به گزارش گروه سیاسی فرهنگ نیوز، 15 ماه پس از توافق برنامه اقدام مشترک در ژنو، ایران و 1+5 در 13 فروردین 1394 توانستند به بیانیه سیاسی با عنوان «مولفه‌های برنامه جامع اقدام مشترک» (Parameters for a Joint Comprehensive Plan of Action) که در واقع مبانی مورد توافق برای پایه‌ریزی متن توافق نهایی بود دست یابند. مذاکرات هسته ای در حالی تا 11 تیرماه 1394 برای نگارش و تدوین تفاهمات صورت گرفته در لوزان ادامه خواهد داشت که در اظهارات و بیانیه های منتشر شده کماکان همچون گذشته نکات مبهمی وجود دارد که راه را برای سواستفاده های احتمالی طرف های غربی باز گذاشته است. هرچند باید تلاش های بی وقفه و مستمر تیم مذاکره کننده هسته ای را قدر دانست و توفیق آنها را در مذاکرات آتی که به منافع ملی گره خورده است، خواستار بود، لیکن اقدامات گذشته غرب در زمینه خلف وعده و مصادره به مطلوب توافقات و بیانیه ها، هوشیاری بیش از پیش مذاکره کنندگان ایرانی را می طلبد.

همانگونه که مقام معظم رهبری بارها بیان کردند، هرگونه توافقی که در زمینه برنامه هسته ای ایران صورت می گیرد باید به گونه ای تهیه و تنظیم شود که روشن، واضح و غیرقابل تفسیر و تأویل باشد و راه را برای سواستفاده ها و بهانه جویی های دشمن ببندد و علاوه بر حفظ برنامه هسته ای، کلیه تحریم ها یکباره و یکپارچه برداشته شوند، اما با انتشار بیانیه مطبوعاتی ظریف و موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در دانشگاه لوزان، برداشت هایی از طرفین منتشر شد که نگرانی هایی را به دنبال داشته است.

فابیوس: لغو تحریم ها مرحله ای خواهد بود

در حالیکه که با مرور بیانیه مشترک قرائت شده در لوزان و متن های منتشر شده توسط وزارت خارجه ایران و آمریکا، ابهامات پیرامون جزئیات توافق کماکان پا برجا هستند، مقامات فرانسه با موضع گیری های خود شک و گمان های بیشتری را برانگیختند.

لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه پس از قرائت بیانیه لوزان به تلویزیون فرانسه گفت: «این یک توافقنامه مرحله‌ای است که شامل تحولات مثبت است اما هنوز به اقدامات بیشتری نیاز است.»

فابیوس همچنین روز جمعه گفت با وجود انتشار بیانیه مشترک توسط ایران و گروه موسوم به 1+5 در شهر لوزان سوئیس، طرفین هنوز بر سر زمانبندی و نحوه برداشته شدن تحریم‌های ایران توافق نکرده‌اند.

وزیر خارجه فرانسه که با رادیو اروپا صحبت می‌کرد، گفت «مسئله چگونگی برداشته شدن تحریم‌های ایران هنوز حل نشده است. ایرانی‌ها می‌خواهند که تحریم‌ها بلافاصله برداشته شوند. ما به آن‌ها می‌گوئیم که ما زمانی تحریم‌ها را کاهش می‌دهیم که شما به آنچه با آن موافقت کرده‌اید عمل کنید و اگر شما به تعهدات خود پایبند نمانید، ما قطعا می‌توانیم وضعیت را به شکل سابق بازگردانیم.»

این اظهارات در حالی است که براساس فکت شیت منتشر شده توسط وزارت خارجه ایران، «همه تحریم‌های اقتصادی و مالی چندجانبه اروپا و یک‌جانبه آمریکا از جمله تحریم‌های مالی، بانکی، بیمه، سرمایه گذاری و تمامی خدمات مرتبط با آنها در حوزه‌های مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی و خودرو سازی فوراً لغو خواهند شد. همچنین تحریم‌ها علیه اشخاص حقیقی و حقوقی، سازمان‌ها، نهادهای دولتی و خصوصی تحت تحریم‌های مرتبط هسته‌ای ایران از جمله؛ بانک مرکزی، سایر مؤسسات مالی و بانکی، سوئیفت، کشتیرانی و هواپیمایی جمهوری اسلامی، کشتیرانی نفت به‌طور همه‌جانبه فوراً برداشته خواهند شد. همچنین کشورهای عضو گروه (۱+۵) متعهد هستند از وضع تحریم‌های جدید در موضوع هسته‌ای خودداری نمایند.»

این موضع در حالی از سوی وزارت خارجه ایران صورت گرفته که بر اساس اظهارات مقامات غربی و فکت شیت (Fact Sheet) منتشر شده توسط وزارت خارجه آمریکا تحریم ها همزمان با نظارت های بی سابقه و سخت گیرانه آژانس بین المللی جهت راستی آزمایی اقدامات هسته ای ایران و به صورت مرحله ای تنها تخفیف داده خواهند شد و خبری از لغو فوری تحریم ها به صورت یکجا و یکپارچه نیست.

