خبرورزشی/شهراد باغستانی؛ از روز جمعه 14 ژوئن 2019 (بامداد شنبه 25 خرداد به وقت ایران) در برزیل، چهل‌و‌ششمین دوره رقابت‌های کوپا آمریکا کلید خواهد خورد، تورنمنتی که بیش از 100 سال از شروع آن می‌گذرد و قدیمی‌ترین تورنمنت ملی تاریخ فوتبال به شمار می‌رود.
شروعی به بهانه سالگرد یک انقلاب
در اوایل قرن بیستم اولین دوره مسابقات ملی در آمریکای جنوبی زیر نظر کنفدراسیون فوتبال آمریکای جنوبی (CONMEBOL) در آرژانتین برگزار شد. پس از اینکه در سال 1910 آرژانتینی‌ها پیشنهاد برگزاری یک تورنمنت به مناسبت سالگرد «انقلاب ماه مِی» را دادند کشورهای برزیل، اروگوئه و شیلی هم به کنفدراسیون قاره پیوستند و سرانجام در سال 1916 تورنمنتی شکل گرفت که تنها همین 4 تیم را به‌عنوان شرکت‌کننده داشت. تیم‌ها در یک گروه با هم مصاف دادند و در نهایت هم اروگوئه با کسب بیشترین امتیاز اولین قهرمانی‌اش را به‌دست آورد.
بعد از اینکه دوره اول با استقبال مواجه شد، «هکتور ریواداویا» رئیس فدراسیون فوتبال اروگوئه پیشنهاد برگزاری همیشگی این تورنمنت را داد. یک سال بعد با همان 4 تیم مسابقات در اروگوئه برگزار شد و دوباره این تیم به قهرمانی دست پیدا کرد. بعد از شیوع آنفلوانزای خوکی در سال 1918 در ریودوژانیرو مسابقاتی که قرار بود در برزیل برگزار شود لغو شد تا با یک سال تأخیر سلسائو در سومین دوره در خانه خودش قهرمان شود. یعنی نخستین قهرمانی تاریخ برزیل در این مسابقات دقیقاً به 100 سال قبل برمی‌گردد که به همین مناسبت در کوپا آمریکا 2019 سلسائو پیراهنی با طرح آن دوره برتن خواهد کرد.
سال 1920 در حالی که هنوز تیم‌های شرکت‌کننده همان 4 تیم اولیه بودند، این مرتبه در شیلی هم اروگوئه قهرمان شد. سال 1930 پس از اینکه نخستین دوره جام‌جهانی برگزار شد، دشمنی بین فدراسیون‌های فوتبال دو کشور آرژانتین و اروگوئه مانع از برگزاری مسابقات برای چند سال شد تا اینکه سال 1935 بعد از 6 سال وقفه دوباره جام قهرمانی آمریکای جنوبی از سر گرفته شد. سال 1939 هم پرو نخستین تیمی بود که قهرمانی را از انحصار اروگوئه، آرژانتین و برزیل درآورد. به‌تدریج تعداد تیم‌های حاضر در رقابت‌ها با پیوستن همه کشورها به کنفدراسیون فوتبال آمریکای جنوبی بیشتر شد.
دوران کوپا آمریکا و طلسم‌شکنی‌های برزیل و آرژانتین
جام قهرمانی آمریکای جنوبی تا سال 1967 اگرچه در برخی دوره‌های نامنظم و به‌جای هرسال با فاصله 4 ساله برگزار شد، اما تا سال 1967 ادامه پیدا کرد. حتی تیم‌هایی مثل پاراگوئه و بولیوی هم تا این سال حداقل یک قهرمانی کسب کردند. در این بین 2 مرتبه برگزاری مسابقات در سال 1959 هم جالب بود که یک مرتبه آرژانتین در مسابقات ماهِ مارس به میزبانی همین کشور و با حضور 7 تیم و یک مرتبه اروگوئه در مسابقاتی که در اکوادور با حضور 5 تیم برگزار شده بود، قهرمان شدند. سرانجام تحت‌تأثیر نام تورنمنت باشگاهی آمریکای جنوبی که در سال 1959 با نام کوپا لیبرتادورس آغاز به کار کرده بود، نام تورنمنت ملی قاره هم به کوپا آمریکا تغییر یافت. همه 10 کشور قاره هم از سال 1975 که اولین دوره‌ای بود که مسابقات با نام کوپا آمریکا برگزار می‌شد، شرکت کردند. البته هنوز مشکلاتی وجود داشت. در تورنمنت سال 1975 کشور میزبان وجود نداشت و مسابقات در چند ماه به صورت رفت و برگشتی در همه کشورها برگزار شد. 3 دوره به همین ترتیب و با فاصله 4 سال برگزار شد که پرو، پاراگوئه و اروگوئه قهرمان‌های این 3 دوره بودند. پس از اعتراض تیم‌ها به این روش، باز هم کوپا آمریکا دستخوش تغییر شد. در سال 1986 کنفدراسیون فوتبال آمریکای جنوبی دوباره یک کشور را به‌عنوان میزبان انتخاب کرد و از سال 1987 تا 2001 هم هر 2 سال یک بار شاهد برگزاری مسابقات بودیم. کوپا آمریکای 1987 هم نخستین دوره‌ای بود که بیشتر مورد توجه قرار گرفت و حتی در اروپا و آمریکای شمالی پخش تلویزیونی داشت، دوره‌ای که آرژانتین قهرمانِ جام‌جهانی میزبانش شده بود، اما نتوانست عملکرد خوب سال 1986 در مکزیک را ارائه کند و با شکست از اروگوئه قهرمان حتی به فینال هم نرسید.
