«فرح‌ناز رافع» رییس مرکز ملی فرش ایران افزود: مجموع جهانی صادرات فرش دستباف در سال ۲۰۱۹ افزون بر ۸۰۰ میلیون دلار بوده که سهم ایران ۷۳ میلیون دلار از این رقم بوده است.
وی ابراز امیدواری کرد که مجموع اقدامات در حوزه فرش دستباف و همراهی دستگاه‌ها به گونه‌ای باشد که رهبری این هنر - صنعت همچنان در اختیار ایران باشد. رافع بیان داشت: هر چند رفع تعهد ارزی فعالان این صنعت یک ساله در نظر گرفته شده، اما در فرآیند‌های تسویه ارزی این مدت زمان دیده نشده است.
رییس مرکز ملی فرش ایران از مسوولان درخواست کرد که نگاهی ویژه به صنایع خرد از جمله فعالان فرش دستباف داشته باشند، زیرا این روز‌ها به دلیل فشار تحریم‌ها و ویروس کرونا، فرش دستباف به راحتی به فروش نمی‌رسد.
تامین مواد اولیه از داخل
وی در ادامه با اشاره به کمیت و کیفیت مواد اولیه به عنوان یکی از مشکلات اساسی تولید فرش دستباف، گفت: فرش یک کالای ایرانی است، اما ابریشم، موارد رنگ‌زا و در برخی موارد پشم مورد نیاز آن از خارج تامین می‌شود.
رافع بیان داشت: بیش از ۴۰ سال بر تولید مواد اولیه این هنر- صنعت تلاشی نشده و نظارتی بر فروش مواد اولیه آن وجود نداشته است. وی، همچنین به برنامه‌ریزی برای ایجاد زنجیره کامل تولید مواد اولیه فرش اشاره کرد که برای نخستین بار پس از چهار دهه به صورت نمونه و پایلوت در استان گلستان کلید خورده و به زودی افتتاح می‌شود.
این مقام مسوول ادامه‌داد: به این ترتیب مباحث نوغان‌داری، نخ‌ریسی نخ ابریشم و پشم (از اصلاح نژاد دام گرفته تا تهیه پشم، پشم‌چینی، رنگرزی و تامین سایر مواد اولیه) در استان گلستان اجرا خواهد شد و در سایر استان‌ها نیز به فراخور زیست بوم خاص همان استان می‌توان زنجیره ناقصی از تولید مواد اولیه را داشت.
فرش
لزوم اصلاح نژاد دام‌ها
رییس مرکز ملی فرش ایران تاکید کرد: در این زمینه نیازمند کمک وزارت جهاد کشاورزی در اصلاح نژاد دام‌ها هستیم، به‌ویژه در شهرستان زابل استان سیستان و بلوچستان دام‌هایی موجود است که پشم‌شان از نظر کیفی با پشم گوسفند مرینوس استرالیا برابری می‌کند.
وی، همچنین بر حمایت از حقوق مشتریان فرش دستباف تاکید کرد و افزود: این روز‌ها فرش‌های ماشینی ربات‌باف بدون گره و بدون تصویر تولید می‌شود که افراد ناآشنا آن‌ها را با فرش‌های دستباف اشتباه می‌گیرند و در برخی موارد، کلاهبرداری‌هایی هم اتفاق افتاده است. این مقام مسوول خاطرنشان‌کرد: در این زمینه در حال برنامه‌ریزی با کانون کارشناسان دادگستری حوزه فرش برای ایجاد استارتاپی برای ارائه مشاوره به خریداران فرش دستباف هستیم تا مشتریان از خرید‌های خود اطمینان داشته باشند.
وی، به برنامه‌های ۱۲گانه طراحی شده در این عرصه تا سال ۱۴۰۰ اشاره کرد و گفت: یکی از این برنامه‌ها، تدوین الگوریتم کارآفرینی در این هنر- صنعت است که با هدف جلوگیری از جابجایی فعالان این عرصه از روستا‌ها به سکونت‌گاه‌های غیررسمی حاشیه شهر‌های بزرگ انجام می‌شود.