ابعاد احتمالی نظامی پاشنه آشیل توافق

هر چند پیش از انتشار بیانیه مشترک در کنفرانس مطبوعاتی ظریف و موگرینی، کارشناسان بر موضوع PMD یا ابعاد احتمالی نظامی اقدامات هسته ای ایران حساسیت نشان داده و خواهان عدم پذیرش این بند توسط مذاکره کنندگان هسته ای بودند، اما در متنی که وزارت خارجه آمریکا به عنوان اصول توافق منتشر کرده، بحث PMD، به عنوان یکی از نگرانی های عمده مرتبط با برنامه هسته ای ایران در کنار نطنز، فردو، اراک و ایجاد شفافیت قرار گرفته است. بر این اساس کلیه قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران در زمینه هسته ای، زمانی معلق خواهند شد که ایران کلیه نگرانی های مرتبط با فعالیت های هسته ای خود را از جمله PMD، برطرف سازد.

به اذعان کارشناسان، تنها همین موضوع می تواند چارچوب کلیه توافقات صورت گرفته را دچار چالش اساسی کند. بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی برای راستی آزمایی اقدامات ایران در قالب توافقنامه، مجوز بازرسی از مکان های نظامی که به زعم خود مشکوک به اقدامات احتمالی نظامی هسته ای است را خواهند داشت که این امر در مقابل روح استقلال و منافع ملی ایران قرار دارد. بر همین اساس اقدام سریع وزارت خارجه ایران و تیم مذاکره کننده هسته ای برای شفاف سازی بیشتر در این زمینه بسیار لازم و ضروری است تا تلاش های فرزندان انقلاب دچار فریب و خدعه دشمن نشود و در دام این چنینی کشور گرفتار نشود.

قطعنامه فصل هفتی شورای امنیت برای محدودسازی بیشتر فعالیت های هسته ای

در بخشی از متن منتشر شده توسط وزارت خارجه آمریکا، به برقراری مجدد مجوزهای اصلی قطعنامه های قبلی شورای امنیت سازمان ملل که مربوط به اقدامات و فعالیت های حساس است با یک قطعنامه جدید که برنامه اقدام مشترک جامع  (JCPOA)را تایید می کند و اجرای آن را ضروری می سازد، اشاره می کند. در همین قطعنامه محدودیت ها و تحریم های مرتبط با برنامه موشک های بالستیک و تسلیحات متعارف پابرجا خواهند بود و اجازه بازرسی از محموله ها و دارایی های بلوکه شده را خواهد داد.

تایید مجوزهای قبلی قطعنامه های شورای امنیت برخلاف آن چیزی است که وزیر امور خارجه ایران در بدو ورود به ایران در پاویون فرودگاه مهرآباد عنوان کرد. وی در این زمینه گفت: «من این اطمینان را می‌دهم که روزی که توافق در شورای امنیت تصویب شد بر همان قطعنامه کلیه قطعنامه‌های قبلی نه تأیید بلکه لغو خواهد شد.» حال آنکه متن وزارت خارجه آمریکا بر تایید مجوزهای قبلی تاکید دارد.

در کنار این ابهام، در صورت وجود چنین بندی در توافقنامه، حربه تحریم ها همچنان در دست غرب باقی خواهد ماند و با شیفت از موضوع هسته ای، بار دیگر تحریم های شورای امنیت که تا به امروز مرتبط با برنامه هسته ای بود، می تواند در زمینه موشک های بالستیک و تسلیحات متعارف اعمال شود. یعنی آش همان است فقط کاسه ها عوض شده اند.  

زمانبندی نامشخص:10، 15 ، 20 یا 25 سال

در حالی که وزارت خارجه ایران در متن ارائه شده به رسانه ها، دوره زمانی برنامه جامع اقدام مشترک در خصوص برنامه غنی‌سازی ایران را 10 سال اعلام کرده که با بیش از 5000 هزار سانتریفیوژ نسل اول غنی سازی در نطنز  و در سطح 3.67 درصد صورت خواهد گرفت، متن انگلیسی، پا را فراتر گذاشته و پس از ده سال، غنی سازی ایران را با مشارکت 1+5 در بازه زمانی نا معلوم و سطح غنی سازی نامشخصی تعیین کرده است. همین امر کاملا اهداف غرب را برای توقف پیشرفت هسته ای ایران حتی پس از 10 سال محدودیت آشکار می کند و ایران باید برای افزایش تعداد سانتریفیوژها و جایگزینی با نسل جدید و نیز برای افزایش سطح آن مذاکرات جدیدی آغاز کند.

