با وجود آنکه اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک در بخش دولتی چندان موفق نبوده، اما اجرای این‌طرح کلان در بخش خصوصی در حال توسعه است
امین جلالوند
اجرای نسخه الکترونیک را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین آرمان‌های نظام سلامت دانست که تاکنون به طور کامل اجرایی نشده است. در برنامه پنجم و ششم توسعه نیز بر ضرورت اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک، تاکید شده، اما همچنان این برنامه راهبردی نتوانسته است در همه مراکز درمانی اجرایی شود.
بر اساس آخرین خبرها و طبق آمارهای رسمی، نسخه‌نویسی الکترونیک در مطب‌ها به توفیق ۵۳ درصدی نایل شده، اما در بخش دولتی همچنان اجرای این الزام قانونی در اولویت قرار نگرفته است.
رضا میلابی، معاون آمار، فناوری اطلاعات و ارتباطات سازمان بیمه سلامت هم با اشاره به آخرین اخبار اجرای طرح نسخه الکترونیک در مطب‌های بخش خصوصی، یادآور می‌شود: «بیمه سلامت توانسته است دراین بخش حدود ۵۳ درصد نسخ الکترونیکی با تجویز توسط مطب‌ها دریافت کند. البته از این میزان ۳۵ درصد نسخه پیچی انجام می‌شود. یعنی می‌توان گفت که در مطب‌های بخش خصوصی توانستیم توفیق نسبی کسب کنیم. به عبارتی فرهنگ‌سازی و بلوغ اجتماعی دراین زمینه رخ داده است، اما در بخش دولتی به دلیل عدم آماده بودن برخی زیرساخت‌ها، پیشرفت‌های قابل قبولی کسب نشده است.»
او تاکید می‌کند: «درحال حاضر ابزار لازم برای اجرای این طرح دراختیار حوزه سرپایی در بخش خصوصی یعنی مطب‌های طرف قرارداد و داروخانه‌های طرف قرارداد وجود دارد. امیدواریم در طول چهار ماه آینده دربخش دولتی نیز تغییرات لازم با توجه به استانداردهای ابلاغی وزارت بهداشت صورت گیرد. بنابراین به طور کلی حدود 20 تا 22 درصد در بحث نسخه‌نویسی و حدود 10 درصد در نسخه‌پیچی پیشرفت حاصل شده است. در خصوص حذف دفترچه کاغذی نیز استفاده از کاغذ هنوز حذف نشده است. بنابراین طبق محاسبات انجام شده بیمه سلامت، حدود پنج درصد پیشرفت در حذف کاربری دفترچه وجود داشته است. هرچند که این میزان قابل قبول نیست، اما شروع مناسبی در این فرآیند محسوب می‌شود.»
همچنین محمد هاشمی، مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان بیمه سلامت هم درباره آخرین برنامه‌های اجرا شده برای اجرای نسخه الکترونیک، یادآور می‌شود: «طرح تبدیل نسخه کاغذی به نسخه الکترونیک همانند گذشته اجرا می‌شود. در جلسه اخیر انجمن داروسازان ایران با سازمان بیمه سلامت نیز تاکید شد که این انجمن مواردی در خصوص نسخه‌پیچی الکترونیک انجام داده و طبیعی است که بیمه سلامت پس از بررسی‌های فنی در صورت مشاهده هرگونه ایراد و مشکل احتمالی آنها را برطرف خواهد کرد.»
او تاکید می‌کند: «سیاست‌های بیمه سلامت منطبق با سیاست‌های کلان است و با قدرت ادامه می‌یابد. در حال حاضر نسخه الکترونیک به سیاق و روش گذشته پیش می‌رود و اگر امکان تعدیل لازم باشد، به انجمن داروسازان اعلام می‌شود. بدون تردید طرح تبدیل نسخه کاغذی به نسخه الکترونیکی به قوت خود باقی است و بیمه سلامت به دنبال اصلاح و اجرای بهتر طرح است.»
چطور می‌توان به اجرای نسخه الکترونیکی، شتاب بخشید؟
اجرای نسخه الکترونیک را می‌توان یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای اجرای نظام ارجاع و برنامه پزشک خانواده دانست؛ طرح‌های کلانی که حدود 15 سال است به طور کامل اجرایی نشده‌اند.
غلامرضا شیخی زاده، کارشناس اقتصاد سلامت در گفتگو با سپید به راه‌های اجرای سریع‌تر نسخه الکترونیک در ایران می‌پردازد و می‌گوید: «بسیاری از مراکز دولتی و خصوصی با سیستم نسخه‌نویسی سنتی عادت کرده‌اند. حتی برای بسیاری از مراجعان نیز اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک، بی‌معنی است. هم بسیاری از مراجعان و هم بسیاری از ارائه دهندگان خدمات درمانی با نسخه‌نویسی به شکل سنتی، بیشتر ارتباط برقرار می‌کنند. بنابراین برای شتاب بخشیدن به اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک می‌توان مشوق‌هایی را برای مجریان این طرح در بخش‌های دولتی و خصوصی در نظر گرفت. مثلا می‌توان برای تخصیص اعتبارات به مراکز دولتی، اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک را به عنوان یک امتیاز تعریف کرد. در این صورت، مراکز دولتی تلاش خواهند کرد که سریع‌تر به سمت نسخه‌نویسی الکترونیک حرکت کنند.»