رافع تاکیدکرد: مجموعه حاکمیت باید برای بازاریابی و همچنین کاهش هزینه‌های تولید فرش دستباف برنامه‌ریزی کند تا رقابت‌پذیری آن در بازار‌های جهانی افزایش یابد.
فرش دستباف باید از کف‌پوش بودن خارج شود
رییس مرکز ملی فرش ایران با تاکید بر اینکه فرش دستباف باید از حالت کف‌پوش بودن صرف خارج شود، افزود: با طراحی سلسله برنامه‌هایی از جمله جشنواره‌های مد و لباس، به دنبال توسعه استفاده از فرش بر روی لباس‌ها، همچنین ترکیب گچ و فرش در دیوار‌های ساختمان‌ها، بکارگیری آن در صنعت ساختمان و ... هستیم.
وی، همچنین از برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه مجازی فرش دستباف در شرایط کرونایی کنونی به منظور توسعه بازار این هنر- صنعت خبر داد.
برنامه‌ریزی برای ۲ برابر کردن فعالان هنر- صنعت فرش
رافع خاطرنشان کرد: مطابق آمار‌ها تا پایان خردادماه امسال یک میلیون و ۲۰۰ هزار و ۶۵۲ نفر قالیباف در کشور فعالیت داشتند و تعداد شاغلان حرفه‌های وابسته به آن ۱۹۱ هزار و ۵۴۵ نفر و در مجموع بیش از ۲ میلیون نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در زنجیره تولید و فروش هستند.
وی بیان داشت: در حال بسترسازی برای افزایش این آمار به بیش از چهار میلیون نفر هستیم و افزایش مهارت‌آموزی در مقاطع تحصیلی دانش‌آموزی در همین راستا است، هرچند امسال در رشته فرش رشد ۲۰ درصدی جذب دانشجو اتفاق افتاده، اما تمرکز برنامه‌های این مرکز بر دانش‌آموزان برای ورود سریعتر به بازار است.
رییس مرکز ملی فرش ایران، همچنین از تلاش برای اعطای کارت هنرمندی به قالیبافان از سوی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی و طراحی برنامه‌هایی برای ارتقای جایگاه و منزلت بافندگان خبر داد و تاکید کرد: این هنر- صنعت برای رسیدن به اشتغال گسترده، باید چند سال از سوی دولت حمایت شده و از یارانه استفاده کند.
سرانه اشتغال‌زایی صنعت فرش دستباف ۱۵ میلیون تومان
وی، سرانه اشتغال‌زایی در صنعت فرش دستباف را ۱۵ میلیون تومان عنوان کرد و گفت: این محصول طی سال‌های گذشته به عنوان کالای لوکس، از سبد مصرف خانوار‌های متوسط و ضعیف خارج شد.
رییس مرکز ملی فرش ایران افزود: در ۱۸ استان کشور، هنرستان‌هایی با رشته فرش دستباف و گرایش‌های تخصصی بافت و طراحی فعالیت دارند که در سال‌های گذشته رها شده بودند.
به گفته این مقام مسوول، با برگزاری جلساتی با مدیرکل کار و دانش وزارت آموزش و پرورش و جلسه ویدئو کنفرانسی با مدیران کل استان‌های این وزارتخانه، به دنبال طراحی بسته تشویقی برای هنرآموزان این رشته هستیم.
وی بیان داشت: در این بسته، کارورزی هنرآموزان در کارگاه‌ها حین تحصیل، ارائه دوره‌های تخصصی آموزشی، تغییر استاندارد‌های آموزشی، ارائه رشته اقتصاد فرش، فروش و بازرگانی از سال تحصیلی آینده، خریداری تولیدات دانش‌آموزان، بسترسازی برای فروش محصولات آنان در داخل و خارج کشور، ارائه تسهیلات به منظور راه‌اندازی کارگاه، کارخانه و صنایع وابسته به فرش دستباف به فارغ‌التحصیلان و حتی دوره‌های کارورزی با موضوع فروش و بازاریابی برای دانش‌آموزان ممتاز در خارج از کشور پیش‌بینی شده است.