در همین حال در متن انگلیسی وزارت خارجه آمریکا، بازه های زمانی 15، 20و 25 ساله بازرسی های فشرده و سختگیرانه در قالب پروتکل الحاقی و در حوزه های ساخت تاسیسات جدید غنی سازی، راکتور آب سنگین و زنجیره تامین اورانیوم، مطرح شده اند، اما در تمامی اظهارات و بیانیه های مربوط به وزارت خارجه ایران و مقامات آن، سخنی از چنین بازه های زمانی طولانی آورده نشده است. برهمین اساس، شفاف سازی درباره بازه های زمانی مورد توافق در مذاکرات برای رفع ابهامات موجود، اقدامی است که باید مسئولین وزارت خارجه صورت دهند.

تبدیل سایت فردو به یک مرکز تحقیقاتی

شاید زمانی که دانشمندان و محققان هسته ای کشور تاسیسات فوق امن هسته ای را در نزدیکی روستای فردوی قم و در دل کوه بنا نهادند، هرگز فکر نمی کردند که این سایت هسته ای به مرکز تحقیقاتی تبدیل شود که می شد با صرف هزینه های بسیار کمتر در دانشگاه ها و مراکز تحقیاتی انجام داد. در حالی بر اساس متن منتشر شده توسط وزارت خارجه امریکا، باید غنی سازی در فردو برچیده شود و تنها پژوهش ها و تحقیقات هسته ای و فیزیکی در آن صورت گیرد.

در همین حال باز هم در متن های ارائه شده توسط ایران و آمریکا تناقضات آشکاری در خصوص فردو وجود دارد. در بیانیه ای که وزارت خارجه ایران ارائه داده است، اشاره شده که بیش از ۱۰۰۰ ماشین سانتریفیوژ و تمامی زیرساخت آنها در فردو حفظ و نگهداری خواهند شد که از این میان دو آبشار سانتریفیوژ در چرخش خواهند بود. در سوی دیگر جزئیات ارائه شده توسط وزارت خارجه آمریکا هیچ اشاره ای به حفظ سانتریفیوژ و آبشارها نکرده و تنها محدودیت 15 ساله غنی سازی در فردو را مطرح کرده است و بیش از دو سوم تاسیسات غنی سازی و زیرساخت های فردو از این سایت خارج خواهند شد.

تخریب قلب آب سنگین اراک برای باز طراحی و بازسازی

همچنین طبق متن منتشر شده از سوی امریکا قلب راکتور آب سنگین اراک و بازطراحی و ساخت آن به نحوی صورت خواهد گرفت که امکان استفاده برای مقاصد نظامی را نداشته باشد. این موضوع در متن منتشر شده توسط وزارت خارجه ایران به بازسازی این راکتور با کمک کشورهای 1+5 و پیشرفته شدن آن تعبیر شده و صحبتی از جزئیات این فرایند و نتایج آن نشده است.

سخن پایانی

هرچند وزارت خارجه عنوان کرده که بیانیه لوزان الزامات حقوقی ندارد و توافق محسوب نمی شود اما انتشار اخبار و بیانیه ها از سوی طرف های مذاکره نشان می دهد که خطوط و رئوس توافقنامه مشخص شده و وزات خارجه آمریکا نیز در سایت خود جزئیاتی از آن ارائه کرده است. در زمان مذاکرات و پیش از آنها توسط مسئولین و دلسوزان نظام بارها تاکید شده بود که توافق یا بیانیه های مشترک به صورتی تنظیم شود که راه را برای برداشت ها و تفسیرهای مختلف ببندد اما بار دیگر با تفسیرهایی از بیاینه لوزان روبه رو هستیم که در صورت تحقق آنها در قالب توافق، می توان اذعان کرد که توان هسته ای کشور به مقدار قابل توجهی محدود و پیشرفت هسته ای تا سال های متمادی از ایران سلب خواهد شد.

از سوی دیگر نیز  مابه ازای این محدودیت ها، تصویر روشنی از لغو تحریم ها به صورت یکجا ارائه نشده و در فکت شیت امریکایی بیشتر بر تعلیق مرحله به مرحله تحریم ها اشاره شده که ساختمان تحریم ها نیز پابرجا خواهد بود. سایت فردو و آب سنگین اراک به حالت نیمه تعطیل یا تغییریافته در خواهند آمد و غنی سازی در ابعاد محدود و با سانتریفیوژهای نسل اول تنها در سایت نطنز ادامه خواهد یافت. ایران همچنین اجازه استفاده از نسل جدید سانتریفیوژهای را که با همت دانشمندان هسته ای و به صورت بومی تولید شده اند را نخواهد داشت. سانتریفیوژهای نسل جدید دارای قدرت بیشتری در غنی سازی اورانیوم هستند.

از این رو پیش از اقدامات تعهدآور تا 11 تیرماه و صدور قطعنامه الزام آور شورای امنیت در ذیل بند هفت، مسئولین وزارت خارجه باید درباره خطوط کلی و جزئیات آن شفاف سازی کنند تا با همدلی تمامی مردم، کارشناسان و دلسوزان جلوی سواستفاده های احتمالی دشمن گرفته شود.