او تاکید می‌کند: «نکته مهم دیگر این است که ما باید حتما توازنی منطقی بین بخش دولتی و بخش خصوصی ایجاد کنیم و در این مسیر گام برداریم که نسخه‌نویسی الکترونیک در هر دو بخش دولتی و خصوصی به طور همزمان توسعه یابد. اینکه مثلا نسخه‌نویسی الکترونیک در بخش خصوصی پیشرفت کند، اما در بخش دولتی درجا بزنیم، نمی‌تواند توسعه‌ای متوازن برای اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک ایجاد کند. اگر این موازنه برقرار نشود، با نوعی بی‌نظمی و سردرگمی در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مواجه خواهیم شد.»
شیخی زاده خاطرنشان می‌کند: «در دوران کرونا با افزایش چشمگیر هزینه‌های درمانی مواجه هستیم. اجرای نسخه الکترونیک می‌تواند تاثیر زیادی در مدیریت هزینه‌ها داشته باشد و موجب شود که کنترل بیشتری روی نسخه‌های تجویز شده داشته باشیم. در این مسیر نیاز است که همکاری بین‌بخشی نیز افزایش یابد و همه بخش‌های مرتبط با اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک با یکدیگر هماهنگ باشند. هماهنگی بیشتر بین جامعه پزشکی و جامعه داروسازی می‌تواند موجب شتاب در اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک شود. تولیت نظام سلامت هم باید به عنوان ناظر و راهبر در مسیری گام بردارد که این هماهنگی‌ها را مدیریت کند.»
مروری بر پیشرفت‌های نسخه‌نویسی الکترونیک
با وجود آنکه به گفته مسئولان سازمان بیمه سلامت، تاکنون موفقیت چشمگیری در حوزه اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک در بخش دولتی به دست نیامده، اما این برنامه راهبردی در بخش خصوصی با پیشرفت محسوسی همراه بوده است.
محمد جهانگیری، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی در گفتگو با سپید به بخشی از دستاوردهای کشور در حوزه اجرای نسخه الکترونیک می‌پردازد و می‌گوید: «در همه جای دنیا، روال اینگونه است که پرونده الکترونیک سلامت، یک روزه یا یک ساله جواب نمی‌دهد. فرآیند نسخه الکترونیک در دنیا، اغلب حدود 10 سال زمان برده است. در این حوزه ما پیشرفت‌های زیادی داشته‌ایم. نسخه الکترونیک در ایران، رشد قابل توجهی داشته است. امسال پیش بینی می‌کنیم که بیش از 50 درصد فرآیند نسخه الکترونیک در ایران، محقق شود تا بتوان در یک بازه سه تا پنج ساله، کل این فرآیند را تکمیل کنیم. البته ذکر این نکته ضروری است که بحث نسخه الکترونیک در هیچ کدام از نقاط دنیا به طور صددرصد محقق نشده است. این کار یک فرآیند کاملا تدریجی است. این کار به صرف زمان کافی نیاز دارد تا ابعاد مختلف نسخه الکترونیک را در ایران محقق کرد.»