رافع خاطرنشان کرد: در صنعت فرش دستباف، فقط بافت مطرح نیست، بلکه صنایع وابسته زیادی دارد که جوانان می‌توانند در زمینه‌های استارتاپ و شرکت‌های دانش‌بنیان از مرحله الیاف و مواد اولیه گرفته تا بافت فرش و عجین کردن فناوری‌های روز با آن، به همکاری بپردازند.
وی با بیان اینکه متخصص استارتاپی در حوزه فروش فرش دستباف نداریم، ادامه داد: شیوه فروش این محصول با فرش ماشینی و سایر کالا‌ها تفاوت دارد، زیرا با کالایی مواجهیم که در اصل یک هنر بوده و خالق آن اثری بی‌بدیل آفریده است و مانند دیگر کالا‌ها نیست که مشابه آن در کارخانه ساخته شود.
رییس مرکز ملی فرش ایران، همچنین بر لزوم تربیت کارشناس فروش فرش دستباف تاکید کرد و گفت: هر فرش به همراه نقش و نگار خود، داستانی خاص دارد که کارشناس فروش باید قادر به بیان آن باشد، همچنین منافع استفاده از آن از جمله حفاظت محیط‌زیست، تاثیر مثبت در سلامت جسم و روح افراد و ... باید بازگو شود.
اکنون ۱۰۳ مجتمع قالی‌بافی، پنج هزار و ۲۱ کارگاه متمرکز و غیرمتمرکز، ۱۳۶ تعاونی روستایی، یک‌هزار و ۹۲۳ تعاونی ثبت شده شهری و ۴۰ هزار و ۹۳۳ واحد صنفی مرتبط با فرش دستباف در سراسر کشور فعالیت می‌کنند.
∎
وی ابراز امیدواری کرد که مجموع اقدامات در حوزه فرش دستباف و همراهی دستگاه‌ها به گونه‌ای باشد که رهبری این هنر - صنعت همچنان در اختیار ایران باشد. رافع بیان داشت: هر چند رفع تعهد ارزی فعالان این صنعت یک ساله در نظر گرفته شده، اما در فرآیند‌های تسویه ارزی این مدت زمان دیده نشده است.
رییس مرکز ملی فرش ایران از مسوولان درخواست کرد که نگاهی ویژه به صنایع خرد از جمله فعالان فرش دستباف داشته باشند، زیرا این روز‌ها به دلیل فشار تحریم‌ها و ویروس کرونا، فرش دستباف به راحتی به فروش نمی‌رسد.
تامین مواد اولیه از داخل
وی در ادامه با اشاره به کمیت و کیفیت مواد اولیه به عنوان یکی از مشکلات اساسی تولید فرش دستباف، گفت: فرش یک کالای ایرانی است، اما ابریشم، موارد رنگ‌زا و در برخی موارد پشم مورد نیاز آن از خارج تامین می‌شود.
رافع بیان داشت: بیش از ۴۰ سال بر تولید مواد اولیه این هنر- صنعت تلاشی نشده و نظارتی بر فروش مواد اولیه آن وجود نداشته است. وی، همچنین به برنامه‌ریزی برای ایجاد زنجیره کامل تولید مواد اولیه فرش اشاره کرد که برای نخستین بار پس از چهار دهه به صورت نمونه و پایلوت در استان گلستان کلید خورده و به زودی افتتاح می‌شود.
