خطر و ریسک سیلاب نیز هم زمان با تعطیلات همه گیری کرونا و احتمال جابه جا شدن شهروندان جدی است. برای روزهای دوم و سوم آذرماه، پیش بینی شد که در شهر تهران حدود 35 میلی متر باران ببارد که حدود 13 درصد از میانگین درازمدت بارش در تهران (276 میلی متر) است.

در هفته های اول سال 1398 با شدیدترین بارندگی ها و سپس سیلاب ها در صد سال گذشته در بخش های مختلفی از ایران مواجه شدیم. بارندگی ها که قطع شد هم مشخص شد که «دوره خشک سالی تمام نشده و وارد دوره ترسالی نیز نشده ایم» (برخلاف ادعاهای شبه علمی که مطرح شد که خشک سالی تمام شده و ترسالی شروع شده است!) و هم آنکه وسعت ویرانی ها به آرامی و به تدریج خود را نشان داد.

تخمین زده شد که 87 نفر کشته بر جای مانده و حدود هفت میلیارد دلار خسارت مالی وارد شده است. تغییر آب وهوا و شهرنشینی سریع، شهرهای جهان را در معرض افزایش ریسک سیلاب های خطرناک و پرهزینه قرار داده است. در گزارش سازمان ملل متحد در سال 2011 اگر شهرها اقدامی برای سازگاری انجام ندهند، می تواند به طور متوسط خسارت جهانی سیل از شش میلیارد دلار در سال 2005 به یک تریلیون دلار در سال در سال 2050 افزایش یابد. شهرهای واقع در پای دامنه ها در مناطق خشک (مانند تهران، تبریز و مشهد) و شهرهای بزرگ ساحلی در معرض ریسک های سیل هستند. در بازنگری در چشم انداز شهرنشینی جهانی در سال 2011 تقریبا 890 میلیون نفر از ساکنان شهر در معرض سوانح طبیعی بوده اند. فرکانس و شدت حوادث آب وهوایی در 50 سال گذشته در مقیاس جهانی افزایش یافته است.

تمرکز بیمه شده دارایی ها در توسعه زیرساخت ها نمی تواند همگام با نیازهای روزافزون جمعیت باشد. این عدم تعادل شهرها را به شدت در معرض آسیب های طبیعی قرار می دهد. خسارت های سیلاب های فروردین 98 در ایران نشان داد که تجمع ریسک ها به طور فزاینده ای افزایش می یابد، زیرا «ریسک های پنهان» مانند وقفه های احتمالی کسب وکار به طور فزاینده ای رو به افزایش است. مدیریت ریسک سیل یک کار چندبخشی و چندرشته ای است.

برآوردی در سال 1398 نشان می دهد که در ایران در حدود چهار میلیارد دلار سرمایه گذاری در سال مورد نیاز است تا در حمایت های اجتماعی، بهداشت، آموزش، زیرساخت های تاب آور و کشاورزی (معادل حدود یک چهارم خسارت به سرمایه ها در سال) برای کاهش ریسک سوانح هزینه شود. برای کاهش ریسک بهره گیری از فناوری های نوآورانه، داده های بزرگ و هوش مصنوعی و همکاری منطقه ای لازم است. در تهران مسیرهایی که احتمال جاری شدن سیل وجود دارد، شناسایی شده و اقداماتی با دید مهندسی برای کاهش ریسک سیل های عمدتا با دوره بازگشت های حداکثر چندده ساله انجام شده است. از جمله اقدامات انجام شده می توان به لایروبی رودخانه کن اشاره کرد.

البته این اقدامات عمدتا با کاهش نفوذپذیری زمین، بتن ریزی و محدودکردن روددره ها و توسعه آپارتمان سازی در حریم رودخانه ها همراه بوده است. در فروردین 98 زمان های با احتمال بالای سیلاب طبق اعلام پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، بزرگراه امام علی (ع) از دو جهت (شمال و جنوب) و همچنین جاده های متصل به لواسان و فشم در شمال شهر بسته شد. همچنین هشدار به ساکنان و کسبه مناطق دربند و درکه در شمال تهران، جایی که رستوران های زیادی در امتداد رودخانه وجود دارد، افزایش یافت. در عمل نگرانی اصلی در تهران از ریسک سیلاب آن است که سیلی مشابه آنچه در پنجم فروردین 98 در شیراز رخ داد، اتفاق بیفتد. آن اتفاق سیلاب ناگهانی بود که در مدت زمان کوتاهی همه چیز را در مسیر خود نابود کرد.

واقعیت آن است که خطر بزرگ تر وقوع سیلاب بزرگ واریزه ای در دامنه های شمال تهران (وقوع زمین لغزش در دامنه هایی که با شهرسازی، ساخت آپارتمان و برج و احداث خیابان و... دست کاری شده، هم زمان با وقوع بارندگی های شدید) است. در چنین حالتی سامانه های گردآوری آب های سطحی و کانال های احداث شده، در برابر خسارت های احتمالی تاب آور نیستند. به یاد داشته باشید که تقریبا همه بزرگراه های شمالی جنوبی تهران در روددره ها احداث شده اند. محل گذر سیلاب های ناگهانی و واریزه ای همین بزرگراه ها خواهند بود. برای آسیب های بزرگ ناشی از وقوع سیلاب در هنگام اوج ترافیک روزانه و زمانی که این بزرگراه ها مملو از خودرو هستند، از هم اکنون باید اندیشید.»

منبع: شرق