او یادآور می‌شود: «همچنین یکی از بحث‌های مهم در نسخه الکترونیک که مردم و جامعه پزشکی باید به آن توجه کنند این است که این کار صرفا از طریق یک سامانه، انجام پذیر نیست. این کار نیاز به سرمایه‌گذاری جدی دارد. این سرمایه گذاری نیز باید از سوی تمام ذینفعان نسخه الکترونیک، انجام شود. بنابراین نباید فکر کنیم که این کار فقط در حیطه وظایف دولت یا یک نهاد خاص است. در این راستا یکی از اقداماتی که مدنظر داریم و مصوب شده این است که می‌خواهیم به مطب‌ها گواهی مطب دیجیتال ارائه شود. در هر صورت مطب باید با مبانی نسخه الکترونیک و فرآیندهای درمانی الکترونیک به شکل استاندارد آشنا شود تا بر اساس آن بتواند یک سری استانداردها را اخذ کند. چنین مطبی می‌تواند هم به صورت الکترونیکی و از راه دور مشاوره دهد و هم می‌تواند به صورت حضوری و در بستر نسخه الکترونیک، فرآیند درمان را طی کند.» جهانگیری خاطرنشان می‌کند: «پزشکان باسابقه از نسخه‌نویسی الکترونیک، استقبال بسیار زیادی داشته اند. این تصور غلط که پزشکان سالمند از فناوری استقبال نمی‌کنند، گفتمان اشتباهی است که این پیش فرض‌ها واقعیت ندارد. اتفاقا پزشکان باسابقه، همواره پیشرو بوده‌اند. بر اساس تجربه شخصی در یکی از بیمارستان‌هایی که نسخه الکترونیک را اجرا کردیم، اتفاقا استقبال پزشکان باسابقه‌تر از نسخه الکترونیک، بیشتر از پزشکان جوان بود. پزشکان باسابقه‌تر وقتی می‌بینند که یک فرآیند درمانی به نفع مردم و جامعه پزشکی تمام می‌شود و کیفیت درمان را ارتقا می‌دهد، از آن استقبال می‌کنند. این وسط شاید پزشکی وجود داشته باشد که سرش بسیار شلوغ باشد و به همین دلیل از نسخه‌نویسی الکترونیک، چندان استقبال نکند. در این راستا با طراحی برخی ابزارها در سامانه نسخه الکترونیک، تلاش می‌کنیم که اینگونه چالش‌ها حل شود. در این راستا برای همه پزشکان، نسخه واحد نمی‌پیچیم. قطعا روش‌های متفاوتی را برای ارائه خدمات نسخه الکترونیک، طراحی خواهیم کرد.»
او تصریح می‌کند: «در دوران کرونا هم دیدیم که علاوه بر فداکاری پزشکان، آنان چه مهارت، دانش و سعه صدر بالایی دارند. گاهی فردی فداکاری می‌کند، اما مهارت ندارد، اما پزشکان ما فداکاری و مهارت را در دوران کرونا تجمیع کردند. آنها تکیه‌گاه مهمی در این روزهای سخت هستند و جانانه به مردم، خدمت می‌کنند. مطمئن هستم با همکاری همین پزشکان، مردم و سایر ذینفعان اجرای نسخه الکترونیک، این پرونده مهم نظام سلامت به سرانجام مطلوب خواهد رسید.»
آخرین وضعیت نسخه‌نویسی الکترونیک در تامین اجتماعی
سازمان تامین اجتماعی به عنوان بزرگ‌ترین خریدار خدمات درمانی در کشور و دومین ارائه دهنده بزرگ خدمات درمانی مستقیم به مردم، نقش مهمی در اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک دارد.
شهرام غفاری، مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تامین اجتماعی هم با اشاره به آخرین پیشرفت‌های تامین اجتماعی برای اجرای نسخه الکترونیک، تاکید می‌کند: «نسخه‌نویسی الکترونیکی از سال 94 در سازمان تامین اجتماعی آغاز شد. در حال حاضر در تمامی مراکز درمانی این سازمان، نسخه الکترونیکی صادر می‌شود و بیمه شده برای دریافت خدمات نیاز به دفترچه ندارد. بیمار صرفا با ارائه کدملی پذیرش می‌شود و خدمات درمانی را دریافت می‌کند.»
او یادآور می‌شود: «اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک در مراکز طرف قرارداد شامل مطب، بیمارستان‌ها و مراکز سرپایی در استان‌ها در شرایط متفاوتی است. در استان‌های اردبیل، کردستان و کهگیلویه و بویراحمد، صددرصد مطب‌ها نسخه الکترونیکی تولید می‌کنند. در استان‌هایی نظیر تهران تا یک ماه آینده در تمامی مطب‌ها و مراکز سرپایی نسخ الکترونیکی صادر می‌شود.»
او با بیان اینکه تولید صددرصدی نسخ الکترونیکی در مطب‌ها نیاز به همکاری جامعه پزشکان و زیرساخت‌های فنی دارد، اظهار می‌کند: «تمامی مطب‌ها به سیستم تولید نسخ الکترونیکی متصل شده‌اند، اما 40 تا 50 درصد آنها نسخ را غیرکاغذی تولید می‌کنند که امیدواریم با رفع مشکلات، تمامی جامعه پزشکان در این زمینه همکاری کنند. همچنین باید در نظر داشت که این طرح مزیت‌های فراوانی برای نظام سلامت و بیمه‌ها دارد. اجرای آن از تکرار تجویز دارو جلوگیری می‌کند و موجب استفاده بهینه از منابع و ارتقای خدمات می‌شود.»
در شرایطی که سازمان‌های بیمه‌گر از عزم خود برای اجرای نسخه الکترونیک در همه استان‌های کشور خبر می‌دهند، در این بین افزایش هماهنگی و تعامل بین سه ضلع مهم شامل جامعه پزشکی، جامعه داروسازان و وزارت بهداشت می‌تواند به توسعه متوازن نسخه‌نویسی الکترونیک در بخش دولتی و خصوصی منجر شود.
پیشرفت ۵۳ درصدی مطب‌ها در نسخه‌نویسی الکترونیک
صاحب‌خبر -