این مقام مسوول ادامه‌داد: به این ترتیب مباحث نوغان‌داری، نخ‌ریسی نخ ابریشم و پشم (از اصلاح نژاد دام گرفته تا تهیه پشم، پشم‌چینی، رنگرزی و تامین سایر مواد اولیه) در استان گلستان اجرا خواهد شد و در سایر استان‌ها نیز به فراخور زیست بوم خاص همان استان می‌توان زنجیره ناقصی از تولید مواد اولیه را داشت.
فرش
لزوم اصلاح نژاد دام‌ها
رییس مرکز ملی فرش ایران تاکید کرد: در این زمینه نیازمند کمک وزارت جهاد کشاورزی در اصلاح نژاد دام‌ها هستیم، به‌ویژه در شهرستان زابل استان سیستان و بلوچستان دام‌هایی موجود است که پشم‌شان از نظر کیفی با پشم گوسفند مرینوس استرالیا برابری می‌کند.
وی، همچنین بر حمایت از حقوق مشتریان فرش دستباف تاکید کرد و افزود: این روز‌ها فرش‌های ماشینی ربات‌باف بدون گره و بدون تصویر تولید می‌شود که افراد ناآشنا آن‌ها را با فرش‌های دستباف اشتباه می‌گیرند و در برخی موارد، کلاهبرداری‌هایی هم اتفاق افتاده است. این مقام مسوول خاطرنشان‌کرد: در این زمینه در حال برنامه‌ریزی با کانون کارشناسان دادگستری حوزه فرش برای ایجاد استارتاپی برای ارائه مشاوره به خریداران فرش دستباف هستیم تا مشتریان از خرید‌های خود اطمینان داشته باشند.
وی، به برنامه‌های ۱۲گانه طراحی شده در این عرصه تا سال ۱۴۰۰ اشاره کرد و گفت: یکی از این برنامه‌ها، تدوین الگوریتم کارآفرینی در این هنر- صنعت است که با هدف جلوگیری از جابجایی فعالان این عرصه از روستا‌ها به سکونت‌گاه‌های غیررسمی حاشیه شهر‌های بزرگ انجام می‌شود.
رافع تاکیدکرد: مجموعه حاکمیت باید برای بازاریابی و همچنین کاهش هزینه‌های تولید فرش دستباف برنامه‌ریزی کند تا رقابت‌پذیری آن در بازار‌های جهانی افزایش یابد.
فرش دستباف باید از کف‌پوش بودن خارج شود
رییس مرکز ملی فرش ایران با تاکید بر اینکه فرش دستباف باید از حالت کف‌پوش بودن صرف خارج شود، افزود: با طراحی سلسله برنامه‌هایی از جمله جشنواره‌های مد و لباس، به دنبال توسعه استفاده از فرش بر روی لباس‌ها، همچنین ترکیب گچ و فرش در دیوار‌های ساختمان‌ها، بکارگیری آن در صنعت ساختمان و ... هستیم.
وی، همچنین از برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه مجازی فرش دستباف در شرایط کرونایی کنونی به منظور توسعه بازار این هنر- صنعت خبر داد.
برنامه‌ریزی برای ۲ برابر کردن فعالان هنر- صنعت فرش
رافع خاطرنشان کرد: مطابق آمار‌ها تا پایان خردادماه امسال یک میلیون و ۲۰۰ هزار و ۶۵۲ نفر قالیباف در کشور فعالیت داشتند و تعداد شاغلان حرفه‌های وابسته به آن ۱۹۱ هزار و ۵۴۵ نفر و در مجموع بیش از ۲ میلیون نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در زنجیره تولید و فروش هستند.
وی بیان داشت: در حال بسترسازی برای افزایش این آمار به بیش از چهار میلیون نفر هستیم و افزایش مهارت‌آموزی در مقاطع تحصیلی دانش‌آموزی در همین راستا است، هرچند امسال در رشته فرش رشد ۲۰ درصدی جذب دانشجو اتفاق افتاده، اما تمرکز برنامه‌های این مرکز بر دانش‌آموزان برای ورود سریعتر به بازار است.