دوره بعدی در سال 1989 برای برزیلی‌ها خاص بود. از سال 1970 که سلسائو قهرمان جام‌جهانی شده بود در رده ملی هیچ قهرمانی‌ای کسب نکرده بودند که طولانی‌ترین دوره ناکامی‌شان بود. سرانجام در کوپا آمریکا که میزبان بودند، قهرمان شدند که اولین قهرمانی‌شان در این مسابقات بعد از 40 سال بود.
سال 1991 هم آرژانتین به لطف درخشش گابریل باتیستوتا که بهترین گلزن آن دوره بود، بعد از 32 سال قهرمان کوپا آمریکا شد.
از دوره بعد هم داستان دعوت از مهمان‌ها شروع شد که تا همین دوره قبل یک مهمان برجسته و رقیبی بزرگ یعنی مکزیک کنار قدرت‌های آمریکای جنوبی به رقابت پرداخت. از اتفاق‌های ویژه چند دوره قبلی می‌توان به کسب 4 قهرمانی برزیل اشاره کرد، که البته سلسائو هم آخرین قهرمانی‌اش به سال 2007 برمی‌گردد. 2 قهرمانی این تیم با پیروزی برابر رقیب دیرینه یعنی آرژانتین رقم خورد. آلبی‌سلسته از سال 1993 دیگر قهرمان نشد، در حالی که سال‌های 2001 و 2015 کلمبیا و شیلی هم به جمع تیم‌های قهرمان پیوستند. شیلی در اتفاقی کم‌نظیر در 2 فینال متوالی در ضربات‌پنالتی آرژانتین را شکست داد تا همچنان لیونل مسی حسرت قهرمانیِ ملی داشته باشد.
تغییر، تغییر و باز هم تغییر!
فراموش نکنید در پی تغییرات بسیار زیاد کوپا آمریکا از بدو تولد تا امروز، از سال 2001 تورنمنت به‌جای هر 2 سال، هر 3 سال یک‌بار برگزار شد. فکر نکنید این آخرین تغییر کوپا آمریکا بوده، چراکه چندی پیش تصمیم گرفته شد مسابقات ملی قاره آمریکای جنوبی از دوره بعد سال‌های زوج و همان سال برگزاری جام ملت‌های اروپا برگزار شود. یعنی سال بعد هم کوپا آمریکا خواهیم داشت که میزبان‌ها آرژانتین و کلمبیا هستند و مسابقات به‌صورت 2 گروه شمال و جنوب برگزار خواهد شد. سپس هر 4 سال یک‌بار شاهد برگزاری کوپا آمریکا خواهیم بود. آیا این آخرین تغییراتی است که در کوپا آمریکا داده می‌شود؟ ما که بعید می‌دانیم!
صفحه تاریخچه، آمار و اسطوره‌های کوپا آمریکا در ویژه‌نامه روزنامه خبرورزشی
بیشتر بخوانید:
تقویم کامل مسابقات کوپا آمریکای ۲۰۱۹
معرفی ورزشگاه‌های کوپا آمریکای ۲۰۱۹
آشنایی با تیم‌های گروه A کوپا آمریکای ۲۰۱۹
آشنایی با تیم‌های گروه B کوپا آمریکای ۲۰۱۹
نظر شما