رییس مرکز ملی فرش ایران، همچنین از تلاش برای اعطای کارت هنرمندی به قالیبافان از سوی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی و طراحی برنامه‌هایی برای ارتقای جایگاه و منزلت بافندگان خبر داد و تاکید کرد: این هنر- صنعت برای رسیدن به اشتغال گسترده، باید چند سال از سوی دولت حمایت شده و از یارانه استفاده کند.
سرانه اشتغال‌زایی صنعت فرش دستباف ۱۵ میلیون تومان
وی، سرانه اشتغال‌زایی در صنعت فرش دستباف را ۱۵ میلیون تومان عنوان کرد و گفت: این محصول طی سال‌های گذشته به عنوان کالای لوکس، از سبد مصرف خانوار‌های متوسط و ضعیف خارج شد.
رییس مرکز ملی فرش ایران افزود: در ۱۸ استان کشور، هنرستان‌هایی با رشته فرش دستباف و گرایش‌های تخصصی بافت و طراحی فعالیت دارند که در سال‌های گذشته رها شده بودند.
به گفته این مقام مسوول، با برگزاری جلساتی با مدیرکل کار و دانش وزارت آموزش و پرورش و جلسه ویدئو کنفرانسی با مدیران کل استان‌های این وزارتخانه، به دنبال طراحی بسته تشویقی برای هنرآموزان این رشته هستیم.
وی بیان داشت: در این بسته، کارورزی هنرآموزان در کارگاه‌ها حین تحصیل، ارائه دوره‌های تخصصی آموزشی، تغییر استاندارد‌های آموزشی، ارائه رشته اقتصاد فرش، فروش و بازرگانی از سال تحصیلی آینده، خریداری تولیدات دانش‌آموزان، بسترسازی برای فروش محصولات آنان در داخل و خارج کشور، ارائه تسهیلات به منظور راه‌اندازی کارگاه، کارخانه و صنایع وابسته به فرش دستباف به فارغ‌التحصیلان و حتی دوره‌های کارورزی با موضوع فروش و بازاریابی برای دانش‌آموزان ممتاز در خارج از کشور پیش‌بینی شده است.
رافع خاطرنشان کرد: در صنعت فرش دستباف، فقط بافت مطرح نیست، بلکه صنایع وابسته زیادی دارد که جوانان می‌توانند در زمینه‌های استارتاپ و شرکت‌های دانش‌بنیان از مرحله الیاف و مواد اولیه گرفته تا بافت فرش و عجین کردن فناوری‌های روز با آن، به همکاری بپردازند.
وی با بیان اینکه متخصص استارتاپی در حوزه فروش فرش دستباف نداریم، ادامه داد: شیوه فروش این محصول با فرش ماشینی و سایر کالا‌ها تفاوت دارد، زیرا با کالایی مواجهیم که در اصل یک هنر بوده و خالق آن اثری بی‌بدیل آفریده است و مانند دیگر کالا‌ها نیست که مشابه آن در کارخانه ساخته شود.
رییس مرکز ملی فرش ایران، همچنین بر لزوم تربیت کارشناس فروش فرش دستباف تاکید کرد و گفت: هر فرش به همراه نقش و نگار خود، داستانی خاص دارد که کارشناس فروش باید قادر به بیان آن باشد، همچنین منافع استفاده از آن از جمله حفاظت محیط‌زیست، تاثیر مثبت در سلامت جسم و روح افراد و ... باید بازگو شود.
اکنون ۱۰۳ مجتمع قالی‌بافی، پنج هزار و ۲۱ کارگاه متمرکز و غیرمتمرکز، ۱۳۶ تعاونی روستایی، یک‌هزار و ۹۲۳ تعاونی ثبت شده شهری و ۴۰ هزار و ۹۳۳ واحد صنفی مرتبط با فرش دستباف در سراسر کشور فعالیت می‌کنند.